| 1 |
Орёо асуудалнуудта харюу бэдэрһэн зохёолнууд. «Уран зохёолой юртэмсэ» гэһэн конкурсын дүнгөөр 2022 ондо хэблэгдэхэ номуудай тоодо Буряадай арадай поэт Галина Жигмытовна Раднаевагай поэмэнүүдэй суглуулбари нара хараха болобо. — Ямар поэмэнүүд энэ ном соо орооб?. |
| 2 |
— гэжэ Галина Жигмытовнаһаа асуубабди. «Зүүдэнүүдэй дурдалга» гэһэн гаршагтай энэ ном соо ороһон зохёолнууд тухай Галина Раднаева иигэжэ хөөрэбэ: — 1981 ондо бэшэгдэһэн «Хун шубуун» гэжэ поэмэ, «Түрэлгын зоболон», «Гайхал», «Зүүдэнэй дурдалга», «Нойргүй һүни» гээд, бүхыдөө табан поэмэ. |
| 3 |
1970-1980 онуудта бэшэгдэһэн эдэ поэмэнүүд соогоо һонин, шэнэ зохёохы арга дүрэнүүдые, хэтэ мүнхын гүнзэгы удхатай сюжедүүдые удхалан хэрэглэхэ гэжэ оролдоо бэлэйб. «Хун шубуун» гэжэ поэмын героинида (авторта) Хун шубуун иигэжэ юрөөнэ: «Ниидэжэл яба шадалаараа — Ниидэхэ зол тудаа». |
| 4 |
Гайхамаар зоригтой сэдьхэлтэй, хэнтэйшье һамархаар бэшэ аялга хоолойтой дуушан болохыень, дэлхэй дүүрэн уянга дуунайнь зэдэлхые заяаһан элинсэгүүдтээ, юрөөһэн түрэл тоонтодоо гүнзэгы баяр бахархалаа мэдүүлнэ гэжэ поэдэй эпическэ эдэ зохёолнуудые уншаад ойлгонобди. |
| 5 |
Энэ поэмэ соо автор төөрижэ ябаһан үринэрөө абархаяа тэнгэриһээ газарта бууһан Эхэ-Хун шубуунтай хөөрэлдэнэ. Хүнэй наһанай, дуушан хүнэй үүргэ табисуур тухай, хорбоо дэлхэйн хэтэ мүнхын жама ёһо тухай поэмын героини Хун шубуунтай залуугай залитайгаар, эршэ зоригтойгоор үгэ буляалдана. |
| 6 |
Хун шубуун хүлгөөтэ дэлхэйн жама хубилшагүй, энэ хүн түрэлтэнэй хэр угай эндүүрэл гээд һануулна: «Дуушан хүн Энэ дэлхэйн жаматай Эбсэхэгүй гэһэн хуулитай. Өөрсэ өөрын дэлхэйтэй — Өөрынхеэрээ хубилгадаг заяатай». Нойргүй һүни... Мансытай дүүем дээрэ үргөөд: Хүбүүн түрэбэ... |
| 7 |
Хүбүүн гэлдээ бэлэй. Хүнэй үндэһэн үлэдэг гээд, Мүнхэрбэ гуламтань... Мүнхэрбэ гэлсээ һэмнай«. «Зүүдэнэй дурдалга» гэһэн поэмэ Эхэ дэлхэйн мүндэлһэн тухай уянгална. Поэдэй дурдан түүрээһэн үйлэ хэрэгүүдые нюдөөрөө хараһан мэтэ, уран бэлигэйнь элшэ шэдидэ абтаһанаа мэдэрхэш. |
| 8 |
Эдэ поэмэнүүдээ автор өөрөө мүр мүрөөрнь ородшолоо, гүн удхыень түгэс дүүрэнээр дамжуулха гэжэ оролдоо. Буряад уран зохёолой түүхэдэ түрүүшынхиеэ ушарһан шухала удхатай үйлэ хэрэг гээд онсо тэмдэглэе. «Гайхал» гэһэн поэмын героиня шоргоолжодой юртэмсэдэ зобожо ябанаб гэжэ зүүдэлнэ. |
| 9 |
Энэ үзэгдэл тухай Галина Раднаева иигэжэ хөөрэнэ: — Үхибүүн ябахадаа, шоргоолжодой хүлые таһалжа наадаһанай түлөө эмгэйдээ ехээр зэмэлүүлээ бэлэйб: «Хойто түрэлдөө шоргоолжон боложо түрэхэ гээ гүш? Хүн боложо түрэһэн энэл шоргоолжондоо хүлөө таһалуулжа, зобохо гээ гүш?». |
