| 1 |
Coya heyran-eyran baxıb gözünü ondan çəkmirdi. Qız Co ilə şəhərin qərb hissəsindən, öz məhəllələrindən keçəndə uşaqlar, yeniyetmələr də Coya heyran-heyran tamaşa edirdilər. Şöbə müdirini telefona çağırdılar, qızın çox pul xərcləmədən gözəl xalça almaq niyyəti yaddan çıxdı, onun qəlbini narahat fikirlər çulğaladı. |
| 2 |
Həyatının ən mühüm anlarını qıza nəql edən Co, xəyalən qarşısında zərbəsindən yerə yıxılmış rəqibini, rinqin işıqlarını, coşqunluqla əl çalan tamaşaçıları görürdü. Cenevyeva hiss edirdi ki, Coyu ondan baş açmadığı həyat axını uzaqlaşdırır. Qızın fədakar məhəbbəti bu hədələyici, qarşısıalınmaz axının qarşısında gücsüz idi. |
| 3 |
Onun mehriban uşaq sifəti, nəvazişkar baxışları, ucları yuxarı dartılmış ağzı yoxa çıxdı. Qızın qarşısında sanki üz-gözü poladdan yonulmuş donuq, rəhmsiz yekə bir kişi dayanmışdı, geniş açılmış gözləri soyuq-soyuq diqqətlə baxırdı. Sanki polad işıq saçırdı. Bu yekə kişi sifəti idi, qız isə ancaq cavan oğlanı tanıyırdı. |
| 4 |
Qız oğlanın bu ehtirasından baş aça bilmirdi, ancaq bir şeyi bilirdi ki, məhəbbət özü belə onun öhdəsindən gələ bilmir, ancaq oğlanın onun xətrinə, sevgiləri xətrinə təslim olması, qızın arzusuna rəğmən sevimli işindən əl çəkməsi, qızın istəyinə tabe olması onu çox sevindirirdi. Oğlan bu gün rinqdə sonuncu dəfə çıxış edəcəkdi. |
| 5 |
Mən bədən quruluşum xarab olmasın deyə, düşkün həyat sürməliyəm. Mən missis Silverstayndan, onun qocasından, ümumiyyətlə, sənin tanıdığın adamların hamısından düşkün həyat sürürəm. Mən rejimlə dolanıram; duş qəbul edirəm, bədənimi yaş dəsmalla sürtürəm, məşq edirəm, cana faydalı yemək yeyirəm, heç bir nadinclik etmirəm. |
| 6 |
Cenevyeva, mən səndən də düzgün həyat sürürəm... – Qızın incikliklə dodağını büzdüyünü görüb tələsik əlavə etdi. – Düz sözümdür. Mən sabunu, suyu nəzərdə tutmuram, bir bura bax. – Oğlan qızın əlini dirsəkdən yuxarı ehtiyatla, ancaq bərk-bərk sıxdı. – Sən yumşaqsan, zərifsən. Mənim tayım deyilsən. Bir bax. |
| 7 |
O ancaq real, canlı Cenevyeva ilə böyük, adamı heyrətə gətirən ancaq qeyri-maddi oyun arasındakı düşmənçiliyi görürdü. Onların ikisi də bir-birinə qarşı çıxırdı, ikisi də ona ixtiyarı çatmadığını bildirirdi, Co odla su arasında qalmışdı, oğlan hələ qəti qərara gələ bilmir, hər şeyi olduğu kimi qoyub suyun axarı boyunca üzürdü. |
| 8 |
Özündən asılı olmayaraq, onun təmiz sifətinə, aydın baxışlarına, qız dərisinə bənzər hamar və zərif dərisinə heyran qalırdı. Cenevyeva oğlanın dəlil-sübutunun inandırıcılığını görürdü, bu qızı daha da səbiləşdirirdi. Qızın düşünmədən onu Codan uzaqlaşdıran, onun bir hissəsini oğurlayan bu oyunu görməyə gözü yox idi. |
| 9 |
Biliyini, ağlını, gözüaçıqlığını səfərbər edərdi. Ancaq bu düşmən hiss olunmayan, əlçatmaz idi, qız onun barəsində heç nə bilmirdi, onunla əlhavasına, qaranlıqda mübarizə aparmalı olurdu. Qız hiss edirdi ki, Coyun sözündə müəyyən qədər həqiqət var, buna görə də düşmən qıza daha çox qorxulu görünürdü. |
| 10 |
Qızın özünün özünə yazığı gəldiyindən gözləri yaşarır, dodaqları titrəyirdi, onun məğlubiyyəti qələbəsinə çevrildi, qüdrətli oyun, valehedici qadın zəifliyi qarşısında məğlub oldu. Onun kişi ağlı qızın dərdini başa düşə bilmirdi, ancaq qız ağlayırdı. Oğlan da hər şeyi yaddan çıxartdı. Şöbə müdirinin sevincdən gözləri axdı. |
| 11 |
Ona görə ki, bu söhbət meşşanların fikrincə ədəb qaydalarını pozurdu, bu söz-söhbət onlarınəxsi məhrəmanə hisslərinə toxunurdu, şöbə müdirinin sualları zəhmət adamının ləyaqətlə yaşamaq, mənəvi paklığa can atmaq istəyi bununla razılaşmırdı. Sizi yaxşı başa düşürəm, özüm də vaxtı ilə adaxlı olmuşam. |
| 12 |
Ha! Ha! Oğlum, müvəffəqiyyətlər diləyirəm! Müvəffəqiyyət qazanacağınaübhə etmirəm. Sən qalib gələcəksən! Co liftçi oğlana qüssə ilə baxırdı, görünür, onun dediyini eşitmədi. Onlar mağazadan çıxanda oğlan boynuna aldı. Cenevyeva ilə Coyun mənsub olduğu fəhlələr mühitində onlar bir növ zadəgan sayılırdılar. |
| 13 |
Bununla belə onların ikisi də adama tez yovuşandı, adamlarla ancaq ona görə dostluq etmirdilər ki, bu onların saflığına, təmizliyinə xələl gətirərdi. Cenevyeva kimi xarici aləmdən təcrid edilmiş, qapalı həyat keçirən işçi qadın tapılmazdı. Onu əhatə edən mühitin kobudluğu, amansızlığı qıza təsir etməmişdi. |
| 14 |
O, kiçik yaşlarından tənhalığa alışmışdı. Cenevyeva ailənin tək vladı idi, küçədə qonşu uşaqlarla oynamaq, əylənmək vəzinə, xəstə anasına qulluq edərdi. Kontor qulluqçusu, ciyərləri zəif, arıq atası çox xeyirxah idi, anadangəlmə adamlardan çəkindiyi üçün onlardan uzaq gəzər, vaxtının çoxunu evdə keçirərdi. |
| 15 |
Silverstaynlar Cenevyevanın xətrini bir də ona görə istəyirdilər ki, qız şənbə günləri dinləri onlara qadağan edəndə belə dükanda olurdu. Burda, bu sakit dükanda qızın gəncliyinin altı ili keçdi. Tanışları demək olar ki, yox idi. Cenevyevanın rəfiqəsi yox idi, dostluq etmək istədiyi qız da yox idi. |
| 16 |
Cavan oğlanlar yavaşcadan, rəfiqələri yaxında olmayanda onları acıqlandırmamaq üçün qıza "Şaftalı" deyirdilər, onlardan heç birinin ağlına da gəlmirdi ki, Cenevyeva ilə tanış olsunlar. Onlar qıza əsrarəngiz, məlahətli, onlar üçün lçatmaz, yüksək məxluq kimi baxırdılar. Cenevyeva sözün əsl mənasında gözəl idi. |
| 17 |
O hərdənbir fəhlələr arasında təsadüf edilən, sanki miskin, bəhərsiz torpaqda nadir ətirli çiçək kimi açmışdı. Qızın hər şeyi qəşəng idi; zərif çəhrayı yanaqları vardı, yanağının rənginə görə "Şaftalı" ləqəbini almışdı, zünün düzgün cizgiləri, qıza məxsus zərifliyi vardı. Onun səsi yavaş çıxırdı. Hərəkətləri asta idi. |
| 18 |
Cenevyeva ona heç məhəl qoymadı, çünki başqa müştəri ilə məşğuldu, altı-eddi yaşlı bir oğlan uşağı piştaxtanın qabağında dayanıbüşənin altındakı, üstünə "beşi beş sent" sözləri yazılmış qənnadı ustalarının məharətli məhsulları olan cəzbedici pirojnaları diqqətlə götür-qoy edirdi, şirniyyat seçməkdə səhv edəcəyindən qorxurdu. |
| 19 |
Qız qədəhi dolduranda Cenevyeva yenə zündən asılı olmayaraq, cavan oğlana bir anlıq nəzər saldı. Çünki oğlan qızın gözlərinin içinə baxmağa çalışırdı, oğlanın üz-gözündən elə heyranlıq yağırdı ki, Cenevyeva tələsik üzünü döndərmək fikrinə düşdü. Qızı bir şey mat qoydu ki, tanımadığı yad bir kişi onun belə xoşuna gələ bilərmiş. |
| 20 |
Sir-sifətcə qəşəng olan bütün kişiləri gözəl sayırdılar, ancaq bu sözdən də onun xoşu gəlmirdi. Lakin hər nə deyirsiniz deyin, ona baxanda adamın ürəyi açılırdı. Cenevyeva bir şey hiss etdi ki, ona tərəf baxmaya bilmir. Bəs Co nə kimi hallar keçirirdi? O ömründə bu piştaxta dalındakı kimi gözəl qız görməmişdi. |
| 21 |
Ancaq o indi onlardan biri haqqında fikirləşirdi, bu qadın da Cenevyeva idi. Oğlanın ağlına da gəlməzdi ki, qadın belə gözəl ola bilər; o heyran-eyran Cenevyevaya tamaşa edirdi, ancaq onların baxışları rastlaşanda halı özündə olmurdu, istəyirdi ki, üzünü yana tutsun, ancaq qız özü bircə anın içində baxışlarını aşağı dikirdi. |
| 22 |
Düzdür, qızın qəlbində yeni, əvvəllər ona tanış olmayan hisslər baş qaldırırdı, ancaq zahirən o həmişəki sakitliyini qoruyub saxlayırdı. Co isə, əksinə özünü itirmişdi, sıxılırdı. Nə oğlan, nə də qız məhəbbətin nə olduğunu dərk etmirdilər, ancaq bir-birinə tamaşa etməkdən özlərini saxlaya bilmirdilər. |
| 23 |
Co əlində dondurma stəkanı yerində xeyli oturub qaldı, əlindəki qaşığı oynadırdı, rəngi qızarırdı, bozarırdı, çıxıb gedə bilmirdi, qız baxışlarını utancaqlıqla aşağı dikib elə yavaşcadan danışırdı ki, oğlanı lap əfsunladı. Ancaq dondurma stəkanı ilə nə qədər oturub qalmaq olar, o özü üçün yenə dondurma istəməyə çəkinirdi. |
| 24 |
Cenevyeva bütün günü axşamadək xəyal aləminə daldı, başa düşdü ki, vurulub. Coyun vəziyyəti başqa cür idi. Oğlan təkcə bir şey bilirdi ki, qızı bir də görmək istəyir, ona tamaşa etmək istəyirdi. Co başqa heç bir şey barədə fikirləşə bilmirdi, bu əslində heç fikir də deyildi, qeyri-müəyyən, dərk etmədiyi arzu idi. |
| 25 |
Gecə-ündüz bu arzu onu əldən salırdı, balaca qənnadı dükanı piştaxtası dalındakı qız bütün vaxtı onun gözü qarşısında idi. Oğlan çalışırdı ki, bu xəyalı özündən uzaqlaşdırsın. Co bir də qənnadı dükanına getməyə həm qorxurdu, həm də utanırdı. O öz-özünü aldadır, özünə bir şeylə təsəlli verirdi ki, qadın düşkünü deyil. |
| 26 |
Oğlan çalışdı ki, içəri sakitcə keçsin, özünü sərbəst aparsın, ancaq gördü ki, ayaqları onun sözünə qulaq asmır, o ancaq iradəsini ələ alaraq, ayağını kandardan içəri qoydu. İlk dəfəki gəlişindən daha artıq utanırdı, pərt idi. Cenevyevanın nəbzi şiddətlə döyünsə də, o ksinə, həmişəki kimi sakit görünürdü. |
| 27 |
Dörd gün yol gözləməyinin bu da nəticəsi. Qız artıq bilirdi ki, onu sevib. O, əlbəttə, qəşəng oğlandır, lap qəşəngdir. O burda bir qədər də otura bilməzdi məgər? Co isə tinə çatmamış, yenə qızın yanına qayıtmaq istədi. Oğlan onu bir də görmək istədi. O, əvvəlcə vurulub-vurulmadığı barədə fikirləşmirdi də. |
| 28 |
Qızla oğlan gəzəndə olur. Bəs o necə... Bu vaxt Cenevyevanı görmək arzusu onu başa saldı ki, elə buna nail olmaq lazımdır. Oğlan qızın yanında olmaq, ona tamaşa etmək istəyir, bunu da ən yaxşısı ikilikdə gəzəndə etmək olar. Demə, cavanlar ona görə cüt-cüt gəzirlər. Şənbə gününə az qaldıqca oğlan bu fikrə daha çox düşürdü. |
| 29 |
Qız əgər bilsəydi ki, bu parıltı onun hisslərini hər cürə danışıqdan yaxşı büruzə verir, lə verir, bu parıltıdan utanıb onu söndürərdi. Onlar bir-irinə "əzizim", "sevgilim" deyə müraciət etməkdə tələsmədilər, sonralar da Co ilə Cenevyeva, başqa sevgililərdən fərqli olaraq bir-birinə məhəbbətlərini tez-tez etiraf etmirdilər. |
| 30 |
Heç bir cəngavər Cenevyevaya qarşı Co kimi diqqətcil ola bilməzdi. Onlar küçə ilə gedəndə oğlan həmişə səkinin qırağı ilə yeriyirdi, o hardasa eşitmişdi ki, oğlan həmişə səkinin qırağı ilə yeriməlidir, küçənin o biri tərəfinə keçməli olanda Cenevyevanın arxasından keçirdi, yenə səkinin qırağı ilə yeriyirdi. |
| 31 |
Bu Coyu məcbur etdi ki, qızılgülə diqqətlə baxsın, oğlan birdən gülün nə qədər gözəl olduğunu gördü. Qız da öz növbəsində, oğlanın gülə nə cür heyranlıqla tamaşa etməsinə mat qaldı, qızın saçlarındakı açıq rəngli qızılgül onların qəlbindəki məhəbbət alovunu gücləndirdi. Bu gündən etibarən, Codan artıq gül istəyən olmazdı. |
| 32 |
O heç vaxt eşitməmişdi ki, kişilər qadınlara çiçək göndərərlər, indiyədək elə bilirdi ki, gül-çiçək ancaq otaqları bəzəmək və bir də dəfn üçün gərəkdir. Co demək olar ki, Cenevyevaya hər gün çiçək göndərirdi, özü də möhkəm əmin idi ki, onadək heç kəsin ağlına belə bir şey gəlməyib, bu tapıntı təkcə ona məxsusdur. |
| 33 |
Qız oğlanın nəzərində paklığın, xeyirxahlığın nümunəsi idi, müqəddəslərin müqəddəsi idi, belə ki, ona çox məftunluğun zü belə onu təhqir edirdi. Oğlan heç kəsi ona tay tuta bilmirdi. Cenevyeva heç nə ilə başqa qızlara bənzəmirdi. Coyun ağlına da gəlmirdi ki, qız nədəsə oğlanın bacılarına, ya da ki, başqasının bacısına oxşayır. |
| 34 |
Cenevyeva coşqun, xəyallarında Co uğrunda özünü necə fəda etdiyini, özünü ölüm ayağında görürdü, sanki bununla qız həyatda olduğundan daha çox, onu ürəkdən sevdiyini bildirirdi. Onların məhəbbəti sanki od-alov, sanki səhər şehi idi. Onlar bir-birinə meyil etmirdilər, belə fikirləşmək onlara təhqiramiz görünürdü. |
| 35 |
Onları nə isə bir-birinə cəzb edirdi, onlar bir-birinin əlinə, yaxud çiyninə yüngülcə toxunmağın, bir-birinin əlini ötəri sıxmağın, cəld öpüşün, qızın saçlarının yanağına nəvazişlə toxunmağının onu həyəcana gətirməsinin, oğlanın alnından qıvrım tellərini kənar edərkən qızın barmaqlarının təmasının sevincini dərk etdilər. |
| 36 |
Hərdən Cenevyeva Coyu qucaqlamaq, köksünə sığınmaq, məhəbbətini çəkinmədən bildirmək istəyirdi, ancaq hər dəfə möminliyi onu bu işdən çəkindirirdi. Belə anlarda qız əzab çəkirdi ki, qəlbində ona məlum olmayan, ağır bir günahı gizlədir. Əlbəttə ki, onun sevgilisinin boynuna atılmaq istəməsi pisdir, özü də lap pisdir. |
| 37 |
Bir də o belə hərəkət eləsə, oğlan onun barəsində nə kimi fikirlərə düşər? Qız belə dəhşətli şeyi fikrinə gətirincə gizli utancaqlıqdan od tutub yanır, sıxılırdı, zab çəkirdi. Ancaq Co da baş açmadığı şiddətli istəklərin əlində əsir olmuşdu, ən çox da Cenevyevanı incitmək istəyirdi, bu arzu ona tam hakim kəsilmişdi. |
| 38 |
Başqasına əzab vermək Coyun adəti deyildi, hətta rinqdə belə o bu məqsədlə zərbələr endirmirdi, orda oyun iştirakçısı idi, ondan bir şey tələb olunurdu ki, rəqibi yıxsın, on saniyə ərzində yerindən qalxa bilməsin. Co heç vaxt ağrı törətmək üçün dalaşmırdı. Düzdür, məqsədə çatmaq üçün bu vacib idi, ancaq məqsəd başqa idi. |
| 39 |