| 10 |
Эмгэйнгээ энэ шэрүүн һургаалые бүхы наһандаа хадуужа абаад, поэмэ соогоо оруулаа һэм. «Түрэлгын зоболон» гэһэн поэмэ уран зохёолшын ажалай далда талые харуулна. Шүлэг түрэжэ үгэнгүй, поэдэй сэдьхэл үбдэнэ, зобоно. Сэдьхэлынь тэгшэрһэн поэдэй сээжэдэ шэнэ һайхан дуунуудай мүрнүүд мүндэлэн түрэнэ. |
| 11 |
Поэт өөрынгөө улаан голоор, ухаан бодолоор энэ дэлхэйе сэгнэжэ, «юртэмсые шэшэрүүлхэ аялга» бэдэрнэ. Хүшэр хүндые тэсэмгэйгээр дабаһан тухайгаа зураглахадаа, «эхи эсэсгүй бураздаагаа татахадам, анзаһан мэтэл энэ бэем» гэжэ гайхалтай һонин дүрэ хэрэглэн поэт бэшэһэн байгаа. |
| 12 |
Эдэ поэмэнүүд соо һэшхэлэй орёо асуудалнууд табигдана. Ерээдүй тухайгаа һанаагаа зобожо, эдэ асуудалнуудта харюу бэдэрхые, харюу үгэжэ шададаг болохые поэт уряална бэшэ гү? Ухаан сэдьхэлэй тэжээл олгодог ажалтан Үндэһэтэнэй номой сангай залгаа байшан |
| 13 |
Монгол арадууд хадаа үни заяанһаа абан эрдэм номдо һураха эрмэлзэл шуналтай байгаа. «Эдээр бэеэ шэмэнхаар, эрдэмээр бэеэ шэмэһэниинь дээрэ», «Номгүй хүн һохортой адли...» гэжэ араднай тодо хурсаар хэлэһэн ааб даа. Түрүүшын буряад номууд 1821 ондо хэблэгдэһэн гээд зарим эрдэмтэд тоолоно. |
| 14 |
Тэрээнһээ хойшо ном барлаха хэрэг Буряад орондомнай айхабтар түргөөр дэлгэрээ һэн. Агын дасанда илангаяа олон ном хэблэгдэһэн. Нүүдэл байдалтай буряад арадай иимэ олоор ном хэблэхэ гээшэ хүн түрэлтэнэй түүхэдэ үзэгдөөгүй шахуу ушар болоно. |
| 15 |
Манай арад сэсэн ухаатай, дээдэ соёлтой, эрхим хэлэтэй арад гэжэ энэ ушар гэршэлнэ. Эгэтын дасанай бар сохигшод. Энэ хэлэгдэһые лаблан, түүхын баримта дурдая. Жэшээнь, 1887 ондо буряадай 34 дасанай 29-дэнь 600 ном барлагдаһан байна. 1911 ондо — 1696, 1923 ондо — 2000 тухай (!). |
| 16 |
Ном хуушан монголоор, мүн түбэд хэлээр барлагдаа. 99 жэлэй саана иимэ олон ном буряад зоной газар уһан дээрэ хэблэгдэжэ байгаа гэжэ һанахада, омогорхолой мэдэрэл түрэнэ. Уласай номой эгээн ехэ сан. Буряад Уласай Үндэһэтэнэй номой сангай хүндэтэ ажалшадта һаяхан гүрэн түрын шагналнууд барюулагдаба. |
| 17 |
«Буряад Уласай үмэнэ аша габьяатай байһанай түлөө» шагнал Р.Г.Батомункуевада, О.С.Васильевада, Л.Г.Дедюгинада, Н.Н.Хадахановада соёлой сайд С.Б.Дагаева барюулһан байна. Үндэһэтэнэй номой санда 40 гаран жэл хүдэлһэн хүндэтэ ветеран Рэгзэма Гомбоцыреновна Батомункуева тухай тогтожо хөөрэе. |
| 18 |
Зүүн-Сибириин гүрэнэй соёлой институдта номой сангай мэргэжэлдэ һуража гараад, тэрэ үедэ Буряад Уласай гүрэнэй М.Горькиин нэрэмжэтэ эрдэмэй номой санда (мүнөө Үндэһэтэнэй номой сан) ажалайнгаа намтар эхилһэн юм.Г.Батомункуевада харюусалгатай даабаринууд даалгагдадаг һэн. |
| 19 |
Буряад Уласай номой сангууд хоорондын андалдаанай, эрдэмэй-методическа, хизаар ороной болон үндэһэн уран зохёолой таһагуудта тэрэ амжалта түгэс хүдэлөө. Һүүлэй үедэ соёл-гэгээрэлэй түсэлнүүдэй болон олониитэтэй холбооной таһагай ахамад библиографай тушаалда хүдэлһэн юм. |
| 20 |
1988 ондо Москвада тусхай һуралсал гаража, номой санда шэнэ үеын автомат аргаар хүтэлбэриин программа нэбтэрүүлгэдэ хабаадаһан байна. 1993 ондо Украинада Буряад Уласай соёлой үдэрнүүд үнгэрхэдэ, Үндэһэтэнэй номой сангые түлөөлһэн юм.Г.Батомункуевагай зүбшэл заабари, ехэ дүршэлынь аша туһатай бэлэй. |
| 21 |
2015 ондо Россида Литературын жэл соносхогдоходо, Буряадайнгаа уран зохёолшодтой хамта олон аймагуудта хүрэжэ, уншагшадтай уулзалгануудые эмхидхэһэн юм. Р.Г.Батомункуева «Буддын шажан ба Зүүн зүгэй арадуудай соёл» гэһэн лектори байгуулагшадай нэгэн гээшэ. |
| 22 |
«Буряад ороной ном» гэһэн дугуйланай буряад таһагай ажалые олон жэлэй туршада амжалта түгэс хүтэлһэн гээд тэмдэглэе. Бидэнэй номуудтай танилсалгые хэдэ дахин ехэ һонирхолтойгоор хүтэлһэндэнь сэдьхэлэй баяр хүргэжэ ябадагбди. Эндэ арадай дуу зэдэлдэг. |
| 23 |
Россиин Сэтгүүлшэдэй холбооной гэшүүндэ абтаад, буряад, ород хэлэн дээрэ уласай сонинуудта статьянуудые хэблэдэг, радиогой, телевидениин дамжуулгануудта саг үргэлжэ хабаададаг һэн. Түрэл Могсохонойнгоо һургуулиин ойн баярта зорюулһан дуундань Цырен Шойжонимаев хүгжэм зохёоһон байна. |
| 24 |
Мэдээжэ дуушан, хүгжэмшэн Инна Шагнаеватай хамта «Наян-Наваа» гэжэ дуу зохёогоо.Г.Батомункуева тон ехээр оролдодог һэн. Энэ аша буянтай ажалайтнай түлөө, хүндэтэ Рэгзэма Гомбоцыреновна, олон үе уншагшадай зүгһөө доро дохинобди! СССР-эй арадай зүжэгшэн Г |
| 25 |
Цыдынжаповай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй дуури бүжэгэй эрдэмэй театр. Дуури (оперо) бүжэгэй театр – Улаан-Үдын эгээ танил газарнуудай нэгэн, Буряад Уласай хүгжэмтэ соёлой түб гээшэ. 70 гаран жэлэй туршада СССР-эй арадай зүжэгшэн Г. М. Книпперэй ба Б. |
| 26 |
Ямпиловай «Арюун гоохон Ангар дүүхэй» гэһэн дуури-зүжэгүүд түрүүшын үндэһэн хүгжэмтэ дуури болоһон юм. Буряад Уласай хүгжэмтэ театрай бии бололгодо ба хүгжэлтэдэ ехэ нүлөө, хүсэ шадалаа оруулһан ажал ябуулагшад гэхэдэ, композитор ба дирижер П. |
| 27 |
Берлинский, композиторнууд Р. Глиэр, В. Морошкин, С. Ряузов, тайзанай түрүүшын зохёолнуудай найруулагшад И. Туманов, А. Миронский, А. Канин, Е. Кончевский, Н. Логачев; шуулга хүтэлэгшэд (дирижернууд) –И. Забельский, М. Бухбиндер, В. Маймескул, хатар табигшад (балетмейстернүүд) –И. |