Niyə o iki barmağı ilə qızın biləyindən yapışanda Cenevyevanın qolunu elə sıxmaq istəyirdi ki, sümükləriıqqıldasın? Oğlan bunu başa düşə bilmirdi, əzab çəkirdi ki, rəyinin ən dərin guşəsində indiyəcən bələd olmadığı belə amansız instinktlər varmış. Bir dəfə Co qız ilə xudahafizləşəndə onu qucaqladı, bərk-bərk köksünə sıxdı. |
| 40 |
Gənc çıxıb gedəndən sonra missis Silverstaynın analıq hissləri cuşa gəldi. Ümumiyyətlə, boksçuların, xüsusilə Co Fleminqin ünvanına lənətlər yağdırdı. Silverstayn ha çalışırdı ki, hirslənmiş arvadını sakitləşdirsin, axı o ancaq qəzəbini yağdıra bilirdi, analıq hisslərinin hamısını yaşasa da, analıq hüququ yox idi. |
| 41 |
Onun təsəvvüründə Co ilə onların arasında heç bir oxşarlıq ola bilməzdi. Cenevyeva həmişə belə fikirləşirdi ki, boksçu pələng gözlü, meymun kimi ensiz alınlı kobud heyvandır. Sözsüz ki, o, Co Fleminq haqda çox şey eşitmişdi, çünki Uest-Oklenddə onu kim tanımır ki? Ancaq qızın ağlına belə gəlmirdi ki, bu onun Coyudur. |
| 42 |
Sonra ər-arvad Silverstaynların mübahisələri düşdü: ər dedi ki, Co yaxşı ad-san qazanıb, arvadı ona etiraz edib dedi ki, ad-san cürbəcür olur – yaxşısı da olur, pisi də. Cenevyeva ilk dəfə görürdü ki, kişi arvadı hay-həşir salanda ona etiraz etməyə cəsarət edirdi. Onun atası öləndə Co Xensenin anbarında işə girdi. |
| 43 |
Oğlan onlar üçün atanı əvəz etdi. O, gecə-ündüz işlədi. Onlar üçün çörək, ət aldı, mənzil kirələrini verdi. Hər şənbə evə altı dollar gətirdi, sonra Xensen ona on iki dollar verdi. Co siz bilən nə etdi? Qazancının hamısını evə gətirib anasına verdi. Gecə-gündüz işlədi. Xensen ona iyirmi dollar verdi. |
| 44 |
Balaca qardaş və bacıları məktəbdən qalmadı, yaxşı geyinib-ecindilər, ət və çörək yedilər, anası da ehtiyac nə olduğunu bilmədi, gözləri sevincdən alışıb-yandı, arvad oğlu Co ilə fəxr etdi, çünki o yaxşı oğlan idi. Görün Co nə gözəldir, necə bədən quruluşu var! Ah, Allah! O öküzdən qüvvətli, pələngdən çevikdir. |
| 45 |
O, Xensenin anbarındakı, sonradan isə mağazadakı oğlanlarla güləşirdi. Sonradan isə klubda güləşib Spayderi bir göz qırpımında məğlub etdi. Beş dollar mükafat aldı. Siz bilən o pulu nə etdi? Evə gətirib anasına verdi. O, tez-tez klublarda çıxış etməyə başladı, bütün mükafatları – on dollar, əlli dollar, yüz dollar aldı... |
| 46 |
Xensenin yanında daha işləmədi. Yox. Yoldaşları ilə eyş-işrətə qurşandı? Xeyr a! O yaxşı oğlan idi: həmişəki kimi işlədi, axşamlar isə klubda boksla məşğul oldu. Görün mənə nə dedi: "Silverstayn, niyə mən kirə haqqı verim?" Mən ona nə dedim, bunu bir mən bilirəm, bir o, oğlan gedib anası üçün qəşəng ev aldı. |
| 47 |
Qız onunla yox, özü öz məhəbbəti ilə mübarizə aparırdı. Bir şey ona qəribə görünürdü, o Coya bəraət verən minlərlə səbəblər tapır, oğlan əvvəlki kimi ona əzizdir, qız da əsl qadın kimi onun həyatına daxil olmaqla onun həyatını istədiyi istiqamətə yönəltməyi qərara aldı. Onların gələcək birgə həyatı qıza şən görünürdü. |
| 48 |
Co isə əsl kişi, eşq mübtəlası kimi arzusunda olduğu qiymətsiz, valehedici sevgilisinə yiyələnmək üçün Cenevyevanın xahişləri qarşısında duruş gətirmədi. Co buna baxmayaraq qıza söz verəndə qeyri-müəyyən şəkildərəyinin ən dərin guşəsində hiss edirdi ki, oyundan tamamz döndərə bilməz; nə vaxtsa, hardasa o hökmən oyuna qayıdacaq. |
| 49 |
İkilikdə körfəzin sahilində bazar günü gəzintisinə çıxanda, tanış olmayan izdihamın içindəkilərin gözləri onlarda qalırdı. Coyun əsl kişi gözəlliyi Cenevyevanın qızlıq təravətindən geri qalmırdı, qızın məlahəti oğlanın gücünə, zərif, qəşəng bədən quruluşu onu qədd-qamətli əzələli bədən quruluşuna yaraşırdı. |
| 50 |
Cenevyeva Coyun altlığı nazik, zərif çəkmələrini geydi, qəhqəhə çəkərək ayaqlarını irəli uzatdı. Lotti də şən qəhqəhələrlə aşağı əyildi ki, onun şalvarının ətəyini qatlasın. Coyun bacısı Lotti onların sirrindən xəbərdar idi, qız anasını dilə tutmuşdu ki, çıxıb qonşuya getsin, indi bütün ev gənclərin ixtiyarında idi. |
| 51 |
Yaxalıq elə enli idi ki, papağın qıraqlarına çatırdı. Cenevyevanın saçları bunun altında görünməz oldu. Co paltonun üst düyməsini bağlayanda yaxalığın ucları Cenevyevanın yanaqlarını, ağzını, çənəsini örtdü, ancaq diqqətlə baxanda papağının günlüyü altındakı gözlərini, bir azca ağaran burnunu görmək olardı. |
| 52 |
Co saata baxıb dedi, getmək vaxtıdır. Lotti qardaşını qucaqlayıb, dodaqlarından bərk-bərk öpdü, sonra o Cenevyeva ilə püşdü. Co bacısının belindən qucaqladı, qız onları qapıyadək ötürdü. Bundan başqa, sərrast zərbəyə, gözlənilməz hadisəyə ümid çoxdur. Çox şey ola bilər! – o ciddiyyətlə əlavə etdi. Pontanın üstün cəhətidir. |
| 53 |
Mənim vəzifəm onun hücumuna ancaq davam gətirməkdir. Yaxşıca göz qoy, mənim nə vaxt hücuma keçəcəyimi görəcəksən. O, mənim limdən yaxa qurtara bilməz. Onlar lövhəsindən idman klubu olduğu bilinən, əslində isə polis dairələrinin nəzarəti altında boks yarışları keçirilən tünd rəngli binaya yaxınlaşdılar. |
| 54 |
Qorxudan tir-tir əsən Cenevyeva ona qısıldı. Oğlan bir əli ilə onu nəvazişlə qucaqladı. Bir dəqiqədən sonra hələ də dodaqlarında onun hərarətli püşünü hiss edən qız vurnuxan cavan oğlanların arasındaydı, heç kəs, deyəsən, onu görmürdü. Bu cavanların çoxusunun əynində qolu təkcə çirməkli köynək var idi, pencəksiz idilər. |
| 55 |
Anbara çox oxşayan yarıqaranlıq tamaşaçı salonu adamla dolu idi, sıx tənbəki tüstüsündən adamlar və əşyalar güclə seçilirdi. Cenevyevaya elə gəldi ki, indicə boğulacaq. Salonda kişilərin uğultulu səsi eşidilirdi, arada bir afişa və sodalı su satan oğlan uşaqlarının qulaqbatıran çığırtıları eşidilirdi. |
| 56 |
Təklif edən səs Cenevyevaya yeknəsəq, ümidsiz göründü. Qız fəxrlə öz-özünə dedi: "Əlbəttə ki, kim onun Coyuna qarşı çıxmağa cürət edər?" Onu həyəcanlandıran Co ilə fəxr etməsi deyildi. Qadınların gəlməsi qadağan edilən bu davaxanaya girəndə qızın xəyalına cürbəcür şeylər gəldi. Belə macərada maraqlı nə ola bilərdi? |
| 57 |
Qız meydançanın bərabərində yeriyirdi, meydançaya elə yaxın idi ki, əlini uzatsaydı, ətrafdakı burazlara əli çatardı. Döşəməyə brezent döşəmişdilər. Cenevyeva rinqin arxasında, onun hər iki tərəfində adamla dolu salonu sanki duman arxasında gördü. Qızın çıxdığı otaq rinqin künclərindən birində yerləşirdi. |
| 58 |
Qız özünü gözcük tərəfə atdı, rinqi lap qarşısında gördü. Sanki ovcunun içindəydi. Təkcə tamaşa salonunun bir hissəsini qız görmürdü. Meydançanın üstündə qaz lampası gur işıq saçırdı. Qızın dövrəsindən keçdiyi hündür yerlərin ətrafında, birinci sırada əlində karandaş və bloknot olan adamlar oturmuşdular. |
| 59 |
Cenevyeva rinqin o tərəfindəki tamaşaçılardan birinin mister Klauzen olduğunu görüb təəccübləndi. Ağbəniz, qırmızıyanaq, sıx bakenbardlı Klauzen lap rinqin yanında birinci sırada özünü çəkərək oturmuşdu. Bir neçə adam o yanda, həmin sıradaca Cenevyeva həyəcandan üz-gözü pörtmüş, qırış-qırış sifətli Silverstaynı gördü. |
| 60 |
Cenevyeva təəssüflə gördü ki, hamı sakitcə papiros çəkməyindədir. Mister Klauzen yarışlara başçılıq edənin xəbərdarlığına, əlində yanan kibrit olduğu halda qulaq asdı, heç bir şey olmamış kimi siqaretini çəkdi. Cenevyevanın ondan möhkəm acığı gəldi, onun Coyu, belə tüstü dumanın içində necə döyüşə bilər? |
| 61 |
Cenevyeva utandı. Qız tək idi, onu heç kəs görmürdü, buna baxmayaraq, sevgilisini çılpaq görüb, utandığından yaman qızardı. Buna baxmayaraq, yenə baxdı, vicdan əzabı çəksə də, baxdı, onu sözsüz ki, belə görmək günahdır. Qəlbinin həyəcanlanması da, qızı ona cəzb edən ehtiraslı meyli də sözsüz ki, günahdır. |
| 62 |
Qız geyim altında olan insan bədəni haqqında heç vaxt fikirləşməmişdi. Bədən onun təsəvvüründə sifət, əllər kimi yaşayırdı. İnsana geyim verən mədəniyyətin övladı Cenevyeva, insanı geyimsiz təsəvvürünə belə gətirə bilmirdi. Adamlar nəsli onun üçün çılpaq üzlü, çılpaq qollu, başında saçları olan ikiayaqlı məxluq idilər. |
| 63 |
Ancaq zahiri görkəm ayrılmaz şəkildə geyimlə bağlı idi, Cenevyevaya elə gəlirdi ki, Co ona görə belə cazibədardır ki, belə gözəl geyinir. Qızın ağlına da gəlmirdi, geyim altında bu mükəmməl gözəllik ola bilər. Bu kəşf onu heyran etdi. Coyun dərisi qadın dərisi kimi ağ idi, ancaq qadınınkından daha hamar, ipək kimi, tüksüz idi. |
| 64 |
O, izdihamın onu yaxşıca qarşılayacağını gözləyə bilməzdi, adamların istər-istəməz ondan acığı gəlirdi, ibtidai vəhşiliyin əlamətləri açıq-aydın göz qabağında idi, bu hər cür mənəviyyatdan məhrum, düşünə bilməyən, açıqlıqda yox, dəmir qəfəsə salınmış adamın canına lərzə salan pələng və ilan kimi vəhşi idi. |
| 65 |
Yarışların başçısı əynində pencək olmayan mehriban, xeyirxah cavan oğlanı da ortaya çıxartdı. Cenevyeva hiss etdi ki, hakim də onların sevimlisidir. Rəqiblər sekundantlarının köməyi ilə əlcəklərini llərinə keçirtdilər. Pontanın sekundantlarından biri Co olan küncə keçdi, Co əlcəklərini geyməmişdən əvvəl onları yoxladı. |
| 66 |
Co ilə Ponta üz-üzə dayandılar, hakim də aralarında. Sekundantlar əllərini bir-irinin çiyninə qoyub boyunlarını irəli uzadaraq dayanmışdılar. Hakim nə isə deyirdi, hamı ona diqqətlə qulaq asırdı. Sonra dəstə dağılışdı, yarışların başçısı yenə irəli çıxdı. Tamaşaçılara xatırlatdı ki, döyüş son nəticə verənədək aparılacaq. |
| 67 |
Yarışların başçısı iki qatlanıb, burazı qaldırıb keçdi, meydandan atılıb aşağı düşdü. Sekundantlar da kətilləri, vedrələri götürüb küncləri tərk etdilər. Rinqdə ancaq iki rəqib və hakim qaldı. Qonqun səsi gəldi. Rəqiblər tez ortaya çıxdılar. Onların sağ əlləri bir anlığa bir-birinə toxundu, yalandan bir-birinin əlini sıxdılar. |
| 68 |
Co onu buraxmırdı. Hakim qışqırdı. "Aralaşın". Co istədi geri çəkilsin, ancaq Ponta əlini boşaltdı, Co da zərbədən can qurtarmaq üçün təzədən rəqibindən yapışmalı oldu. Coyun lcəyi bu dəfə Pontanın ağzına, çənəsinə yapışmışdı, hakim ikinci dəfə "Aralaşın!" – deyə qışqıranda Co rəqibinin başını arxaya qanırıb ondan aralandı. |
| 69 |
Bütün əzələləri gərilmişdi, Cenevyeva görürdü ki, o, hər hərəkət etdikcə əzələləri canlı imiş kimi düyün düşür, ağ dərisinin altında diyirlənirdi. Co yenə hücuma keçdi, Coyun vəziyyəti ağırlaşdı. O daha da aşağı əyildi, sanki tam büzüşdü, çiyinlərini, dirsəklərini, əllərini irəli verərək, zərbələrə mətinliklə dözürdü. |
| 70 |
Qız alqış səslərini, yerbəyerdən "Afərin Co! Bərk dur!" sözlərini, Silverstaynın vəcddən özünü unudaraq stulda durub-oturduğunu görüb, başa düşdü ki, Coyun vəziyyəti qorxulu deyil, əksinə o möhkəm dayanıb. Ancaq Ponta geri çəkilmirdi, onun qəzəbli zərbələrinin burulğanı çox az hallarda Cenevyevanı sevgilisindən uzaq salırdı. |
| 71 |
Co stulunstündə oturub başını dala ataraq, irəli uzatdığı əllərini burazın üstünə qoyaraq, dərindən köks dolusu nəfəs alırdı. Coyun ağzı geniş açılmışdı, sekundantların ikisi də onun qarşısında əl-üz dəsmalını yelləyirdilər, sekundantlardan biri onun sifətinin, sinəsinin tərini silir, qulağına pıçıltı ilə nəsə deyirdi. |
| 72 |
Co ilə Ponta meydançanın ortasında qarşılaşdılar. Cenevyevanın ağlına heç gəlməzdi ki, dəqiqə belə qısa ola bilər. Ona elə gəldi ki, fasiləni bilə-bilə belə qısaldıblar, o, bir anlığa özü də heç bilmədən, nədənsə özünü yaxşı hiss etmədi. Ponta birinci raundda olduğu kimi gah sağ, gah da sol li ilə zərbələr endirirdi. |
| 73 |
Ponta pələng kimi onun üstünə atıldı, rəqibinin müdafiə olunmayan çənəsini nişanladı. Ancaq Co əl-qolunu atdı, sanki suya baş vurdu, Pontanın yumruğu onun peysərininstündən keçdi. Co qəddini düzəldən kimi Ponta sol yumruğu ilə ona düzünə elə bir zərbə ilişdirdi ki, bu zərbə Coyu burazların o tərəfinə atmalı idi. |
| 74 |
Hətta mister Klauzen də heyranlığını bildirmək üçün var gücü ilə qonşusunun qulağına nə isə bağırırdı. Budur, rəqiblər klinçdən çıxdılar, döyüş təzələndi. Coz-gözünü qorumaq üçün əllərini üzünə aparır, geri çəkilir, meydança boyu sürüşür, zərbələrdən yaxa qurtarır, rəqibinin sürətli həmlələrinə davam gətirirdi. |
| 75 |
Coyun Pontanın son dərəcə qüvvətli gücünə qalib gələ biləcəyinə heç bir ümidi yox idi, Coyun ümidi bircə ona qalmışdı ki, Ponta axırdan-axıra özü əldən düşər. Cenevyeva bir şeyə təəccüblənirdi ki, sevgilisi niyə ancaq müdafiədədir. Qız pərt oldu, o istəyirdi ki, Co ona vəhşicəsinə hücum edən vəhşi heyvandan intiqam alsın. |
| 76 |
Onun vvəlki qaba hücumları bu qudurğan burulğanın qarşısında heç nə idi. Co daha zərbəyə zərbə ilə cavab verməyə çalışmırdı: o bütün qüvvələrini səfərbər etdi ki, yaratdığı bu tufanın qarşısında duruş gətirsin. O hücumu güc-bəla ilə dəf edərək, birtəhər yaxa qurtarırdı, nəfəsini dərmək üçün vaxt arayır, klinçdən aman axtarırdı. |
| 77 |
Ara vermədən sayıqlıqla rəqibinə göz qoymalı idi, klinçdən qurtaranda təhlükə daha çox idi. Cenevyeva Coyun Pontaya bərk yapışdığını görüb əvvəlcə bir gülümsündü də, qız başa düşmürdü ki, bu nəyə gərəkdir, Co özünü Pontaya yapışdırınca Ponta altdan yuxarı Coya bir zərbə endirdi, yumruğu az qala Coyun çənəsinə dəyəcəkdi. |