| 28 |
Моисеев, М. Арсеньев болон бусад. Хоёр дахин, 1940, 1959онуудта, Москвада үнгэрһэн Буряад Уласай уран зохёолой болон урлалай арбан хоногууд (декаданууд) үндэһэн урлалда ехэ нүлөө үзүүлээ. 1-дэхи декадын һүүлээр театр Эхэ оронойнгоо эгээ үндэр шагналда – Ленинэй ордендо хүртөө бэлэй. |
| 29 |
Дайнай һүүлээрхи жэлнүүдтэ театрай репертуар түргэн баяжажа захалаа. Театрай шэнэ хаһын ерэхэ бүри хүгжэмтэ-драматическа театрайнгаа хилэһээ урган гаража эхилээ. 1950-дахи онууд театрай хүгжэлтэдэ шиидхэхы шанартай байгаа. 1952 ондо Буряад Уласай ниислэл хотодо Москвагай. |
| 30 |
А. Н. Федоров ба И. Г. Буров гэһэн архитекторнуудай түсэбөөр ябуулагдаһан, хожомынь Буряад ороной гол һүлдэ тэмдэг болоһон театрай байшангай барилга дүүрээ. Тэрэ сагта театрые арадай зүжэгшэн Г. Ц. Цыдынжапов хүтэлбэрилжэ байгаа. 1970-дахи онууд театрай эгээл хүсэд хүмүүжэлгын саг болоһон. |
| 31 |
Энээниие дуури бүжэгэй найруулгануудай үндэр хэмжээн, найрал дуушад болон гол дуушадай хүгжэлтэ, репертурай баяжалга тодорхойлно. 2011 оной майн 23-да, зургаан жэлэй туршада һэльбэн шэнэдхэлгын ба һэргээлгын удаа, Буряадайгүрэнэй дуури бүжэгэй эрдэмэй театр дахинаа хүшэгэеэ нээһэн байна. |
| 32 |
Театрай байшан Оросой Холбооной Уласай удха шанартай архитектурын хүшөө гэжэ тоологдодог, харин 1952 онһоо нэгэтэшье шухала һэльбэн һэргээлгэдэ абтаагүй байһан юм. Театрай байшан соохи хуушан оньһон түхеэрэлгэнүүдэй орондо шэнэ, оршон үеын «ухаантай» оньһон түхеэрэлгэнүүд табигдаа. |
| 33 |
Энэ түхеэрэлгэнүүдэй ашаар элдэб янзаар гэрэл тааруулхаһаа захалаад, тайзанай бүхы хэрэгсэлнүүд хүдэлжэ байхаар зохёогдонхой. Аялга, хүгжэмэй абяанай танхим соогуур зүбөөр дэлгэржэ байхын түлөө һандалинуудыньшье абяа шэнгээхээр хэгдэнхэй юм. |
| 34 |
Һэльбэн шэнэдхэлгын һүүлээр нээгдэһэн театрта мэдээжэ хүгжэмшэд, үндэр нэрэ зэргэтэй гүрэнэй ажал ябуулагшад орожо хараһан. Буряадай гүрэнэй дуури бүжэгэй эрдэмэй театр һая болотор Зүүн-Сибиирьтэ ба Алас-Дурнада ганса байһан. Театрай мүнөө ябажа байһан репертурта 30 гаран дуури бүжэг тоологдоно. |
| 35 |
Шэнэ театр Буряад Уласай үндэр зэргын хэмжээ ябуулгануудай тон шухала талмай болонхой. Буряад номой шэмэгтэй танилсуулдаг ажалтан. «Эдээр бэеэ шэмэнхаар, эрдэмээр бэеэ шэмэһэниинь дээрэ». Монгол арадууд гээшэ үни заяанһаа абан эрдэм номдо һураха эрмэлзэл шуналтай байгаа. |
| 36 |
«Эдээр бэеэ шэмэнхаар, эрдэмээр бэеэ шэмэһэниинь дээрэ» гэһэн буряад арадтамнай хаа хаанагүй хэлэгдэдэг оньһон үгэ «Чингисэй бэлиг» гэжэ нэрэтэй Чингис хаанай хэлэһэн һургаалнуудые согсолһон ном сооһоо эхи үндэһэтэй ха юм. «Номгүй хүн һохортой адли...». |