| 78 |
Tamaşaçılar istəkli Co üçün narahat olub içlərini çəkdilər, Co bir göz qırpımında rəqibinin dirsəklərindən tutub ikinci belə bir zərbənin qarşısını almaq üçün sıxdı. Yenə qonq səsi eşidildi, bir anlıq fasilədən sonra döyüş təzələndi. Co olduğu küncdən çıxmağa macal tapmamışdı ki, Ponta bütün meydan boyu onun üstünə atıldı. |
| 79 |
O biri klinçdə Ponta özünün ölümcül zərbəsini Coyun böyrəklərinə endirdi. Bundan sonra Co sayıq idi, bütün vaxtı zərbələrdən can qurtara bilirdi, əlcəyi ilə Pontanın çənəsini sıxırdı, onun başını dala atırdı, ancaq raund qurtaranacan Ponta üç dəfə busulu təkrar etdi, həmişə də eyni ən zəif yerə zərbə endirdi. |
| 80 |
Co düşmənin özünü ifşa etdiyini görüb ona nəfəsini dərməyə imkan verməyib dodaqlarına bir zərbə endirdi, sonra qolaylanıb Pontanın çənəsini nişan aldı, ancaq zərbə yerinə düşmədi, yanağına toxundu, Ponta kənara sıçradı. Tamaşaçılar özlərindən çıxmışdılar. Hamı ayaq üstə qalxmışdı, əl çalıb qışqırırdılar. |
| 81 |
İnersiya qüvvəsi elə güclü idi ki, Co yarım dairə cızaraq kənara sıçradı. Ponta bir an içində sol yumruğu ilə rəqibin qorumadığı boynuna bir yumruq endirdi. Coyun lləri yanına düşdü, o irəli-geri yırğalandı, üzüstə yıxıldı. Onun üzərinə əyilən hakim saniyələri ucadan sayaraq sağ lini yelləyirdi. Salona ölü sükutu çökmüşdü. |
| 82 |
Bu ədalətsizlik idi: rəqib bir zərbə endirəndə, ya da zərbədən yaxasını qurtaranda salondakıların hamısı əl çalırdı, yarışın əvvəlindən təşəbbüsü əlinə alan Ponta üçün heç bir dəfə də olsun əl çalmırdılar. Pontanın gözləri qəzəblə parıldadı, o özünü yığışdırıb məğlub edilmiş düşmənin başının üstünü kəsdirdi. |
| 83 |
Sağ əli ilə saniyələri sayan hakim sol əli ilə Pontanı kənara itələdi, Ponta çalışdı ki, onun yanından dövrə vurub keçsin, ancaq hakim onun dalınca düşüb onu itələyir, döşəməzərində yıxılıb qalmış Coya yaxın getməyə qoymurdu. Doqquz saniyə keçdi, hakim Pontanı axırıncı dəfə itələdi, Co ayağa qalxdı ki, özünü müdafiə eləsin. |
| 84 |
Ponta böyük zərblə onun üzərinə atıldı, bir-birinin dalınca iki yumruq endirdi – biri düzünə, biri də altdan yuxarı. Co zərbələrin ikisini də dəf etdi, üçüncüdən can qurtardı, bir addım kənara çəkildi ki, dördüncü zərbədən yaxşı qurtarsın, ancaq Ponta arasıkəsilmədən sel kimi yağan zərbələrlə onu küncə qısnadı. |
| 85 |
Ancaq Co klinçə daxil oldu, bu da onu xilas etdi. Ponta insafsızcasına əl-qol atır, istəyirdi ki, məğlub edilmiş saydığı düşməninin – rəqibinin nəfəsini kəssin, ancaq Co ondan möhkəm yapışmışdı, ondan əl çəkmirdi, Co rəqibini əvvəlkindən bərk qucaqlayırdı. Hakim təzədən rəqiblərə aralaşmağı əmr etdi. |
| 86 |
Ancaq Co üz-gözünü rtdü, hücumu dəf edib təzədən klinçə daxil oldu. Yenə Ponta əl-qol atmaq istəyirdi, Co yenə ona imkan vermirdi, hakim də onları aralaşdırdı, Co yenə zərbədən can qurtarıb klinçə daxil oldu. Cenevyeva başa düşürdü ki, nə qədər ki Co klinçdədir, o təhlükədən uzaqdır. Bəs hakim onları niyə aralaşdırır. |
| 87 |
Bütün raund vaxtı, usandırıcı bu üç dəqiqədə rəqiblərin işi-peşəsi bir-birindən möhkəm yapışmaq idi. Hakimin komandası ilə onlar aralaşırdılar. Pontaya heç cürə sonuncu, həlledici zərbəni endirmək mümkün olmadı. Ponta açıq-aydın qüvvədən düşmüş, demək olar ki, məğlub edilən rəqibi qarşısında gücsüzlüyünü hiss edirdi. |
| 88 |
Bərkdən, ara vermədən, əsəbi cingiltilərlə qəhqəhə çəkib gülürdülər. Silvestaynın zarafatı Cenevyevanı belə güldürdü, onun Co üçün qorxusu bir qədər azaldı, qız haldan düşdüyünü, ürəyi bulandığını hiss elədi, rinqdəki hadisələr onun canına üşütmə salmışdı. Yoxsa öhdəsindən gələ bilməzsən! Ye onu! Ye! |
| 89 |
O daha heç fikirləşə bilmir, rəqibinin hökmən axırına çıxmaq istəyirdi, klinç vaxtı Coyu əlinə siçovul düşmüş teryer kimi silkələyir, var gücü ilə əl-qolunu boşaltmağa çalışırdı. Co isə bu ara özünü itirmədən ondan bərk yapışıb buraxmırdı. Hakim fədakarlıqla doğrudan onları aralaşdırmağa çalışırdı. |
| 90 |
Hakim var qüvvəsini sərf edirdi ki, rəqibləri ayırsın, hakim onları aralaşdıran kimi Co təzədən klinç olur, hər şeyi təzədən başlamaq lazım gəlirdi. Ponta ha çalışırdı ki, Conun qüvvətli caynaqlarından can qurtarsın. O, rəqibindən uzaqda dayana bilmirdi, zərbə endirmək üçün gərək Coya yaxınlaşaydı. |
| 91 |
Bu rəhmsiz, ölümcül vuruşda marağı olan şəxs idi. Çünki rəqiblərdən biri onun sevgilisi, onun Coyu idi. Tamaşaçılar üçün hər şey aydındır, onlar hər şeydən baş çıxarırlar, o isə yox. Oyunun sirləri onun üçün açılmadı. Cenevyeva bu möcüzələrdən baş aça bilmədi. Əksinə, Oyun onun üçün daha anlaşılmaz oldu. |
| 92 |
Qonq çalındı. Raund Pontanın küncündəki klinç ilə qurtardı. Cavan, rəngi qaçmış sekundant meydana atılıb, Coyu qucağına alıb qaça-qaça onu üzbəüzdəki küncə apardı, sekundantların hamısı tələsik onun ayaqlarını ovuşdurmağa, qarnını şappıldatmağa başladılar, tumanını aşağı çəkdilər ki, o dərindən nəfəs ala bilsin. |
| 93 |
Co ağzını, boğazını yaxaladı, bir dilim lumu sordu, bütün bu vaxtı sekundantlar dəli kimi əl-üz dəsmalını onun qabağında yellədirdilər ki, ciyərlərinə oksigen dolsun, qarşıdakı çarpışma üçün qanı təmizlənib damarlarından axsın. Onun isti çıxmış bədənini yaş süngərlərlə silir, başına isti butulka ilə su tökürdülər. |
| 94 |
Su damcıları hələ də onların dərisi üstündə işıldayırdı. Ponta özünü elə sürətlə irəli atdı ki, onlar rinqin ortasında yox, Coyun küncünə yaxın hissədə tutaşdılar. Pontanın çalışdığı bu idi ki, rəqibi özünə gəlincə onun axırına çıxsın. Ancaq Co bu sınaqdan da çıxdı. Onun yenə qüvvəsi aşıb-daşırdı, vaxt keçdikcə qüvvəsi artırdı. |
| 95 |
Co qüvvəsini mühafizə edirdi. Pontanın on zərbəsinə o bircə zərbə ilə cavab verirdi, ancaq bir şey var idi ki, zərbəsi həmişə düz hədəfə dəyirdi. Ponta hücumda Codan qüvvətli idi, ancaq onun öhdəsindən heç cürə gələ bilmirdi, Coyun hərdənbir endirdiyi, məharətli zərbələr göstərirdi ki, o qorxulu rəqibdir. |
| 96 |
Döyüş səhnəsi göz qabağındaca dəyişilirdi. Tamaşaçılar bu dəyişikliyi o dəqiqə hiss etdilər, hətta Cenevyeva da doqquzuncu raund başlananda başa düşdü. Co hücuma keçdi. İndi Ponta klinçdə deyildi, o rəqibinin belinə ölümcül zərbələr endirirdi. O belə ölümcül zərbəni klinçdə olanda, bir də ki, sonrakı hər bir klinçdə endirirdi. |
| 97 |
Co ona nəfəs dərməyə imkan vermədi, o Pontanı addımbaaddım izləyirdi, onun irəli uzatdığı sol ayağı cod brezentin üzərində taqqıldayırdı. Sonra Co pələng kimi sıçrayıb rəqibinin üstünə atılırdı, ona bir zərbə, ya da ki, bir neçə zərbə endirib, ildırım sürəti ilə kənara sıçrayıb yenidən Pontanın üzərinə atılırdı. |
| 98 |
Hakim sekundantın üstünə qışqırdı, o yolda butulkanı atıb rinqdən qaçıb getdi, butulka döşəmə boyu yumbalandı, içindəki su töküldü; hakim təpiklə onu burazdan kənara atdı. Bütün güləşmə vaxtı Cenevyeva bir dəfə də olsun Coyun üzündə, mebel mağazasında səhər ertə qıza boksdan danışanda olan ifadəni sezmədi. |
| 99 |
Ponta ona ən ağır zərbələrini endirəndə Coyun sifəti boz, qaşqabaqlı olurdu, sonralar isə vaxt ötsün deyə, rəqibindən bərk yapışanda oğlanın sifəti kədərli ifadə alırdı. Ancaq indi o, rəqibindən qorxmurdu, təşəbbüsü o əlinə almışdı. Bu vaxt Cenevyeva onun boksçu sifətini gördü. Görüb diksindi, Co ondan gör nə qədər uzaqda idi! |
| 100 |
Ponta çalışdı ki, ilk raundlarda hücumunu təzələsin, ancaq Co onun çənəsinə bir zərbə ilişdirdi! Co rəqibinə nəfəsini dərməyə bir an belə macal verməyib, rəqibini inadla izləyirdi. On üçüncü raundun axırında Co Pontanı küncə sıxışdırdı. Ponta özünü müdafiə edirdi, ancaq Co qüvvətli bir zərbə ilə Pontanı diz çökməyə məcbur etdi. |
| 101 |
Co dizlərini qatlayıb özünü irəli verdi, starta hazır olan, işarə gözləyən, bərk qaçan idmançı kimi dayandı. Qonqun səsi gələn kimi o, iki sıçrayışla sekundantların dövrəyə aldığı kətildən duran Pontanın başının üstünü aldı. Burdaca, o sekundantların arasındaca Co ona sağ yumruğu ilə zərbə endirib yıxdı. |
| 102 |
Ponta öz küncündən çıxmağa macal tapmayıb üçüncü dəfə yıxıldı. Elə bu vaxt Co, nəhayət, coşmuş burulğana döndü. Cenevyeva onun "Yaxşıca göz qoy, mənim nə vaxt hücuma keçdiyimi başa düşərsən", – sözlərini yaxşı xatırlayırdı. Tamaşaçılar da onu yaxşıca başa düşdülər. Bütün salon ayağa qalxmışdı, yorulmaq bilmədən bağırırdı. |
| 103 |
Pontazüstə, böyrü üstə brezentin üstünə düşürdü, həm klinçdə olanda, həm klinçdən kənarda qüvvətli, ölümcül zərbələr alırdı. Bu yumruqlardan beyni dumanlanırdı, əzələləri möhkəmliyini itirirdi. Co onu küncə qovub salır, təzədən oradan çıxarır, burazların üstünə yıxır, gözləyirdi ki, o qəddini düzəltsin, yenə yıxırdı. |
| 104 |
Döyülmüş, əldən düşmüş, ayaq üstə güclə dayanan, boğula-boğula ağzını açıb nəfəs alan, xırıldayan, gözləriüşəyə dönmüş Ponta rinqdə özünü ora-bura çırpır, hələ də rəqibinə qalib gəlməyə çalışırdı. O gülünc vəziyyətə düşmüşdü, həm də özünü axıradək məğlubedilməz sayaraq, inadla mübarizə aparmaq cəhdinə görə dahi idi. |
| 105 |
O, bir an içində qüvvələrini səfərbər edərək ildırım sürəti ilə düz hədəfə, onun çənəsinə zərbə vurdu. Co dalı üstdə yıxıldı. Cenevyeva yıxılarkən onun bədəninin necə gücdən düşdüyünü, onun peysərinin brezentlə örtülmüş döşəməyə taqqıltı ilə dəyməsini eşitdi. Tamaşa salonundakı səs-küy, qışqırıq yatdı. |
| 106 |
Co vvəlki kimi hərəkətsiz uzanmışdı. Sekundantlar onu ayağa qaldırdılar, küncə aparıb kətilin üstündə oturtdular. Tamaşaçılardan bəziləri meydançaya çıxdılar, ancaq yaxınlıqdakı polislər onları kobudluqla qovaladılar. Cenevyeva bütün bunlara gözcükdən tamaşa edirdi. O çox da bərk həyəcan keçirmirdi. |
| 107 |
Bəlkə də belə yaxşıdır. Oyun ona xəyanət edib aldatdı, o da bundan sonra ancaq qızın olar. O, Codan eşitmişdi ki, nokaut nə deməkdir, bəzən nokaut almış boksçu özünə tez gələ bilmirdi. Ancaq bu vaxt eşitdi ki, sekundantlar həkim çağırırlar, ürəyi qorxudan sıxıldı. Sekundantlar Coyu rinqdən apardılar. |
| 108 |
Görünür, heç kəs Cenevyevanı burda görüb heyrətə düşmədi. Qız Coya yaxınlaşıb diz üstə çökdü. Onun göz qapaqları yumulu, ağzı yarıaçıq idi. Qız onun əlini əlinə aldı, yuxarı qaldırdı. Əl elə ağır, elə cansız idi ki, Cenevyeva qorxdu. Qız gözlərini qaldırıb sekundantlara, ətrafdakı başqa kişilərə baxdı. |
| 109 |
İçəri girən Silverstayndan səbirsizlikə soruşdu. Təzə-təzə adamlar gəlirdi. Coyu xərək üstündə otaqdan çıxartdılar. Silverstayn qızın əynindəki kişi paltosunun yaxasını düymələdi, enli yaxalığını qaldırdı. Qız gecə sərininin üzünə toxunduğunu hiss etdi, başının üstündə parlaq, soyuq işıq saçan ulduzları gördü. |
| 110 |
Silverstayn böyründəcə əyləşmişdi. Co da burda idi. Coyu soyundurub xərəyin üstünə uzatmışdılar, stünə adyal örtmüşdülər. Burda əynində göy mundir olan bir şəxs də var idi, o qıza şəfqətlə nəsə deyirdi, qız onun sözlərindən baş açmırdı. At nallarının səsi gəlirdi, qaranlıq gecədə onları harasa aparırdılar. |
| 111 |
Boğazı qəhərdən tutulurdu. Bəs o niyə ağlamır? Qız bilirdi ki, ağlamalıdır, bilirdi ki, belə olmalıdır. Bax, Lotti ensiz çarpayının o biri tərəfində (qıza elə gəlirdi ki, bu gördüyü də yuxudur) ağlayırdı. Kimsə orqanizmin komatoz vəziyyətindən ölümlə nəticələndiyini dedi. Bunu o qarasaqqal həkim yox, başqası dedi. |
| 112 |
Komatoz – başın zədələnməsi, bədənin zəhərlənməsi, yaxud əsəb sisteminin xəstələnməsi nəticəsində əmələ gələn dərin yuxuya bənzər hal (Tərc. qeydi). Bir sözlə, hər şeyin: xalçaların, mebelin, səliqəli ev-şiyin üstündən qələm çəkildi; ulduzlu səmanın altında görüşlərin, gəzintilərin, sevməyin, sevilməyin sonu çatdı. |
| 113 |
O etiraz etmirdi. Qız hələ də yuxuda idi. Qoca onun qoluna girib qapıya tərəf apardı. Coyun bacısının tünd qəmgin gözlərində qəzəbli məzəmmət göründü. Cenevyeva mütiliklə meyitin üstünə yilib dodaqlarını Coyun hələ də isti olan dodaqlarına söykədi. Qapı qızın qarşısında açıldı, qız o biri otağa keçdi. |
| 114 |
Balıqçı patrulun hekayələri AĞLAR VƏ SARILAR San-Fransisko körfəzi elə genişdir ki, çox vaxt orda cövlan edən qasırğalar okean gəmisi üçün okeandakı ən dəhşətli pis havalardan da təhlükəli olur. Bu körfəzdə hansı balıqdan deyirsən var, bilsəniz ki, dəlisov qoçaqlardan ibarət nə kimi balıqçı gəmiləri onun sularını yarıb keçir. |
| 115 |
Əslində bunun pis bir cəhəti yoxdur, ancaq bədbəxtlik bundadır ki, torun gözləri elə balacadır ki, kürüdən təzəcə çıxmış uzunluğu dörddə bir düymdən az olan körpələr belə burdan çıxa bilmir. Çinli balıqçıların qəsəbələri yerləşən Pedro və Pablo burnuna – bu gözəl sahillərə yaxın düşmək mümkün olmur. |
| 116 |
Şərqdə dan yeri təzəcə sökülürdü ki, lövbəri yığışdırıb sahil küləyinin çəpinə gedərək, körfəzdən keçib Pedro burnuna üz tutduq. Ətrafda göz-gözü görmürdü, suyun üstünə sübh çağının soyuq dumanı çökmüşdü, biz də donmayaq deyə isti qəhvə içdik. Bundan başqa, biz çox xoşagəlməz işlə məşğul olmağa başladıq. |
| 117 |
Demək olar ki, bütün Şlyup – yelkənli gəmi növü (Tərc. qeydi). gecəni vurnuxduq, ballastları ora-bura daşıdıq, oyuqlara baxdıq, ancaq ha əlləşdiksə, bir nəticə hasil olmadı, suyun hardan dolduğunu tapmadıq. Su get-gedə artırdı, biz də istər-stəməz darısqal kokpitdə belimizi əyərək suyu boşaltmalı olurduq. |
| 118 |
Yuxulu, yarıçılpaq çinlilər göyərtəyə sıçradılar. Sakit suların üzərində xəbərdaredici qışqırıqlar və lənət səsləri eşidildi, kim idisə ucadan balıqqulağını üfürüb çaldı. Mən sağdakı conkada başçının balta ilə burazları kəsdiyini, komanda heyətinə nəhəng, qəribə bir yelkəni dikəltməkdə kömək etdiyini gördüm. |
| 119 |
Yelkənlərdən əlavə olaraq, uzun avarları işə salıb bütün körfəz boyu səpələndilər. Mən "Şimal maralında" tək qaldım, hansı conkanı ələ keçirəcəyimi götür-qoy edir, həyəcanla boylanırdım. Mənim ilk təşəbbüsüm heç bir nəticə vermədi, çünki çinlilər burazları açdılar, conkanın göyərtəsinə keçə bilmədim. |
| 120 |
Şkotlar – yelkənlərin aşağı uclarını idarə etmək üçün lazım olan burazlar. Şkotun adı hansı yelkəni idarə etməsindənasılıdır. Məsələn qrot-şkot, kliver-şkot və başqaları. Hiyləgər asiyalılar var gücləri ilə avar çəkərək, birdən qışqıra-qışqıra özlərinə ürək-dirək verirdilər. Ancaq bu yer dəyişməsini gözləyirdim. |
| 121 |
"Şimal maralı" nın nəhəng ələ bənzər buşpriti conkanın qabarıq yelkənini nahamar dor ağacı ilə birlikdə qopartdı. Conkada bir hay-həşir qopdu ki, damarlarımda qanım dondu. Başına sarı ipək yaylıq bağlamış, qəzəbli sifəti çiçək xəstəliyindən çopur-çopur olan çinli qarmağı mənimlyupumun burnuna ilişdirdi ki, ondan uzaqlaşsın. |
| 122 |
Mən onlara işarələrlə nə etmək lazım olduğunu başa salsam da onlar inad edib dururdular ki, məni başa düşmürlər. Onlarla ağız-ağıza verməyin mənasız olduğunu gördüm, özüm conkanın burun tərəfinə keçdim, burazı açıb lövbəri saldım. O dəqiqə burazlar yığdıq, kliveri qaldırmadan şlyupu Corcun atıldığı conkaya yönəltdim. |
| 123 |
İndi qabarma qurtarırdı, suyun çəkilməsinə az qalırdı, gərək tələsəydik ki, o biri qabarmanı yarım gün gözləməyəydik. Ancaq günəş üfüqdən qalxdıqca, sahil küləyi lap yavaşıyırdı, külək indi hərdənbir ani şiddətlə əsib yatırdı. Le Qrantın gəmisi avarlarla hərəkət edirdi, tezliklə bizi çox arxada qoydu. |
| 124 |
Çinlilərin gülüşü yaxşı bir şey bildirmirdi. Bu, hədələyici səslənirdi, onlar bizə nifrətlə baxırdılar. Sarı Yaylıq mənim silahsız olduğumu biləndə lap həyasızlaşdı, sirlər arasında gəzişərək onları üst-üstdən nəyəsə təhrik edirdi. Pərtliyimi gizləyərək, aşağı kokpitə düşdüm. Özüm suyu boşaltmağa başladım. |
| 125 |
Corc əsl quru adamı idi, ona görə də vedrəni atıb təzədən rumpeldən yapışmalı oldum. Külək uca dağların dövrəyə aldığı Pedro burnu tərəfindən sirdi, ona görə də məkrli və şiddətli idi; yelkənlər gah küləklə dolur, gah da boş-boşuna reylərdə yaxalanırdı. Corcdan heç fayda yox idi, mən ömrümdə belə aciz-avara adam görməmişdim. |
| 126 |
"Şimal maralı" suya möhkəm oturmuşdu, ağırlaşmışdı, sükanı heç cürə tabe olmurdu. Bir balaca qarmaqarışıqlıq düşsəydi, o, hökmən suyun dibinə gedərdi, ancaq külək zəif idi, o suyun üzünü biləsən-bilməyəsən qırışdırırdı. Biz, demək olar ki, qışqıra-qışqıra danışırdıq, çinlilər sözləşdiyimizi eşidib göyərtəyə çıxdılar. |
| 127 |
Corcun rüsvayçı qorxaqlığı nəticəsində məni nələr gözlədiyini aydınca təsəvvürümə gətirdim, əsirlərsiz biabırcasına geri qayıdıram, Le Qrant və başqa yoldaşlarla rastlaşıram, özümü birtəhər təmizə çıxarıram... Brakonyerləri izləyəndə biz riskə gedirdik, ona görə də belə çətinliklə əldə etdiyimiz qələbə lap əlimizdən çıxır. |
| 128 |
Var gücümü toplayaraq, tapançanı Corcun əlindən alıb, onu özümdən kənara itələdim. O, Sarı Yaylığın ayağı altına yıxıldı, Sarı Yaylıq büdrədi, onların ikisi də taxtaları çıxartdığım çalaya düşdülər. Elə bu an tapançanın lüləsini çinlilərə tuşladım, ağlını itirmiş əsirlər bir an içində büzüşüb geri çəkildilər. |
| 129 |
Tapança ilə onları hədələyirdim, onlar isə su basmış göyərtədə, budkanın damında oturub qalmışdılar. On beş dəqiqə beləcə keçdi. "Şimal maralı" get-gedə dərinliklərə, suyun lap dərinliklərinə otururdu. Külək smirdi, orta yelkən sallanıb suya toxunurdu. Sonra gördüm ki, Pedro burnu tərəfdən üstümüzə nə isə qara bir zolaq gəlir. |
| 130 |
Onlar mənə sevincək çığırtı ilə cavab verdilər. Bu vaxt mən yelkəni, suyu, batan şlyupu göstərib işarələrlə onları başa saldım ki, külək yelkənə dolanda biz çevriləcəyik. Onlar yaxşı bilirdilər ki, şlyupu küləyə tərəf aparıb, fəlakətin qarşısını almaq üçün yelkənlərin küləyini boşaldıb qrot Ancaq mən qərar qəbul etmişdim. |
| 131 |
O biri əlimlə tapançanı tutmuşdum. Qara zolaq bütün vaxtı yaxınlaşırdı. Çinlilərin narahatlıqlarını gizlədə bilməyərək, gah qara zolağa, gah da mənə baxdığını görürdüm. İndi kimin ölümün düz gözünün içinə baxmağa ağlı, iradəsi, səyi çatacağı, qorxub geri çəkilməyəcəyi müəyyənləşməli idi. Budur, şlyupun üstünə külək gəldi. |
| 132 |
Külək get-gedə sərinləyirdi, "Şimal maralı" demək olar ki, böyrü üstə əyilmişdi. Mən artıq belə fikirləşirdim ki, xilas yolu yoxdur, külək bir də belə əssə, şlyup çevriləcək. Mən qrot-şkotu hələ boşaltmırdım, tərəddüd edirdim. Çinlilərin özləri aman dilədilər. Onların qışqırığı mənimçün şirin musiqiyə çevrildi. |
| 133 |
Çinlilər kokpitə atıldılar, suyu vedrələrlə, güvəclərlə, qazanlarla, əllərinə nə keçdi onunla boşaltmağa başladılar. Suyun çaya tökülməsindən yaxşı nə ola bilərdi. Nəhayət, küləyin qovduğu "Şimal maralı" təzədən vüqar və ehtişamla suyun üzəri ilə üzərək ən axırıncı dəqiqədə bataqlıq dayaz yerdən keçib çayın mənsəbinə girdi. |
| 134 |
Sarı Yaylıq hamıdan qabaqda idi. Corca gəlincə, bu onun axırıncı basqını oldu. O bizə dedi ki, belə iş ürəyincə deyil, sahildə kontorların birində xidmət eləsə bundan yaxşıdır. Biz də onun dedikləri ilə tamamilə razılaşmalı olduq. Balıqçı patrul dəstəsinə bir dəfə də olsun Böyük Aleki tutmaq qismət olmamışdı. |
| 135 |
Onları elə birləşdirirdi ki, bərk ayaqda onlar dağ kimi bir-birinin dalında dururdular. Balıqçı patrulu dəfələrlə Böyük Aleki tutmaq istədi, ancaq bu cəhdlərinin heç biri nəticə vermədiyindən axırdan-xıra bu fikirdən daşındılar; bu qəhrəmanın Benişyaya gəldiyini eşidəndə onu görmək üçün əldən-ayaqdan gedirdim. |
| 136 |
Mən hələ çox gənc idim, adamları yaxşı tanımırdım, bəzi hərəkətlərindən yaxşı baş açmırdım, ona görə də işarəni başa düşmədim. Bu işdə nə hiss etdimsə, Çarli daha heç nə demədi. Onlar danışmaqlarında olsun, biz də Çarlinin təklifi ilə yalikə minib Böyük Alekin üzən evinin olduğu Köhnə gəmi körpüsünə yollandıq. |
| 137 |
İkimiz də Böyük Alekin barkasına tamaşa etmək istəyirdik. Çünki deyilənlərə görə, bu barka bir çox qızğın döyüşlərin meydanı olmuşdu, başdan-başa düşmən güllələrindən dəlmə-deşik edilmişdi. Biz taxta tıxaclar keçirilmiş, üstdən rənglənmiş dəlmə-deşik izləri görürdük, ancaq bunlar siz deyən bir o qədər də çox deyildi. |
| 138 |
Barka – yük daşımaq üçün yastı dibli göyərtəsiz böyük çay gəmisi (Tərc. qeydi). Çin tilov ipi çinlilərin icad etdiyi çox fəndgir bir qurğu idi. Lap suyun dibində altı düymdən başlanmış futa qədər hündürlükdə qarovullar qursaların, lövbərlərin köməyi ilə hər bir tilov ipinə minlərcə qarmaq ilişdirilir. |
| 139 |
Yer üzündə elə nərə balığı olmaz ki, bu qurğudan can qurtara bilsin, balıq ovu qanununda buna tələ deyirlər, balığın bu yolla ovlanması nərə balıqlarının məhvinə aparıb çıxarır, bu qanunsuz sayılır. Biz Böyük Alekin məhz belə qurğu quracağına, qanunu əclafcasına, açıq-açığına tapdalayacağına əmin idik. |
| 140 |
Qabarma və çəkilmə vaxtlarında su sanki dəyirman novundan axırdı, ona görə də "Çin tilovu" nu suya salmaq, qurmaq ancaq su çəkiləndə mümkün idi, ona görə də Çarli ilə mən körpüdən körfəzə hökmən göz qoyurduq. Dördüncü gün dərədən o tayda gün altında uzanmışdım ki, gördüm lap uzaq sahildən yalik aralanıb körfəzə yol aldı. |
| 141 |
Biz artıq onu açıq-aydın görürdük, onun dəstəli çəngəli nərə balıqlarına ilişdirib çıxartdığını, balıqları qayığa yığdığını, köməkçisinin isə tilov ipləri boyunca yeriyib, suya atmazdan qabaq qarmaqları təmizlədiyini görürdük. Biz ancaq onlardan beş yüz yard31 Sonrakı bir neçə an çox narahatçılıq çəkdik. |
| 142 |
Çarli çiyinlərini çəkdi, Karmintelsə ağzını açıb bir söz demədi, ona ancaq qəzəbli bir nəzər saldı. Bundan sonra mən bir neçə gün baş çatlatdım. Fikirləşib elə şey tapmaq istəyirdim ki, onun köməyilə biz ikimiz gecə-gündüz yanında silah olan, tüfəng-tapançanın dilini yaxşı bilən açıq dənizdəki adamı tutaq. |
| 143 |
Hər şeydən çox bizi yandıran o idi ki, Benişyadan tutmuş Vallexova qədər bütün balıqçılar onun bizi saya almadığını bilirdilər. Karmintel də bizə rahatlıq vermirdi, o bizi hər dəqiqədən bir siyənək tutanların zbaşınalıq etdiyi San-Pabloya qovurdu, ona görə də Yunanların kralı ilə məşğul olmağa vaxtımız qalmırdı. |
| 144 |
Lövbəri təmizləyəndə onacan dəhşətli qarmaq qarşımızda parıldayırdı, ancaq kəndir boyu üzbəüzdəki qarmaqlara tərəf yeridik ki, onu da çıxaraq, qayığımıza dəyən güclü zərbə qarşımızı aldı. Dönüb baxdıq, ancaq heç bir şey görməyib işimizlə məşğul olduq. Bir dəqiqədən sonra yenə belə bir zərbə eşidildi. |
| 145 |
Çarli bizdən bir mil aralıdakı sahili diqqətlə gözdən keçirib lavə etdi. – Onun tüstüsüz barıtı var. Güllə səsini ona görə eşitmədik. Mən də sahilə baxdım, ancaq Yunanların kralının izi-ozu da gözə dəymirdi, biz açıqlıqdaydıq, o isə görünür ki, Planşir – qayığın yuxarı yanlarının üstündən keçən tir (Tərc. |
| 146 |
Atışma kəsildi, bizə elə gəldi ki, Böyük Alek bizə gülür. Bu azmış kimi ertəsi günü balıqçı körpüsündəki torları nəzərdən keçirəndə o, bütün balıqçıların gözü qabağında bizə sataşdı, bizi ələ salmaqdan çəkinmədi. Çarli qəzəbindən qapqara qaraldı, ancaq özünü ələ aldı, Böyük Alekə söz verdi ki, gec-tez onu həbsxanaya saldıracaq. |
| 147 |
Doğrudan da, ağlına yaxşı bir fikir gəldi, özü də gözləmədiyimiz vaxtda gəldi. Bir ay biz yorulmaq bilmədən çay boyu yuxarını, aşağını əldən saldıq, körfəzi o baş-bu baş lək-vələk elədik, Terner gəmi emalatxanasının yanındakı körfəzdə Çin tilovu ilə nərə balığı ovlayan balıqçını tutmağa vaxtımız olmadı. |
| 148 |
Bu heç kəs tərəfindən idarə edilməyən yaxta idi, çünki onun sərnişinlərinin hamısını dəniz tutmuşdu. Sözsüz ki, qayığın bizim dadımıza çatacağını çox çətinliklə müəyyən edə bilərdik. Bu böyük yaxta şlyup idi, o heç idarə olunmurdu, tufanlı passatlar sirdi, qayıqda heç bir ağıllı-başlı dənizçi yox idi. |
| 149 |
Onlar da onsuz yollarına davam etmək istəmişdilər. San-Pablo körfəzindəki bərk küləklə, dalğalarla bacara bilmədilər. Hamı xəstə idi, heç kəs heç nə bacarmırdı. Onlar birtəhər metal əridilən zavoda yaxınlaşdılar, yaxtanı burda qoydular ki, bir adam tapsınlar, onları Benişyaya aparsın. |
| 150 |
Yaxta möhkəm yırğalanırdı, yiyəsi ayağını göyərtəyə qoyan kimi tirtap sərələndi, yerdə qalanların gününə düşdü. Sərnişinlərin heç biri bizə kömək etmək iqtidarında deyildi, ona görə də Çarli ilə ikimiz dolaşıq düşmüş takelajı açmalı olduq, yelkəni dikəltdik, lövbəri qaldırdıq. Səyahətimiz çox çəkməsə də əziyyətli oldu. |
| 151 |
Artıq Benişya görünürdü. Biz nisbətən sakit sularda üzürdük, birdən qabağımızda, düz yolumuzun ortasında qara bir nöqtə Kənardan baxana elə görünərdi ki, bütün körfəz boyu var gücü ilə qızışmış yaxta sürətlə cumur, ancaq hərdənbir kimsə sükandan tutub onu saxlayır, çalışır ki, onu Benişyaya istiqamətləndirsin. |
| 152 |
Qrot-Şkot zəiflədi, sallandı, qıy çəkərək başımızın üstündən keçib cırıltı ilə raks-bugelin üstündə uzanıb qaldı. Yaxta həddindən artıq yana əyildi, demək olar ki, yanı üstə düşdü, kayutdan dəhşətli inilti səsi gəldi, xəstə sərnişinlər bütün kayut boyu yan-yana sağ tərəfdəki çarpayılara tərəf gilləndilər. |
| 153 |
Bir saat ötməmişdi ki, şiddətli şimal-şərq küləyinin qarşısına qatıb qovduğu "Şimal maralı" Oklendə tələsdi. Biz Oklend limanına daxil olub lövbər saldıq, Neyl sahildə olduğu günlərdə "Şimal maralı" nda takelajları bərkidir, ballastları yoxlayır, göyərtəni qaşıyıb, gəmini əməlli-başlı qaydaya salırdıq. |
| 154 |
Neylin arvadının xəstəliyi qorxulu idi, xəstənin vəziyyəti ancaq bir həftədən sonra dəyişilərdi, bu da bizi məcbur edirdi, gəmini körpüyə bağlayıb boş-bekar duraq. Səyyar satıcılar öz arabalarını körpünün qırağına söykəyərək balıqçılarla möhkəm çənə-boğaz edirdilər, söz-öhbətdən istridyələrin satış qiymətini öyrəndik. |
| 155 |