| 37 |
Гэжэ араднай тодо хурсаар хэлэһэн ааб даа. Дундада зуун жэлнүүдэй һүүл багаар буряад зон 1200 толгой үхэрөөр 30 тэргэ буддын шажанай ном судар худалдан абаһан тухай гайхалтай ушар түүхын номууд дотор бэшээтэй юм. Түрүүшын буряад номууд 1821 ондо хэблэгдэһэн гээд зарим эрдэмтэд тоолоно. |
| 38 |
Тэрээнһээ хойшо ном барлаха хэрэг Буряад орондомнай айхабтар түргөөр дэлгэрээ һэн. Агын дасанда илангаяа олон ном хэблэгдэһэн. Нүүдэл байдалтай буряад арадай иимэ олоор ном хэблэхэ гээшэ хүн түрэлтэнэй түүхэдэ үзэгдөөгүй шахуу ушар болоно. |
| 39 |
Тиимэһээ манай арад сэсэнһээ сэсэн, дээдэһээ дээдэ соёлтой, эрхимһээ эрхим хэлэтэй арад гэжэ үнэхөөрөө тоологдохо ёһотой. Энэ хэлэгдэһэн хооһон үгэ гэжэ һанахагүйн тула түүхын баримта дурдая. Жэшээнь, 1887 ондо буряадай 34 дасанай 29-дэнь 600 ном барлагдаһан байна. |
| 40 |
1911 ондо - 1696, 1923 ондо - 2000 тухай ном хуушан монголоор, мүн түбэд хэлээр барлагдаа. 95 жэлэй саана иимэ олон ном хэблэгдэжэ байгаа гэжэ һанахада, жэгтэй мэдэрэл түрэнэ. Мүнөө Буряад Уласта буряад хэлэн дээрэ жэл соо хэды ном хэблэгдэнэб гэжэ тухайлхада, урмагүй болонол даа... |
| 41 |
Үргэн ехэ гол байһанаа шэргэхэ туйлдаа хүрэһэн горхон мэтээр харагдадаг буряадаар хэблэгдэһэн номуудай нара харахада, али болохоор дэмжэжэ, олониитын анхаралда табидаг, уншахые баадхан элсүүлдэг зоной нэгэн Рыгзема Гомбоцыреновна Батомункуева тухай хөөрэхэ хүсэлтэйб. |
| 42 |
Зүүн-Сибириин гүрэнэй соёлой институт номой сангай мэргэжэлэй һалбаряар дүүргээд, тэрэ үедэ Буряад Уласай гүрэнэй М.Горькиин нэрэмжэтэ эрдэмэй номой санда (мүнөө Үндэһэтэнэй номой сан) ажалайнгаа намтар эхилһэн юм.Г.Батомункуевада харюусалгатай даабаринууд даалгагдадаг һэн. |
| 43 |
Буряад Уласай номой сангууд хоорондын андалдаанай, эрдэмэй-методическа, хизаар ороной болон үндэһэн уран зохёолой таһагуудта тэрэ амжалта түгэс хүдэлөө. Мүнөө үедэ соёл-гэгээрэлэй түсэлнүүдэй болон олониитэтэй холбооной таһагай ахамад библиографай тушаалтай юм. |
| 44 |
1988 ондо Москвада тусхай һуралсал гаража, номой санда шэнэ үеын автомат аргаар хүтэлбэриин программа нэбтэрүүлгэдэ хабаадаһан байна. 1993 ондо Украинада Буряад Уласай соёлой үдэрнүүд үнгэрхэдэ, Үндэһэтэнэй номой сангые түлөөлһэн юм. Жэшээлэн нэрлэхэдэ,. |
| 45 |
В.Ц.Найдаков, А.А.Бальбуров, Л.Е.Элиасов, Г.Г.Чимитов болон бусад олон нэрэ солото хүнүүдэй зохёолнуудые, тэдээн тухай гараһан номуудые, статьянуудые зааһан хэрэгтэй мэдээнүүдые согсолжо гаргаһан байна.И.Улановай, Х.Н.Намсараевай, Д.З.Жалсараевай,. |
| 46 |