Onlardan biri qorillanın qolları kimi həddən artıq uzun qolları və enli kürəyi olan potaboy və güclü idi; ikincisi isə, ksinə, ucaboy, qədd-qamətli, açıq göygözlü, sıx qarasaçlı adam idi. Onun saçları ilə gözlərinin rəngi elə qeyri-adi və qəribə idi ki, Çarli ilə mən körpüdə həmişəkindən çox ayaq saxladıq. |
| 156 |
Kök, yaşlı görkəmindən və geyimindən iri tacirə oxşar biri də aşağı – "Kabus" un göyərtəsinə boylanmağa başladı. Onun sanki nəyəsə acığı tutmuşdu, aşağı baxdıqca daha çox hirslənirdi. Mister Taft çiyinlərini fağır-fağır çəkdi. O nə qədər min olsa da, istridyələrin onunku olduğunu sübut edə bilməzdi. |
| 157 |
Bir neçə dəqiqədən sonra mister Taft tini dönəndə Çarli yerindən tənbəl-tənbəl qalxdı, biz küçənin o biri tərəfinə üz tutduq. Nə qədər xərcə düşsəniz, sözsüz ki, o qədər də pulunu verərəm. Vəziyyət get-gedə dözülməz olur, başa düşə bilmirəm ki, istridyə olan dayaz yerlərin sahibi mənəm, ya bu quldur dəstəsidir? |
| 158 |
Qırxayaq və Delfin göyərtədə gülməkdən uğunub gedirdilər, biz də qorxa-qorxa, çəkinə-çəkinə işləri yoluna qoymağa başladıq. Axırdan-axıra, biz bir o qədər də bacarıqla hərəkət etməsək də, zəncir açıldı. Lövbər zəncirini açdıq, suyun dərinliyi on futa güclə çatsa da, zənciri üç yüz fut açıb buraxdıq. |
| 159 |
Qısa burazları olan gəmilər bir-birinin böyründəcə dayanmışdılar, hava sakit idi, istridyə ovlayan dəniz quldurları bizim cahillik üzündən lövbər zəncirini açıb bu qədər uzun dərinliyə buraxmağımıza ucadan etiraz etdilər. Onlar nəinki etiraz etdilər, hətta bizi məcbur etdilər ki, zənciri ancaq otuz futda saxlayaq. |
| 160 |
Mən Oklendin aşağı məhəllələrinin sakinlərini dəhşətə salan yalançı şahidlikdən, seçkilər vaxtı bülletenləri dəyişən fırıldaqçılardan tutmuş adam öldürənlərə qədər hər cürə nadürüstlərdən ibarət olan, üzvlərinin üçdə ikisi daima yerli həbsxanalarda yatan "Arsızlar" quldur dəstəsi barədə çoxey eşitmişdim. |
| 161 |
Biz öz yalikimizi hərəkətə gətirib ora bir neçə kisə atdıq, "Kabus" a tərəf üzdük. Qayıqların hamısının ora yığışdığını gördük, çünki dəniz quldurları dayaz yerlərə hamı bir yerdə hücuma keçmək qərarına gəlmişdilər. Təəccüblə lövbəri on fut açıb buraxdığımız yerdə dərinliyin indi güclə bir futa çatdığını müəyyənləşdirdik. |
| 162 |
Buna baxmayaraq, soyğunçular bir göz qırpımında zlərini suya atdılar, yastı dibli qayıqlarını itələyərək çəkib apardılar. Biz ara vermədən irəli hərəkət edirdik. Bədirlənmiş ayı hərdənbir hündür buludlar örtürdü, buna baxmayaraq, dəniz quldurları bu yolu dəfələrlə keçib getmiş adamlar kimi hərəkət edirdilər. |
| 163 |
Qırxayaq, Delfin, Berçi və Skillinq irəli çıxıb düz gözətçilərin üstünə yeridilər. Biz də başqaları ilə bərabər (on qayıqda otuzacan adam olardıq) onların dalınca yollandıq. Düşmən qüvvələrinin çoxluğunu görcək, gözətçilər ağıllı tərpənərək, geri çəkildilər, öz qayıqlarını kanal boyu sahilə tərəf döndərdilər. |
| 164 |
Hərəmiz bir tərəfə dağılışdıq, istridyələri kisələrə yığmağa başladıq. Hərdənbir ayın qabağını tutan buludlar çəkilir, biz gözümüzün qarşısında iri qalaq vurulmuş istridyələri açıq-aydın görürdük. Kisələr bir göz qırpımında dolurdu; qayıqlar onları bir an içində aparır, başqaları ordan istridyələri yığırdılar. |
| 165 |
Patoka – patka tam şəkərləşməmiş nişastadan ibarət qəliz maddə (Tərc. qeydi). Yarım saatdan çox vaxt keçmişdi, su get-gedə çoxalırdı, bu vaxt biz işə başladıq. Soyğunçuları iş başında qoyub, oğrunca qayıqlara yaxınlaşıb, onları bir-birinin dalınca suya salıb yöndəmsiz gəmi dəstəsini tələsik yan-yana düzdük. |
| 166 |
Dayaz yerə sürünüb çıxan Berçi tez qışqırıq salıb onları təhlükədən xəbərdar etdi. Biz var gücümüzlə avar çəkirdik, ancaq buksirdə çoxlu qayıq olduğundan ləng hərəkət edirdik. Dayaz yerdən atəş səsləri – biri, ikincisi, üçüncüsü eşidildi, sanki əsl güclü top atəşinə çevrildi. Güllələr ətrafımıza tappıltıyla düşürdü. |
| 167 |
İki başqa şlyupka dalımızca gəlirdi, indi ay yaxşıca işıq saldığından çətinlik çəkmədən uzaq dayaz yerlərdəki istridyə ovlayan dəniz quldurlarını çətinlik çəkmədən axtarıb tapırdıq. Ancaq biz yaxın gələn kimi, dəniz quldurları öz tapançalarından atəş açmağa başladılar, biz tez-tələsik təhlükəsiz sahəyə çəkildik. |
| 168 |
Dəniz quldurlarının vəziyyəti pisləşirdi. Su möhkəm çəkilmədən sonra artır, sanki dəyirman daşının novundan sürətlə geri qayıdırdı, dünyanın ən mahir üzgüçüləri belə axına qarşı üç mili üzə bilməzdi. Sahilə olan yolu biz kəsmişdik, qaça bilməzdilər, çünki qayıqlarımız sahillə dayaz yer arasında idi. |
| 169 |
San-Pablo körfəzi boyunca Yuxarı körfəzdən üzüb gəlmiş, bizi görəndə sudan torlarını çəkib çıxaran, yelkənləri qaldıran balıqçı barkaslarızüb keçdilər. Bütün bunlar bizi şübhəyə salmaya bilməzdi. Biz ordaca təhqiqata başladıq, ələ keçirdiyimiz yeganə qayıqda siyənək balığı ovlamaq üçün qadağan olunmuş tor gördük. |
| 170 |
Bizim əsirimiz – gündən qaralmış, saqqallı yunan qaşqabağını sallayaraq, torunun üstündə oturmuşdu, biz isə onun gəmisini sürürdük. Bu, qızıl balıq ovlamaq üçün qayırılmış Kolumbiya çayı barkası idi, görünür, ilk dəfə idi səfərə çıxmışdı, bu gəmini idarə etmək adama ləzzət verirdi. Bizim əsirimiz ağzını açıb bir söz demədi. |
| 171 |
Biz Karkinez boğazını keçdik, dənizin sakit olduğu Terner tərsanəsi yanındakı körfəzə girdik. Orada, Böyük Alekin tutulduğu həmin yerdə qəflətən nərə balığı tutmaqçün Çin tilovu və içərisində iki italiyalı olan bir yalik və yeni məhsulun buğdasını gözləyən bir neçə dəmir korpuslu ingilis yelkən gəmisi dayanmışdı. |
| 172 |
Barkas yaliki ardınca dartaraq geriyə can atdı. Çarli gəminin burun tərəfinə keçdi ki, əsir tutduğumuz gəmiyə atılsın, ancaq mən yaliki yaxına çəkmək üçün burazdan yapışanda italiyalılar qaçmağa üz qoydular. Su bizi külək tutan yerə atdı, bu ara onlar bir cüt avar tapıb özlərinin yüngül gəmilərini düz küləyə qarşı sürdülər. |
| 173 |
Birdən əsirimiz dadımıza çatdı. Onun qara gözləri parıldadı, özünü ələ almağa çalışsa da sifəti pörtmüşdü. O siyirtmə gili aşağı saldı, bir sıçrayışla özünü gəminin burnuna verib yelkəni dikəltdi. Əvvəllər ömrümdə görməmişdim ki, bir nəfər belə bizim əsir kimi bu təqib vaxtı başqasını tutmaq istəsin. |
| 174 |
Çarli pişik kimi əldən iti, çevik olsa da, yunan öz hövsələsizliyinin qarşısını çətinliklə alırdı. İtaliyalılar sahilə çıxa bilməzdilər, ən azı bir miləcən yolları qalmışdı. Əgər onlar birbaşa sahilə üz tutsaydılar, biz də Gil – gəmi gövdəsinin alt hissəsinin əsasını təşkil edən və gövdə uzununa qoyulan tir (Tərc. |
| 175 |
Yox, onların ağlı başındaydı, heç belə bir cəhd etmirdilər də. Küləyə qarşı "Lankaşir kraliçası" adlı iri gəminin sağ göyərtəsi boyu səylə avar çəkdilər. Gəminin dalında o biri tayacan eni iki milə çatan açıq su zolağı uzanırdı. Onlar ora da keçməyə cəsarət etmirdilər, biz sözsüz ki, onları haqlayardıq. |
| 176 |
Çarli sükanı küləyə tərəf tutdu, biz "Lankaşir kraliçası" nın sol göyərtəsi boyuncazdük, sevincdən bədxahlıqla gülümsünən yunan, şkotu boşaltmağa başladı. İtaliyalılar gəminin uzununun yarısına çatmışdılar ki, onlar avar çəkə-çəkə üzüncə arxadan əsən bərk sahil küləyi sürətimizi artırdı. Biz yalikə lap yaxın gəlmişdik. |
| 177 |
Buna baxmayaraq o, rumpeli əsirə verdi, yelkənin yanında onun yerini tutdu. Biz üç dövrə də vurduq, yunan əmin oldu ki, öz barkasını Çarlidən artıq sürətlə sürə bilməz. Yunan qəzəblə qaşqabağını tökdü, yumruğu ilə əvvəlki kimi onları hədələdi. Bu ara mən möhkəm baş sındırdım, axırda ağlıma yaxşı bir fikir gəldi. |
| 178 |
İtaliyalılara lap yaxınlaşırdıq, özümü elə göstərdim ki, əvvəlki kimi onları tutmaq istəyirəm. Yalikin arxa tərəfi bizim altı Halqa gəmini bağlamaq üçün körpüyə və ya sahil səddinə bərkidilən halqa(Tərc. qeydi). futluğumuzda idi, italiyalılar bu vaxt həyasızcasına gülüb, gəminin arxa tərəfinə keçib gizləndilər. |
| 179 |
Gəmidən, yuxarıdan, matrosların yığışdığı yerdən təəssüflü inilti səsi gəldi, inilti birdən sevincli hay-küylə vəz olundu, çünki italiyalılardan biri uzun qatlama bıçağı çıxarıb burazı kəsdi. Ancaq biz onları təhlükəsiz yerdən çıxarmışdıq, şkotun yanında oturmuş Çarli irəli əyildi, yalikin arxa tərəfindən yapışdı. |
| 180 |
Çarli əlini qənimətdən çəkdi, zərbədən gicəlləndi, qayığın içinə sərələndi. İtaliyalılar isə avarlara güc verib gəminin arxa tərəfində yola çıxdılar. Rumpeldən və şkotdan yapışmış yunan "Lankaşir kraliçası" nın ətrafında təqibini davam etdirir, mən də başında dəhşətli yumru əmələ gələn Çarli ilə məşğul olmağa başladım. |
| 181 |
Beləliklə, təqib davam edirdi. İtaliyalıları biz hələ iyirmi dəfə də "Lankaşir kraliça" sının başına dolanmağa məcbur etdik, axırdan-axıra gördük ki, onların dəmir zələləri də zəiflədi. Onlar lap əldən düşmüşdülər, bir neçə dəfə dövrə vursaydılar, əgər iş başqa şəkil almasaydı, lap ldən-dildən düşərdilər. |
| 182 |
Qayıqlarımızı günəş batanda dəyişdik, qanunu pozduğu üçün Benişyada həbsxanada yatmalı olan bizim yunanla xudahafizləşdik. Çarli ilə mənamdan sonra səhər açılınca növbə ilə dörd saat növbə çəkdik. Bu gecə balıqçılar qaçıb aradan çıxmağa cəhd etmədilər, ancaq gəmidən sahilə kəşfiyyat məqsədi ilə qayıq göndərildi. |
| 183 |
Ancaq yelkənli gəminin sürəti avarlı gəmidən artıq olduğundan, italiyalılara üçbucağın o tərəfinin yarısını qət etməyə imkan verib, sonradan Dok – gəmi təmir olunan yer (Tərc. qeydi). dallarınca düşmək olardı. Biz italiyalılara imkan versəydik ki, yolun yarısından çoxunu keçsinlər, onlar sahilə bizdən tez çatardılar. |
| 184 |
Bu xətt bizə imkan verdi ki, təqibə başlamazdan əvvəl onların ora çatmasına imkan verək. Günlərlə biz durbinlə italiyalıların yolun yarısındakı nöqtəyə çatanacan tələsmədən, avar çəkmələrinə göz yetirir, onların dəyirmanının yaxınlığına üzdüyünü görən kimi biz bir göz qırpımında öz qayığımıza atılır, yelkənləri dikəldirdik. |
| 185 |
Xay havalarda, yelkənli qayıq səmərəsiz olanda, avarları içəri qatlanmış pərli, yüngül yalikimiz var idi. Külək sməyən günlərdə italiyalılar gəmidən aralanan kimi biz körpünü tərk edirdik. Gecələr isə biz gəminin bilavasitə yaxınlığında keşik çəkir, Çarli ilə mən hər dörd saatdan bir bir-birimizi əvəz edirdik. |
| 186 |
Biz gərək əzab-əziyyətli bir məsələni həll edəydik. Nə qədər ki, biz sayıqdıq, italiyalılar qaçıb aradan çıxa bilməzdilər, ancaq onlar nə qədər ki ehtiyatı əldən vermirdilər, onları tuta bilməzdik. Çarli onları nə yolla tutacağını çox götür-qoy etdiyindən lap əldən-dildən düşmüşdü, ancaq biz fərasətsizlik edirdik. |
| 187 |
İtaliyalıların sahildəki dostları ağıllı-başlı siqnalizasiya düzəltmişdilər, onun köməyilə italiyalılarla danışırdılar. Bu bizi xüsusi ilə əsəbiləşdirirdi, bizə bir an da olsa mühasirəni zəiflətməyə imkan vermirdi. Bundan başqa Solan körfəzində daima iki-üç şübhəli balıqçı dolaşırdı, bizə göz qoyurdu. |
| 188 |
Günlər keçirdi, ancaq vəziyyət əvvəlki kimi idi. Ona görə yox ki, italiyalılar onu dəyişmək istəmirdilər. Bir dəfə gecəyarısı onların sahildəki dostları hətta yalikdə dənizə çıxdılar ki, bizi aldatsınlar və qaçmaqda onlara kömək etsinlər. Bu cəhd ancaq ona görə baş tutmadı ki, lyupbalkaların blok talisi yaxşıca yağlanmamışdı. |
| 189 |
Ancaq onlar ehtiyatı əldən vermədilər, Çarli boynuna aldı ki, bu bütün əlamətlərin doğrultmadığı yeganə haldı. Deyəsən, italiyalıların da hövsələsi bizimkindən geri qalmazdı. Mühasirənin ikinci həftəsi əvvəlki kimi yeknəsəq keçirdi ki, birdən sanki Çarlinin mürgü vuran fərasəti oyandı, o, bir biclik fikirləşdi. |
| 190 |
Biz var qüvvəmizlə çalışırdıq ki, bu niyyətimizi gizli saxlayaq, ancaq sahildəki italiyalılar nə isə hiss edib, mühasirəyə alınanlara tapşırdılar ki, ayıq olsunlar. Biz niyyətimizi həyata keçirmək istədiyimiz gecə, mənlə Çarli avarlı qayıqda həmişəki kimi "Lankaşir kraliçası" nın arxasında öz yerimizi tutduq. |
| 191 |
Onun tappıltı ilə avar çəkdiyini eşidəndə biz bir qədər uzaqlaşıb qaranlıqda dayandıq. "Lankaşir kraliçası" gəmisinə yaxınlaşan Piter lövbərin yanında növbə çəkən dənizçidən, taxıl yükü gözləyən gəminin – "Şotland başçısı" gəmisinin harda dayandığını bic-bic soruşub, yöndəmsiz hərəkət edərək qayığını aşırdı. |
| 192 |
Onu poladdan qayırmışdılar, qara rəngə boyamışdılar, ortasında bir-irindən xeyli aralı, barkasın arxasına tərəf əyilmiş üç tüstü borusu var idi, barkasın uzun və bıçaq kimi iti burnundan bilinirdi ki, o böyük sürət götürə bilər. Biz barkasın arxa tərəfindən keçəndə, yanında xırda hərflərlə yazılmış "Ox" sözünü gördük. |
| 193 |
Bu gəlişi sınıq saymaq olar, gəminin yiyəsi Kaliforniya mədənləri sahibi gənc milyoner Sayles Tetdir, o iti sürətli yaxtaların dəlisidir. Sonra turbenli ühərriklərdən, buxardan istifadə olunmaqdan, porşen57 Turben – içərisində buxar, qaz və ya axar suyun enerjisi mexaniki qüvvəyə çevrilən mühərrik (Tərc. |
| 194 |
Biz adətən bu an qayığımıza atılır, yelkənləri dikəldirdik, yalikdəki iki nəfər bizim indi hərəkət etmədiyimizi görüb görünür ki, mat qaldılar. Onlar sahildən və gəmidən eyni məsafədə aralı olanda, dəyirmana çatanda, biz onlara sahilə indiyədək yaxınlaşmağa imkan verdiyimizdən yaxın şübhəyə düşdülər. |
| 195 |
Körpüdə qalan, bizə göz qoyan casus tapançasını çıxarıb nəfəsini dərmədən havaya beş güllə boşaltdı. İtaliyalılar başa düşdülər ki, onlara xəbərdarlıq edirlər, dəli kimi əkildilər. Onların dəli kimi qaçdığını desək, bəs bizim hərəkətimizə nə kimi ad vermək olardı? Biz, demək olar ki, qanad açıb uçurduq. |
| 196 |
"Ox" titrəyir, sir, canlı bir varlıq kimi nərə çəkirdi. Bizim qaldırdığımız külək tufanı, sürəti saatda qırx beş milə çatan qasırğaya bənzəyirdi. Biz üzümüzü bu tufana tərəf tuta bilmirdik, nəfəsimizi güclə dərirdik. Bu külək boruların ağzından çıxan tüstünü düz geriyə – gəminin hərəkətinə düzbucaq şəkildə dağıdırdı. |
| 197 |
İtaliyalılar ara vermədən avar çəkir, avarı hər dəfə suya salanda skamyanın üstünə qalxır, biz onların böyründən sürətlə ötəndə onlar Çarli ilə məni tanıdılar. Bu onları lap çaşdırdı, onların qoçaqlığından əsər-əlamət qalmadı. Onlar avarlarını sudan qaşqabaqla çıxartdılar. Yox, sən bir yaxşı-yaxşı bax! |
| 198 |
Söz yox ki, bu dəfəki fərasət mənim deyil, ancaq o, öhdəsinə düşən işi gördü. Bizim balıqçı patrulu qəzəblənmiş balıqçı dəstəsini bir göz qırpımında həbs edəndə, ən gülməli, ən qorxulu işini görüb qoçaqlıq göstərmişdi. Çarli bu müvəffəqiyyəti zəngin balıq ovu, Neyl Partinqton isə biclik adlandırdı. |
| 199 |
Çarli ilə mən o dəqiqə qayığa atılıb hadisə baş verən yerə yollandıq. Arxadan əsən yüngül küləklə Karkinez körfəzini, Syujan limanını keçib, Şip-Aylend mayakının böyründən dövrə vurub keçdik, bütün balıq ovlayan gəmi dəstəsini iş başında gördük. Əvvəlcə, icazə verin, onların nə kimi üsulla balıq tutduqlarını izah edək. |
| 200 |
Qızılbalıq, adətən, yuxarıda üzür, baş tərəfdən halqaya – kəməndə düşür, köklüklərinə görə tordan keçə bilmir, geriyə də çəkiləndə halqalara ilişən qəlsəmələri onlara mane olur. Belə tor atmaqçün iki balıqçı bəs edir, biri avar çəkir, o biri isə qayığın arxa tərəfində ayaq üstə dayanaraq tələsmədən suya tor atır. |
| 201 |
Ancaq biz əlimizi tora uzadan kimi böyrümüzdən güllə vıyıltı ilə keçdi, suda şappıldadı, uzaqdan tüfəng atəşi ətrafa yayıldı. Sahilə çıxan dənizçilər bizə atəş açırdılar. Biz təzədən əlimizi tora uzatdıq, yenə güllə vıyıldadı, bu dəfəki güllə çox yaxından keçdi. Çarli torun ucunu avar yerinə keçirdib oturdu. |
| 202 |
Şalanda – dibi yastı barja (Tərc. qeydi). Biz o biri qayığa tərəf üzdük. Çarli bir şeyi müəyyən eləmək istəyirdi ki, görsün, doğrudanmı bu qanunun mütəşəkkil pozulmasıdır, ya yox? Biz yaxına gələndə qayıqdakı balıqçılar da torları açıb sahilə yollandılar, əvvəlki iki nəfər qayıdıb atdığımız toru qayığa bağladılar. |
| 203 |
Biz hərəkət planımızı dəqiqi müəyyənləşdirdik, sözü bir yerə qoyduq ki, onlar sahildə pusqu düzəldərlər, Çarli ilə mən torları çıxarmağa başlayanda qayıqdan çıxıb bizi gülləyə tutan balıqçıları həbs edərlər. Plan çox yaxşı idi. Hətta Çarli də onu təqdir etdi. Ancaq yunanlar biz düşündüyümüzdən də hiyləgər imişlər. |
| 204 |
Biz yenə geri çəkilməli olduq, bu vaxt balıqçılar Neyllə Nikolası o dəqiqə azad etdilər. Onlar çox pərt halda yanımıza qayıtdılar, Çarli çox amansızcasına onlara sataşdı. Ancaq Neyl də söz altda qalmadı, Çarlidən istehza ilə soruşdu ki, onun tərifi göylərə qaldırılan fərasətinə nə oldu, niyə o indiyədək heç nə fikirləşməyib. |
| 205 |
Bu o deməkdi ki, bazar günü Çarlinin ağlına yaxşı bir fikir gəlməyincə, balıq ovu öz qaydasında davam edəcək. Mən də yunanları tutmaqçün baş sındırırdım, biz sınaqdan puç çıxan minlərcə plan qururduq. Yunanlar isə burunlarını dik tutaraq yeriyir, özlərinin qələbələri ilə hər yerdə öyünürdülər, bu isə bizi daha artıq alçaldırdı. |
| 206 |
Hörmət ki, aradan götürülmüşdü, bizə sataşırdılar. Çarliyə "Qoca arvad", mənə də "Südəmər" deyirdilər. Vəziyyət get-gedə lap çıxılmaz olurdu, hiss edirdik ki, nüfuzumuzu əvvəlki zirvəyə çatdırmaq üçün yunanlara qəti zərbə endirməliyik. Bir səhər ağlımıza yaxşı bir fikir gəldi. Biz çay gəmilərinin lövbər saldıqları körpüdə idik. |
| 207 |
Berkli Aşağı körfəzdə Benişyanın otuz milliyində idi. Keçən gecə o, tor atıb öz qayığında mürgü vururmuş. Səhər yuxudan oyanır, gözlərini açır, görür ki, onun qayığı yavaşca Benişyadakı gəmi körpüsünə toxunur, "Apaş" paroxodu gözünün qabağındadır, iki dənizçi onun torunun qalıqlarını paroxodun çarxından açır. |
| 208 |
Ole nə isə mızıldadı, işdən ayrılmadan qəlyanını tüstülətməyə başladı. Körfəzdə şxun sürən kapitan da dənizçilərindən geri qalmamaq üçün möhkəm işləməli olurdu. Ole Eriksen Çarlinin zənnini təsdiq etdi, təmir işləri qurtaran kimi "Meri-Rebekka" San-Xoakin çayı ilə yuxarı, Stoktona buğda daşımağa yollanacaqdı. |
| 209 |
Ole Eriksen uzun müddət dediyindən dönmədi, biz onu yaxşıca nahara qonaq etdik, axırdan-axıra yola gətirdik. Şənbə günü idi. Çarli tələsməli idi. Biz tərsanənin yaxınlığındakı dəmirçixanaya yollandıq. Orda Çarlinin göstərişi ilə bizim üçün nəhəng, möhkəm əyilmiş polad qarmaq düzəltdilər. Sonra biz tez "Meri-Rebekka" ya qayıtdıq. |
| 210 |
Çarli və Ole axşam səmasına diqqətlə baxırdılar görsünlər ki, sabah külək olacaq ya yox; sahil küləyi əsməsəydi planımız baş tutmayacaqdı. Onlar ikisi də belə nəticə çıxartdılar ki, bütün lamətlər adi gündəlik sahil küləyinin yox, güclü qərb küləyinin demək olar ki, qasırğanın başlanacağını göstərir. |
| 211 |
Günəş parlaq işıq saçırdı, ancaq Karkinez körfəzində qasırğa küləyi əsirdi, Körfəzdə və Syunsan limanında bizi gəmi möhkəm atıb-utdu, ancaq tezliklə külək tutmayan yerə keçdik, külək vvəlki kimi yelkənlərə yaxşı dolsa da, sakitlik oldu. Şip-Aylend mayakını keçəndə rif vasitəsilə gəmi yelkənlərini yığışdırırdıq. |
| 212 |
Çəlləklə qayıq birdən sürətlə bir-birinə yaxınlaşmağa başladı, balıqçılar bizim onları dalımızca sürüdüyümüzü görüb ucadan qışqırmağa başladılar. İki-üç dəqiqə ötmüşdü ki, biz ikinci, dalınca üçüncü toru dartırdıq, gəmi dəstəsinin ortası ilə hərəkət edərək, torları bir-birinin dalınca qarmağa ilişdirirdik. |
| 213 |
Bir toru dartıb sürümək çətin işdir. Çarli ilə Ole Eriksen belə qərara gəldilər ki, arxadan külək əssə də "Meri-Rebekka" on dənədən artıq toru çəkib apara bilməz. Ona görə də, onacan toru ilişdirib içərisində iyirmi balıqçı olan on qayığı dalınca sürüyüb aparan biz, gəmi dəstəsini arxada qoyub Kollinsvilə yola düşdük. |
| 214 |
"Meri-Rebekka" nın cəmi-cümlətanı iki dənizçidən ibarət ekipajı zarafatlaşır, dişlərini ağardırdılar. Bu Ole Erikseni özündən yaman çıxartdı. Yeni örtünün zədələndiyini görüb ayağa sıçradı, balıqçıları yumruğu ilə hədələdi, bu vaxt ikinci güllə başının üstündə altı düymlükdən keçib kayutun divarına dəydi. |
| 215 |
Biz hərəmiz bir tərəfdə gizləndik, hətta Çarli belə sükanı əlindən buraxmalı oldu, arxamızda sürünən ağır torlar olmasaydı, yəqin ki, qəzəblənmiş balıqçıların əlinə düşərdik. Ancaq "Meri-Rebekka" nın altına bərk dolaşmış torlar, onun dal tərəfini küləyə tərəf itələyir, o əvvəlki istiqamətini dəqiq saxlaya bilməsə də, üzürdü. |
| 216 |
Güllələr şaqqıldayır, Çarli gizləndiyi yerdə gülümsünür, sükanı sakitcə idarə edirdi. Beləliklə, biz arxamızda qəzəbdən fəryad qoparan bir dəstə yunan, qabaqda Kollinsvil, ətrafımızda isə fit çalan, qaynaşan güllələr irəli cumurduq. Ole Eriksenin enli sifətindən özünü tamamilə itirdiyi bilinirdi. Əfsus ki, bu həqiqət idi. |
| 217 |
Onların torlarının dəyəri, balıq ovu qanunu pozduqları üçün edilən cərimədən çox-çox artıq idi, onlar istəsəydilər, qayıqlarını açıb qaçıb aradan çıxa bilərdilər, belədə onların heç bir qazancı olmayacaqdı. Bundan başqa dənizçi öz gəmisini atıb getmədiyi kimi onlar da öz torlarını instinktiv olaraq atıb getmirdilər. |
| 218 |
Qayıqlar burazlarını tutub öz torlarından ayrılır, bir sıraya düzülüncə bir-birinə yaxın gəlirdilər. Ancaq biz elə sürətlə gedirdik ki, bu işi görmək bir o qədər də asan deyildi. Bəzən bütün səylərinə baxmayaraq, onlar bir düym də qabaqda gedənlərə yaxınlaşa bilmirdilər, bəzən də onlar böyük sürətlə hərəkət edirdilər. |
| 219 |
Güllələrin vıyıltısı dor ağacının başındakı qaytan yeri parçaladı, şkot, qals bərk çəkilmişdi, yanı üstə möhkəm yilmiş "Meri-Rebekka" daha artıq sürətlə üzməyə başladı. Ole Eriksen gərginlikdən tir-tir titrəyən "Meri-Ole narahatçılıqla dor ağaclarına, sonra silahlı yunanların olduğu qayığa baxıb razılaşdı. |
| 220 |
Şxunun hərəkətini yavaşıtmadan biz sahilə elə yaxın gəldik ki, bizlərdən hər birimiz körpüyə atıla bilərdik. Bu vaxt Çarli mənə işarə etdi, mən payanı atdım. O guppultu ilə taxta döşəmənin üstünə düşdü, on beş-iyirmi fut yana sıçradı, özünü itirmiş tamaşaçılar onu götürdülər. Bütün bunlar bir göz qırpımında oldu. |
| 221 |
Çarli və qalan iki dənizçi isə, əksinə, yaxşı ki hələ də ümidlərini itirməmişdilər. Meriuzerdə əsasən kömür qazanlar olurdu, ümid etmək olardı ki, bazar günü onların hamısı şəhərdədir. Bir tərəfdən də, kömür qazanlar yunan balıqçılarını heç xoşlamırdılar, biz arxayın ola bilərdik ki, onlar bizə çox möhkəm yardım edəcəklər. |
| 222 |
Körpülər adamla dolu idi. Yaxına gələndə adamların əsas küçə ilə ya llərində, ya da çiyinlərində tüfəng, aşağı düşdüklərini gördüm. Çarli dönüb balıqçılara baxdı, onun üz-gözündən qaliblər kimi razılıq yağırdı. Mən əvvəllər onda belə şey görməmişdim. Yunanlar silahlı izdihamı görüb özlərini itirdilər, tüfənglərini gizlətdilər. |
| 223 |
Əsas körpüyə çatanda qrotu aşağı saldıq. "Meri-Rebekka" küləyə tərəf döndü, əsir balıqçıların qayığı onların ardınca enli bir dövrə cızdı, biz hərəkəti yavaşıdıb, burazları açıb, körpüyə yanaşıb bağlayanda özlərini bizə çatdırdılar. Biz kömür qazanların sevincək qışqırığı altında körpüyə yan aldıq. |
| 224 |
Yunan balıqçıları sözsüz ki, balıqçı patrul dəstəsini özlərinin düşməni sayırdılar. Biz yunan balıqçılarını təhdid edir, ruzilərini əllərindən alırdıq, bu ikisi də elə bir şey demək idi. Biz onların çoxlu pul verib bir neçə həftəlik zəhmətdən sonra hazırladıqları torları, qarmaqları müsadirə edirdik. |
| 225 |
Yunan balıqçıları əlimizə keçəndə, onları məhkəməyə verirdik, məhkəmə də onları möhkəm cərimə edib çoxlu pul alırdı. Bax, buna görə də onların bizi görən gözü yox idi, çalışırdılar ki, bizdən intiqam alsınlar. İt pişiyin, ilan insanın düşməni olduğu kimi, patrul dəstəsinin üzvü də balıqçının düşmənidir. |
| 226 |
O, Böyük Alekdən sonra yunanlar arasında ən qoçaq, ən nüfuzlu adam idi. O, bizi heç narahat etmirdi, qızılbalıq tutmaq üçün yeni qayıq düzəltməsəydi, bizimlə yəqin ki, çox çətin toqquşardı. Bu qayıq bütün fəlakətlərin səbəbi oldu. Demetrios adi qızılbalıq ovu qayığını bir qədər dəyişdirib, öz modelinə sasən düzəltmişdi. |
| 227 |
O bizə meydan oxuya-oxuya bildirdi ki, gələn bazar günü Demetrios Kontos Vallexodan çıxıb bütün Benişyanın gözünün qabağındaca tor atıb qızılbalıq tutacaq, patrul dəstəsinin üzvü Çarli Le Qrant bacarırsa, qoy gəlib onu tutsun. Sözsüz ki, bizim Çarlinin də, mənim də, Kontosun yeni qayığından xəbərimiz yox idi. |
| 228 |
Körpüyə iyirmi fut qalmış gəmi döndü, Demetrios Kontos izdihamın qarşısında göründü. Ona heyran qalan, onu ruhlandıran tamaşaçılar qışqıranda, yunan yarışlarından qabaq rıtsar kimi artistsayağı onları salamladı, sahildən iki yüz yard aralıda dayandı. Sonra o yelkəni salıb, axınla üzməyə, tor atmağa başladı. |
| 229 |
O vaxt biz bilmirdik ki, (bundan sonradan xəbər tutduq) tor köhnə və yararsızdır. O, balığın qabağını tuta bilərdi, ancaq tora çoxlu ov düşsəydi, onu parça-parça edərdi. Özü də ki, yaşadığımız şəhərin gözü qarşısında. Çarlinin səsindən incidiyi hiss olunurdu, o Demetrios Kontosun utanmazlığından möhkəm rəncidə olmuşdu. |
| 230 |
Qəlsəməli tora iri balıq düşəndə, qarovullar hərəkətə gəlib bunu o dəqiqə bildirirdi. Görünür, indi də belə oldu ki, Demetrios birdən sudan torun on iki futunu çəkib çıxartdı, qayığa atmazdan əvvəl, parlaq pulları olan iri qızılbalığı yuxarı qaldırdı. Körpüdəki tamaşaçılar, onu üç dəfə "ura" səsləri ilə alqışladılar. |
| 231 |
Vaxt itirmədən qayığımıza atılıb yelkəni dikəltdik. Biz iti sürətlə irəli cumanda, izdiham bərkdən qışqırıb Demetriosa xəbərdarlıq edəndə, onun öz torunu uzun bıçaqla kəsdiyini gördük. O, qayığının yelkənini bir göz qırpımında qaldırdı. Tezliklə, üstünə günəş işığı düşən yelkən küləkdən dalğalanırdı. |
| 232 |
Kontra Kosta təpələri tərəfə külək istiqamətində yol aldı. Bu vaxt biz onun qayığının otuz futluğunda idik. Çarli sevinirdi. O bilirdi ki, qayığımız iti sürətlidir, qayığı sürməkdə özüylə kiminsə müqayisə oluna biləcəyinə inanmırdı. O, arxayın idi ki, Demetriosu tutacağıq, mən də onun inamına şərik idim. |