М.Р.Чойбоновой, Ц.Ц.Дондогойн, Г.Г.Чимитовэй болон бусадай ойн баярай үдэшэнүүдые эмхидхэхэдэ, буряад хэлэн дээрэ гараһан шэнэ номуудтай танилсахада, уншагшадай хуралдаа үнгэргэхэдэ Р.Г.Батомункуевагай зүбшэл заабари, ехэ дүршэлынь аша туһатай байдаг. |
| 47 |
Буряад Уласта ажаһуудаг олон үндэһэ яһатанай соёлой түбүүдтэй хамтын ажал ябуулдаг, «Буддын шажан ба Зүүн зүгэй арадуудай соёл» гэһэн лектори байгуулагшадай нэгэн гээшэ. «Буряад ороной ном» гэһэн дугуйланай буряад таһагай ажалые олон жэлэй туршада амжалта түгэс хүтэлнэ гээд тэмдэглэе. |
| 48 |
Энээнһээ гадна Россиин Сэтгүүлшэдэй холбооной гэшүүндэ абтаад, буряад, ород хэлэн дээрэ уласай сонинуудта статьянуудые хэблэдэг, радиогой, телевидениин дамжуулгануудта саг үргэлжэ хабаададаг байха юм. Мэдээжэ дуушан, хүгжэмшэн Инна Шагнаеватай хамта «Наян-Наваа» гэжэ дуу зохёогоо. |
| 49 |
Буряад Уласай Соёлой яаманай, Уласай Толгойлогшын болон Засагай газарай захиргаанай яһатан хоорондын харилсаануудай таһагай, Уласай Үндэһэтэнэй номой сангай дэргэдэ жэл бүри үнгэргэдэг «Буряад хэлэнэй үдэрнүүд» гэжэ нэрэтэй ууган хэлэнэймнай һайндэр үргэн дэлисэтэйгээр үнгэрхэдэ. |
| 50 |
Р.Г.Батомункуевагай хубита тон ехэ. Энэ намартаа тус хэмжээ ябуулганууд бүхэли һара шахуу үнгэрөө. Эндэ Рыгзема Гомбоцыреновнагай эсэшэ сусашагүй ажалай үрэ дүн тобойсо гаража ерээ гээд һанагдана. Хоймортомнай нялхын шашхаан зэдэлжэ, Хүдөө гараһан үбгөөем үдэшөө бэлэй. |
| 51 |
Дэрэ, шэрээнь хойшоо гаража, Дүүгэйм үлгы орондонь үлгэгдөө бэлэй. Энэ үльгэр домогтой уншагшадые холбон нэгэдүүлжэ шадаха эльбэ шэди гэхэ гү, али гайхамшаг психофизическэ арга шадабари, уран үгын хүсэн хэрэгтэй бшуу. Үндэһэтэнэй номой санда һэльбэн шэнэдхэлгын айхабтар ехэ ажал бэелүүлэгдээ. |
| 52 |
Шэнэ сагай оньһон түхеэрлгэнүүд тодхогдоо, номуудые зүбөөр хадагалха эрхэ байдал зохёогдоо. Сая номуудые шэнэ байрада зөөхэ амаргүй ехэ ажал библиотекын мэргэжэлтэд бэелүүлээ. Цыдынжаповай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй дуури бүжэгэй эрдэмэй театр өөрынгөө шэглэлээр 300 гаран зүжэгүүдые табиһан байха. |
| 53 |
Театрай түүхэ 1939 оной декабриин 20-до хүгжэмтэ-драматическа театрай эмхидхэһэн үеһөө эхилһэн, удаань, 1949 ондо тэрэ театрай хоёр театр боложо хубаархада, амяараа болоһон юм. Буряад-Монгол Уласта хүгжэмтэ театрай бии бололго гэнтын ушарал бэшэ. |
| 54 |
Буряад-Монгол арадай хүгжэмтэ эпическэ зохёолнуудай баялиг үндэһэн театрай репертуар боложо үгөө. Буряад-Монголой АССР-тэ үндэһэн хүгжэмтэ мэргэжэлтэ театр байгуулха хүсэл Гомбожаб Цыдынжапов һанаашалжа бэелүүлһэн, удаань энэ театрта тэрэнэй нэрэ олгогдоһон юм. |
Комментарии