| 233 |
Biz geriyə – Benişyaya döndük. Biz geri qayıdıb qayığımızı körpüyə bağlayanda, paroxod körpüsünə yığışmış balıqçılar bizə istehza ilə sataşmağa başladılar. Çarli ilə mən axmaq yerində qaldıq, çünki biri əla qayığı olduğunu güman edəndə, bir başqası ona kələk gələndə, bu adamın qüruruna toxunmaya bilməz. |
| 234 |
Qayığımızı sudan çıxarıb onu təmizlədi, dibinə təzədən rəng çəkdi, çıxarılan kilin quruluşunda nəyisə dəyişdi, mütəhərrik takelajları təzədən möhkəmlətdi, bazar gününün axşamı demək olar ki, gecəyarısınacan bütün vaxtı yeni, vvəlkindən daha böyük yelkən tikdi. Çarli yelkəni elə böyük etdi ki, əlavə ballast qoymalı olduq. |
| 235 |
Balıqçı, Çarlinin manevrini gördü, Çarli yelkəninə iri parça lavə etmişdi, yelkən əvvəlkindən yüksəyə qaldırılmışdı. Ballast – qursa, gəminin tarazlığını saxlamaq üçün götürülən yük və ya başqa ağırlıq. Kontra Kosta təpələrinə qədər, demək olar ki, yanaşı – nə bir-birini qova-qova, nə də geri qala-qala – üzdük. |
| 236 |
Çarli axı bizim qayığı böyük çevikliklə sürürdü, bütün bacarığı ilə onu həmişəkindən daha yaxşı idarə edirdi. Əlbəttə ki, Çarli tapançasını çıxarıb Demetriosa atəş aça bilərdi, ancaq biz bir şeyi çoxdan bilirdik ki, yüngül bir günahı olan, qaçıb aradan çıxmaq istəyən adama atəş açmaq bizim təbiətimizə ziddir. |
| 237 |
Biz gərək bütün vaxtı ayıq olaydıq, çalışaydıq qayığımız aşmayaydı, Çarli sükan arxasında olanda mən qrot-şkotu naqelə cəmi bir dəfə dolamışdım ki, lazım gələndə bir an içində onu açım. Yelkənli qayığını təkbaşına sürən Demetriosun iki əli də bütün vaxtı məşğul idi. Ancaq bizim onu haqlamaq cəhdimiz bir nəticə vermədi. |
| 238 |
Buna baxmayaraq, gecə birdən mənə belə gəldi ki, çıxış yolu tapmışam, səbrimi basa bilməyib, bərk yatmış Çarlini yuxudan oyatdım. Bu arxayınçılıq yaradar. Yelkənli qayıq ta yaxına gəlincə, sən tələsmədən şəhər tərəfə üz tutarsan. Balıqçılar belə nəticə çıxardarlar ki, məğlub olmusan və özünün məğlubiyyətini boynuna alırsan. |
| 239 |
Demetrios körpünün bir neçə yüz yardlığında yelkənini aşağı salıb, zünü həmişəki çürük torunun əlli futunu açdı. Demetrios tordan iki dənə iri qızılbalıq çıxartdı, mən qayığa atıldım. Kefləri kökəlmiş balıqçılar ətrafımıza yığışmışdılar, mən yelkəni dikəldəndə mənə cürbəcür məsləhətlər verməyə başladılar. |
| 240 |
Bərk külək yelkənə dolub onu bir anın içində birdən əydi, qayığa iki vedrəyəcən su doldu. Ən təcrübəli dənizçinin belə, yüngül qayığının başına belə bir hadisə gələ bilərdi, mən şkotu bir anın içində yavaş-yavaş açıb buraxdımsa da, qayığı düzəltdimsə də, çox böyük səhv etmiş adam kimi məni istehzalı əl çalmaqla alqışladılar. |
| 241 |
Ancaq o gün kefim kök idi, heç vaxt qayığı indiki kimi gözəl sürməmişdim. Mən yaxşıca burulmuş mexanizmə bənzəyirdim, beynim yaxşı və sürətlə işləyirdi, əllərim öz işini səhv etmədən görürdü, mən təcrübəli dənizçi kimi hər saniyə əvvəlcədən baş verə biləcək minlərlə xırda hadisələri də nəzərdən qaçırmırdım. |
| 242 |
Onun qayığının çıxarılan gilində nə isə xarab olmuşdu, korpusa pərçim olub çıxmırdı, gil tamamilə hərəkət etmirdi. Demetrios böyük məharətlə əldə etdiyi fasilə vaxtı tələsik çıxarılan gillə əlləşməyə başladı, onu aşağı salmaq istədi. Ancaq onun vaxtı çox az olduğundan, təzədən sükandan, yelkəndən yapışmalı oldu. |
| 243 |
Uzun manevrlər edərək Vallexoya yollandı. Gəmi külək istiqamətində ilk manevr edəndə gördüm ki, qayığım küləyə daha yaxındır, bu məni sevindirdi. Bax, bu vaxt qayığında əlavə bir adam olsaydı, gərəyi olardı. Mən onun bir neçə futluğunda idim, o, sükanı buraxıb, qayığın ortasına keçib, çıxarılan gili aşağı sala bilmirdi. |
| 244 |
Mən küləyə üstün gəlmək, Demetriosu haqlamaq üçün bu imkanı ona verdim. Mən ona lap yaxınlaşanda, o, özünü elə göstərdi ki, guya qayığını küləyin istiqamətinə görə dəyişdirir. Mən cəld Demetriosu qabaqlamaq üçün küləyə qarşı manevr etdim, ancaq bu onun tərəfindən həyata keçirilən mahir fırıldaq idi. |
| 245 |
Hər dəfə məni aldadıb əlimdən canını qurtarırdı. Bu yandan külək güclənirdi, bizim əllərimiz bir saniyə belə sakitlik nə olduğunu bilmirdi, yoxsa ki, qayıqlarımız çevrilərdi. Mənim qayığıma gəlincə, o suyunzündə artıq ballast hesabına qalmışdı. Mən büzüşüb oturmuşdum, bir əlimlə sükandan, o biri əlimlə şkotdan yapışmışdım. |
| 246 |
Belə vaxtlarda yelkənin küləyi boşalırdı, mən də sözsüz olaraq geri qalırdım. Bir şeydən təsəlli almaq olardı ki, Demetriosun qayığının da başına belə işlər gəlirdi. Suyun güclü çəkilməsi Karkinez körfəzi boyu küləyə üstün gələrək, gəminin böyürlərinə dəyən qüvvətli, dəhşətli dalğalar əmələ gətirirdi. |
| 247 |
Bir dəfə cəld bir manevrlə özümü Demetriosa çatdırdım, mənim qayığımın burnu onun gəmisinin ortasına toxundu. Bu vaxt mənə köməkçi çox gərək idi. Özümü elə təzəcə irəli atmışdım ki, onun qayığına hoppanım, o, avarla öz qayığını mənimkindən araladı, bunu edərkən təhqiredici şəkildə düz üzümə baxıb güldü. |
| 248 |
Bütün bu çaxnaşmaların arasında San-Pablo limanından hərəkəti nəticəsində sanki ağlını itirmiş nəhəng, köpüklənən güclü ləpələr gurultu ilə axırdı. Mən də fırtınalı dəniz kimi qəzəblənmişdim. Qayıq cıdır atı kimi bütün bu qarmaqarışıqlığın içindən keçərək, bütün maneələri dəf edərək, ildırım sürətilə irəli çarpırdı. |
| 249 |
Ayağa qalxanda gördüm qarşımda yaşıla çalan, üstünü mamır basmış bir şey göründü, mən o dəqiqə başa düşdüm ki, bu dənizçilərin qənimi, batmış payadır. Heç kəs bu bədbəxtlikdən yaxa qurtara bilməz. Sudan şişmiş, düz suyun üzündə üzən payanı coşmuş dənizdə vaxtında görmək, yanından dövrə vurub ötmək mümkün olan iş deyil. |
| 250 |
Dalğalar da qayığın suyunu artırdılar, ağır ballast onu çəkib suyun dibinə apardı. Bütün bunlar elə cəld baş verdi ki, yelkənə ilişdim, məni nəsə qayığın altına dartıb saldı. Mən yarı boğulmuş halda (ciyərlərimə o qədər su dolmuşdu ki, az qala boğulacaqdım) çətinliklə suyun üzünə qalxanda avarlar daha gözə çarpmırdı. |
| 251 |
O məni açıq-aydın ölümün pəncəsində qoyub gedirdi. Mənim öz həyatımı xilas etmək üçün irəli üzməkdən başqa əlacım yox idi. Bu qarmaqarışıqlıqda ölüm-dirim məsələsini bir saniyə belə həll edirdi. Ciyərlərimə çoxlu hava alıb, bərk-bərk əl-qol ata-ata özümün ağır dənizçi çəkmələrimi, gödəkcəmi çıxarıb atdım. |
| 252 |
Dəhşətli çalalar ayaqlarımı sorurdu ki, bir an sonra məni köpüklənən, bulaq kimi çağlayan suyu ilə yuxarı tullasın, elə bu andaca nəfəsimi dərməmiş, nəhəng köpüklü dalğalar başımın üstündən aşırdı. Bütün bunlara uzun müddət davam gətirmək olmazdı. Mən havadan çox su udur, demək olar ki, bütün vaxtı suyun altında olurdum. |
| 253 |
Bir müddət skamyanın üstündə üzüstə uzanıb qaldım, ağzımdan su tökülürdü. Sonra güc-bəla ilə nəfəs ala-ala dönüb baxdım, görüm xilaskarım kimdir. Bir əli ilə yelkəndən, o biri əli ilə sükandan yapışmış Demetrios Kontos gəminin arxa tərəfində oturub gülümsünərək, mehriban-mehriban başını tərpədirdi. |
| 254 |
Söhbətimiz bununla başa çatdı, çünki hərə öz işi ilə məşğul idi, mən özümə gəlirdim, o isə qayıqla əlləşirdi. Vallexo körpüsünə çatanda Demetrios Kontos qayığı bağladı, qayığın içindən çıxmaqda mənə kömək etdi. İkimizdə körpüdə dayanmışdıq ki, Çarli tarım çəkilmiş torların dalından çıxıb əlini Demetriosun çiyninə qoydu. |
| 255 |
Bu yaxşılığın qabağında onu həbsxanaya aparırlar. Çarli ilə mən Benişyaya qayıdanda küsülü idik. Mən qanunun hər nöqtəsinə yox, ruhuna, Çarli isə elə qanunun hər nöqtəsinə əməl edirdi. O, hər nə qədər götür-qoy edirdisə də, başqa çıxış yolu görmürdü. Qanun açıq-aydın bildirirdi ki, bazar günü qızılbalıq ovlamaq qadağandır. |
| 256 |
Demetrios özü üçün vəkil tutdu, ancaq işi uda bilmədi. Andlı idmançılar on beş dəqiqəliyinə məhkəmə salonundan çıxıb geri qayıtdılar, qərar çıxartdılar ki, günahkardır. Hakim Demetrios üçün yüz dollar cərimə, ya da əlligünlük həbs cəzası kəsdi. Bu ara Demetrios vəkilindən öyrəndi ki, pulunu Çarli verib. |
| 257 |
Dəfələrlə çox çətin vəziyyətlərə düşmüsən, təhlükəli adamlarla üzləşmisən, amma sağ-salamat qalmısan, axırdan-xıra başına bir iş gəlsə, adamı yandırar. Mənim Çarlinin qorxmasına gülməyim tutdu, mənirəkdən istəyən bu adamın məni dilə tutmasına qarşı çıxa bilmədim, onunla razılaşmalı oldum ki, axırıncı basqın arxada qalıb. |
| 258 |
O, "Şimal maralı" nı cəld Aşağı körfəzə aparmağa hazırlaşırdı. Yolda Oklendə baş çəkəcəkdi. Neyl bu şəhərdə yaşayırdı, məktəbi qurtaranadək mən onlarda qalacaqdım, ona görə də mənə təklif elədi ki, sandıqçamı şlyupun içinə aparıb qoyum ki, birlikdə üzək. Sandıqçanı apardım, günün axırında biz burazları açıb yelkəni dikəltdik. |
| 259 |
Göyün üzünü buludlar örtdü. Səfərimizin nə qədər çəkəcəyini deyə bilməzdik. Biz su çəkilməyə başlayanda yola düşdük. Karkinez boğazından keçəndə Benişyaya vaxtı ilə "Lankaşir kraliçası" nı mühasirəyə alıb yunanların kralı Böyük Aleki tutduğumuz yerə, Terner tərsanəsi yaxınlığındakı körpüyə xeyli baxıb vidalaşdım. |
| 260 |
İrəlidə, San-Pablo körfəzinin üzərində göz-gözü görməyən duman sürünürdü, bir neçə dəqiqədən sonra "Şimal maralı" qaranlıq rütubətin arasında kor-koranə irəliləyirdi. Ancaq Çarlinin duyğu hissi qüvvətli idi, olyupu səhv etmədən inamla idarə edirdi. O özü bizə etiraf edib deyirdi ki, özü də bilmir ki, buna necə nail olur. |
| 261 |
Özümüzülyupun burnuna verdik. Gördük ki, bizim buşpritimiz qısa, qalın dor ağacı olan balaca bir gəminin iplərinə ilişib. Sən demə, bizim şlyupumuz lövbər salmış Çin conkasına ilişibmiş. Biz özümüzü şlyupun burun tərəfinə verəndə, narahat edilmiş arılara bənzər beş çinli gözlərini ovuşdura-ovuşdura darısqal kayutdan çıxdılar. |
| 262 |
Mən tutulan gəmini idarə etməyi öhdəmə götürdüm, gəminin arxa tərəfində dayanıb xəlbirə oxşar, içərisindən, dəlmə-deşiyindən su axan, Nuh əyyamından qalmış sükanla onu hərəkətə gətirdim. Duman çəkildi, sanki heç yox imiş. Gördük ki, Çarli yerimizi düzgün müəyyənləşdirib. Mark-Nira körpüsü bizdən yarım mil aralı idi. |
| 263 |
San-Rafaelə üzüb əsirləri hökumət dairələrinə təhvil verməli olduğumuz çay, ucsuz-bucaqsız bataqlıqlardan keçirdi, su çəkiləndə bu çayla üzmək çox çətin idi, su az olanda heç cürə mümkün deyildi. İndi su, demək olar ki, yarıyacan azalmışdı, ona görə də tələsməli idik. Ancaq ağır conka şlyupun arxasınca ölü kimi sürünürdü. |
| 264 |
Görkəmi həmişəkindən dəhşətli idi, mənə qəzəbli nəzər salanda yadıma düşdü ki, keçən dəfə onun ucbatından az qala məhv olacaqdım. Onun gəmi heyəti istər-istəməz fallardan yapışdılar, çəpəki, qəribə qəhvəyi rəngli yelkən dor ağacında ucalırdı. Külək əsirdi. Sarı Yaylıq burazları açanda conka irəli cumdu, buksir burazı zəiflədi. |
| 265 |
Qorxum təkcə bir qədər Sarı Yaylıqdan idi, o özü də bunu bilirdi, bu fürsəti əldən vermədi. O məndən bir neçə addım aralıda, şlyupun külək döyən tərəfində oturmuşdu. Qaranlıqda onun fiqurunu güclə seçirdim, ancaq onun tələsmədən, demək olar ki, hiss olunmadan mənə yaxınlaşdığını duydum. Gözümü ondan çəkmirdim. |
| 266 |
Mən sözsüz ki, əlimi çəkərdim, əlimi çıxarardım, ya da ki, köməyə çağırardım, ancaq bu an Sarı Yaylıq özünü üstümə atdı. Conkanın dibinə yıxıldım, möhkəm müqavimət göstərirdim, ancaq çox təəssüf ki, tezliklə əlimi ayağıma bağladılar, ağzıma da nə isə tıxac soxuşdurdular, sonradan bildim ki, bu çit köynək imiş. |
| 267 |
Pıçıltı ilə komanda verən Sarı Yaylıq sükandan yapışdı. Harda olduğumuzu yada salıb, başımınstündə, ulduzlu göyün altında güclə seçilən yelkənin yerini dəyişdiklərini görüb başa düşdüm ki, conkanı balaca bataqlıq körfəzə yönəltdilər. Bir neçə dəqiqədən sonra sahilə yan aldıq, yelkən sakitcə dor ağacından sürüşüb düşdü. |
| 268 |
"Şimal maralı" get-gedə San-Rafaelə tərəf uzaqlaşırdı, vəziyyətim elə idi ki, gözəl gələcək haqda fikrə dalmağa imkan vermirdi. "Şimal maralı" nın uzaqlaşmağı ilə mənim axırıncı ümidim puça çıxdı. Məni nə gözlədiyini bilmirdim, bu çinlilər birtəhər adamlardı, mən onlara bələdəm, çox çətin mənimlə ədalətli rəftar etsinlər. |
| 269 |
Sarı Yaylıq conkasını San-Rafael çayının mənsəbinə apardı. Su bütün vaxtı azalırdı, çayın mənsəbindən çıxmaq çətin idi. Ümidim bir ona qalmışdı ki, saya oturar, ancaq o conkasını sağ-salamat körfəzə çatdırdı. Bundan sonra çinlilər qızğın mübahisəyə başladılar, başa düşdüm ki, mənə görə mübahisə edirlər. |
| 270 |
Mübahisə tezliklə dalaşmaya keçdi, bundan sonra Sarı Yaylıq sükandan ağır rumpeli qapıb üstümə cumdu. Ancaq dörd çinli onun qabağını kəsdi, tutub əlindən rumpeli aldılar. Axırdan-axıra onların dördü başçılarının öhdələrindən gəldilər, o isə narazı-narazı gəminin arxa tərəfinə keçdi, dalınca möhkəm söyüşlər eşidildi. |
| 271 |
Sonra conkanın burnunun lilə toxunduğunu hiss etdim. Ayaqlarında uzunboğaz rezin ayaqqabılar olan üç çinli suya atıldı, ikisi də məni götürüb tutacaqdan kənara tulladılar. Sarı Yaylıq mənim ayaqlarımdan yapışdı, iki yoldaşı da çiyinlərimdən tutdular, suvaşqan lili şappıldada-şappıldada yeriməyə başladılar. |
| 272 |
Qabarma vaxtı su basan lilli dayaz sahilə çıxanda çinlilər məni hər necə oldu yerə atdılar. Sarı Yaylıq qəzəblə böyrümə bir təpik ilişdirdi, üç nəfərin üçü də geriyə – conkaya tərəf qayıtdılar. Bir neçə saniyədən sonra çinlilər burazları açınca, dor ağacında göyə qalxan yelkənin küləyin təsiri altında xışıldadığını eşitdim. |
| 273 |
Mən fokusçuların ilan kimi qıvrılaraq, burularaq məharətlə kəndirdən xilas olduğunu yada saldım, ancaq mən ha qıvrıldım, buruldumsa sıx düyünlər heç boşalmadı. Sahil boyu yumbalananda üst-üstə yığılmış balıqqulaqlarına rast gəldim, görünür, bir dəstə yaxtsmen burada ocaqda malyuska bişiribmiş. Ağlıma gözəl bir fikri gəldi. |
| 274 |
Balıqqulağının qıraqları iti idi, onunla əllərimə bağlanmış ipi kəsmək istədim. Mən balıqqulağının üstünə ağırlığımı salan kimi kövrək balıqqulağı sındı. Təzədən özümü balıqqulağı yığılmış yerə çatdırdım. Bu dəfə iki əlim tutan qədər balıqqulağı yığdım. Mən əllərimi kəsik-kəsik elədim, ayaqlarım gərginlikdən qıc oldu. |
| 275 |
Bu məni axtaran Çarlinin səsi idi. Ağzımda tıxac olduğundan mən onun səsinə səs verə bilmirdim, gücsüz qəzəb içərisində sahildə uzanıb qalmışdım, o avar çəkə-çəkə adanın böyründən keçdi, tezliklə onun səsi uzaqlarda donub qaldı. Təzədən işə başladım, yarım saatdan sonra nəhayət kəndiri kəsə bildim. |
| 276 |
Tapançamı söz yox ki, Sarı Yaylıq götürmüşdü, bıçağım isə görünür hardasa qumların içinə düşüb qalmışdı. Bıçağımı axtarmaq istəyirdim ki, birdən yenə avarların cırıltısını eşitdim. Əvvəlcə ağlıma gəldi ki, bu Çarlidir, ancaq fikrimdən daşındım, çünki Çarli dinməz-söyləməzzməzdi. Ürəyimə qara fikirlər gəldi. |
| 277 |
Qayıq avarlarının tez-tez qalxıb enməsindən bildim ki, yalik sahildən bir əlli addım aralıda lilə ilişib qalmışdı. Mən quru, əziyyətli öskürək səsi eşitdim. Ürəyim düşdü. Bu Sarı Yaylıq idi. Mənimlə haqq-hesabı çürütməkdə yoldaşları ona mane olmasın deyə, o, qəsəbəsindən gizlicə çıxıb, təkbaşına bura üzüb gəlmişdir. |
| 278 |
Sarı Yaylıq lilli bataqlıqdan keçib sahil tərəfə üz tutdu, çinlilərin məni adaya gətirib sonradan öz conkalarına qayıtdıqları işlək yolla onların izi ilə əks tərəfə qayıtdım. Sarı Yaylıq arxayın idi ki, mən əl-qolu bağlı halda vvəlki yerimdə yıxılıb qamışam, heç çəkinmirdi: ayağının altında qalan lili ucadan fırçıldadırdı. |
| 279 |
Bundan sonra düz bataqlığın içinə uzandım. Lil soyuq, suvaşqan idi, tir-tir titrəyirdim, ancaq ayaq üstə qalxmağa qorxurdum, bilirdim ki, çinlilərin gözləri itidir. O düz birbaşa məni qoyub getdiyi yerə yollandı, hətta onun məni orda görmədikdə üz-gözünü nə şəklə saldığını görməməyimə təəssüf etdim. |
| 280 |
Yanan kükürdün iyindən boğazı acışır, bədəni əzablı öskürəkdən əvvəlkindən bərk titrəyirdi, soyuq lilin içində tərpənməyə belə qorxurdum. İzlərin çoxluğu onu çaşdırdı. Ancaq tezliklə görünür, ağlına gəldi ki, mən hardasa sahildəyəm, mənə tərəf bir neçə addım atdı, sallağı oturub, gözünü uzun müddət qaranlığa zillədi. |
| 281 |
O sahilə qayıtdı, kibrit çəkə-çəkə silsilə qayalığa çıxdı. Təhlükənin yaxınlığı məni məcbur etdi ki, xilas yolları axtarım. Ayaq üstə qalxmağa cəsarət etmirdim, çünki Sarı Yaylıq yəqin ki, addımlarımın səsini eşidərdi, sürünməyə başladım. Əvvəlki kimi çinlilərin izlərini tutub suya çatınca süründüm. |
| 282 |
Sonra təzədən lilə girib üzüstə uzandım. Sarı Yaylıq yenə sahilə çıxdı, bütün adanı ələk-vələk elədi, üst-üstə yığılmış balıqqulaqlarının yanına qayıtdı. Mən sanki onun fikrindən keçənləri oxuyurdum. Çox güman ki, o belə fikirləşirdi; heç bir canlı lil üzərində iz qoymadan nə adaya yaxınlaşa, nə də uzaqlaşa bilərdi. |
| 283 |
Deməli, mən bu izlərin biri ilə çıxıb getmişəm. O öz yalikinə elə indicə yaxınlaşdı, arxayın oldu ki, mən orda da yoxam, gedə bilmişdim. O, bu ehtimalını yoxlamaq fikrinə düşdü, kibrit çəkib yandıra-yandıra lildən keçib getdi. Mənim ilk dəfə uzandığım yerə çatıb ayaq saxladı: görünür bədənimin yerini gördü. |
| 284 |
Adaya başqa bir gəmizüb yan alsaydı, hökmən yerdə belə izi qalardı. İndiki belə iz gözə dəymir, aydın məsələdir ki, mən hardasa lilin içində kilidlənib qalmışam. Göz-gözü görməyən zülmət gecədə, nəhayətsiz bataqlıqda adam axtarıb tapmaq, taya içində iynə axtarmağa bərabər idi. Çinli bu işin nəhayətsiz olduğunu hiss etdi. |
| 285 |
Bəlkə bu tələdir? Bəlkə o ona görə üzüb getdi ki, məni aldadıb sahilə çıxarsın. Belə fikirləşdikcə, mənə elə gəlirdi ki, o üzüb gedəndə avarlarla suyu bilə-bilə şappıldadır. Soyuq lilin içində uzanıb qaldım. Canıma vicvicə düşmüşdü, belim bərk ağrıyırdı, özümü güclə ələ alırdım ki, yerimdən tərpənməyim. |
| 286 |
Deməli, Sarı Yaylıq adaya gizlicə o biri tərəfdən üzüb gəlmişdi, indi o mənim başımın üstünü birdən kəsdirməkçün sahil boyu oğrun-oğrun gəlirdi. Sarı Yaylığın daha səsi-səmiri eşidilməsə də, mən hələ saatlarla lilli bataqlığın içində uzanıb qaldım. Hərdən mənə elə gəlirdi ki, dözə bilməyib soyuqdan öləcəyəm. |
| 287 |
Əzələlərim, sümüklərim sızıldayırdı, bu dözülməz işgəncə idi. Su çoxdan qabarmağa başlamışdı, boğulmaqdan canımı qurtarmaq üçün fut fut dalınca sahilə çəkilirdim. Suyun tam qabarması gecəyarısı saat üçdə oldu; yarımcan halda sürünüb sahilə çıxdım, Sarı Yaylıq indi üstümə atılsaydı, barmağımı da tərpədə bilməzdim. |
| 288 |
Üst-başım başdan-ayağa lilə batmışdı, paltarım bədənimi dondururdu. Mənə elə gəlirdi ki, paltarımı heç vaxt çıxara bilmərəm. Barmaqlarım keyləşmişdi, qatlanmırdı, əldən-dildən düşmüşdüm, ayaqqabılarımı çıxarınca düz bir saat çəkdi. Mən dəri qaytanları qopara bilmirdim, onların düyününü açmaq çox çətin idi. |
| 289 |
Axır ki, çıl-çılpaq soyundum, mənə elə gəldi xeyli vaxt tdü. Su iki addımlığımda idi, sürünə-sürünə özümü suya çatdırıb lilimi yudum. Ayaq üstə dura bilmirdim. Hərəkətsiz uzanıb qalsaydım, yəqin ki, donardım. Təkcə bir əlacım qalmışdı: nə qədər ağrısam da, ilbiz kimi tələsmədən sahil boyu irəli-geri sürünməli idim. |
| 290 |
Göyün üzü çəhrayı rəng aldı, günəşin qızıl diski üfüqdən boylandı, onun şüaları üst-üstə yığılmış balıqqulaqlarınınstündə düşüb qalmış bədənimi isindirdi. Sonra mən San-Rafael çayının mənsəbindən üzüb çıxan, sərin səhər küləyinin qatıb qabağına qovduğu tanış yelkəni – "Şimal maralı" nı sanki yuxuda gördüm. |
| 291 |
Bütün bunlara baxmayaraq, onları deməliyəm ki, bu çox ürəyə yatandı. Oklendə gəlib çıxanda vəziyyətim yaxşılaşmışdı, Çarli ilə Neylə elə gəlirdi ki, sətəlcəm olacağam. Məktəbdə oxuduğum ilk yarım ildə miss Partinqton bütün vaxtı gözləyirdi ki, bu saat məndə çox tez inkişaf edən vərəm xəstəliyi başlanacaq. |
| 292 |
Nə etmək olar, mən elə bu gün səhər Çindən üzüb gələn "Biçinçi" barketinin kapitanıyam. Sabah səhər "Biçinçi" də Neyl Partinqtonu və onun ailəsini görmək üçün Oklendəzəcəyəm, ordan keçmişin yaxşı günlərini yada salmaq üçün Benişyaya Çarli Le Qrantın yanına gedəcəyəm. Bir də ki, Benişyaya getmək lazım deyil. |
| 293 |
Gəlin Alisi Partinqtondur, Çarli toyda sağdışlığı boynuna götürdüyündən o özü Oklendə gəlməli olacaqdır. Bilbidem, Olsonun yanına gedib de ki, xahiş edirik, zərlərini bizə versin, oynayıb qaytararıq. Fəhlələrin maaşından, yanacaqdan, ərzaqdan söhbət gedəndə, birdən bu gözlənilməz xahiş Bilbidemi çaşdırdı. |
| 294 |
Səhər saat doqquz olsa da hava hələ qaranlıq idi, komanı şam ağacından qayırılmış stolun üstündəki qarmaqarışıqlıq, bulaşıq qalay qab-qaşığın arasındakı piyam işıqlandırırdı. Şamı uzunboğazlı viski butulkasına keçirmişdilər, butulkanın boğazında saysız-hesabsızamların piyi kiçik buzlaqlar kimi donub qalmışdı. |
| 295 |
Komanın arxa divarında yorğan-döşəyi yığışdırılmamış iki taxt görünürdü. Lorens Pentfild və Korri Xatçinson zahiri görkəmlərindən heç kimin ağlına gəlməsə də milyoner idilər. Onların görkəmində heç bir qeyri-adilik yox idi. Onlar Miçiqan meşə qıranlarının düşərgəsində başqalarından heç nə ilə seçilməzdilər. |
| 296 |
Sonra onun nəzərini qapının bərkdən açılması cəlb elədi. Qapının üstünə ağ qırov örtük kimi çökmüşdü. Pentfild pəsdən oxudu. Neçə ümid, neçə arzu Bir quş kimi süzüb gedir... Qızıl balıq dağ çayından Dəryalara üzüb gedir... Haçan mənim məhəbbətim Qovuşaram mən səninlə? O içində zərlər olan stəkanı şən-şən silkələdi. |
| 297 |
Onun oyun yoldaşının gözlərində inamsızlıq, onun baxışlarında isə təzədən ümid parladı. Bir altılıq düşsəydi, o buzun üzəri ilə Şor Sulara, Ştatlara yollanardı. O stəkanı silkələdi, istədi atsın, tərəddüd etdi, stəkanı yenə də silkələməkdə davam etdi. Zərlər diyirləndi. Stolun üstündə altılıq göründü. |
| 298 |
Xatçinson altdan-altdan oyun yoldaşına nəzər saldı, Pentfild onun baxdığını görüb, özünü soyuqqanlı göstərmək üçün tərs-tərs gülümsündü. Xatçinson yerindən sıçrayıb qalxaraq güldü. Gülüşü səbi və pərt idi. Bu oyunda udmaq uduzmaqdan çətin idi. Xatçinson dostuna yaxınlaşdı, amma dostu onun üstünə bir düşdü ki, gəl görəsən. |
| 299 |
Bir də ki, sən mənim istəyimi yerinə yetirə bilərsən. Özün başa düşürsən ki, bizə ikilikdə yola çıxmaq olmaz. Sənlə mən bilirik ki, arada heç nə ola bilməz. Ancaq başqaları bu haqda nə deyərlər? Pentfild boğuq səslə söyüş söyüb başqalarını Çatan kimi Friskoya get, hər şeyi ona başa sal. Ordan Şərqə, zününkülərin yanına yollan. |
| 300 |
Ondan yəqin ki, xoşun gələcək. Bura bax, rastlaşanda tanıyasan. Bu sözləri deyib, saatın qapağını açdı, qapağın içindəkiəkli göstərdi. Korri Xatçinson şəklə tamaşa etdikcə heyran qaldı. Hələ Mirdon-avenyü deməsən də olar. Hər faytonçu, məhkəmə hakimi Xolmsun harda yaşadığını bilir. Keb – İngiltərədə bir atlı fayton (Tərc. |
| 301 |
Xatçinson gülümsünə-gülümsünə onun fikrini tamamladı. Pentfild cavabında pərt-pərt gülümsündü. Bişirib-düşürməyi də, itlərə qulluq etməyi də öhdəmə götürərəm, qardaşına da ancaq bacısının rahatlığını fikirləşmək, bir də ki, mənim yadımdan çıxan şeyləri etmək qalar, əslinə qalsa, mən çalışaram ki, heç bir şey unutmayım. |
| 302 |
İşi başından aşırdı, fəhlələrə göz qoymalı, torpağın dəyişkən damarının kəşfiyyatına rəhbərlik etməli idi, ancaq iş onu məşğul etmirdi. Ta təpənin üstündə, mədənlərin arxasında yeni, taxtdan tikilmiş koma tikilincə, heç bir şey ürəyindən olmadı. Bu möhkəm tikilmiş gözəl bir koma idi, üç rahat otağı var idi. |
| 303 |
Tikinti başa çatanda Pentfild qapılardan qıfıl asdı. Pentfildin özündən başqa heç kəs ora girmirdi, o özü də saatlarla orada qalırdı, içəridən çıxanda üz-gözündə qəribə nəvaziş olurdu, baxışları isə şən və mülayim olurdu. Dekabrda Korri Xatçinsondan məktub gəldi. O, Meybl Xolmsla təzəcə tanış olmuşdu. |
| 304 |
O, qıza heyran olmuşdu, bu məktub Pentfildin səbrini kəsdi. İndi məktublar bir-birinin dalınca gəlirdi, bəzən də poçt ləngiyəndə ikisi, üçü birdən gəlirdi. Bütün bu məktublarda gah Korrinin elə bu dəqiqə Xolmslardan gəldiyindən, ya da Korrinin Xolmsgilə getdiyindən, gah da Korrinin indicə Xolmsgildə olduğundan danışılırdı. |
| 305 |
Meyblın məktubları da öz növbəsində, Korri barədə idi. Söhbət qızın gəlişindən, Dousonda toy olmasından gedəndə, Meybl çəkingənlik və qətiyyətsizlik göstərirdi. Pentfild ona şən məktublar yazırdı, ona elə gəlirdi ki, qızın qorxusu utancaqlıqdan yox, çətinliklər, təhlükələr qarşısında onu gözləyən məhrumiyyətlərdən doğur. |
| 306 |
O, Nik İnvudun əlini sıxdı, elan etdi ki, bu onun axırıncı oyunudur. Heç kəs bilmirdi, heç kəsin ağlına da gəlmirdi ki, ona zərbə – özü də ağır zərbə vurulmuşdur. O zahirən heç dəyişilməmişdi. Bütün həftəni o, həmişəki kimi işi-gücü ilə məşğul oldu, ancaq şənbə günü toy mərasimini təsvir edən Portlend qəzeti gözünə dəydi. |
| 307 |
Beş gündən sonra yerli hinduların düşərgəsini gördü. Axşam qonaqlıq oldu. Pentfild məclisin yuxarı başında, başçının böyründə oturmuşdu. Ertəsi günü səhər o itləri geri – Yukona tərəf sürürdü, ancaq indi o tək deyildi. Gənc skvo o axşam onun itlərini yedirtdi, gecələmək üçün yer hazırlamaqda ona kömək etdi. |
| 308 |
Əvvəlcə naməlum ölkədən gəlmiş ona bir kəlmə belə söz demədən, ona bir nəzər salmadan alıb naməlum ölkəyə aparan yad, ağ adamdan qorxurdu. Şimalda yaşayan ağ adamların çoxusunun aldığı hindu qızlardan fərqli olaraq, Laşkanın bəxti gətirdi. Dousonda onları birləşdirən bütpərəst nikahı ağların mərasim keşişi təsdiq etdi. |
| 309 |
Bunu heç kəs başa düşə bilmirdi. Ancaq Pentfilddə işləri olmadı, yerli mühit bir işdən zərər görməsə, onu çək-çevirə salmırdı. Pentfildi ağ qadınlar sahibə olduğu evlərə əvvəlki kimi dəvət edirdilər: kişilərin bir çoxu onun zövqünü bəyənməsələr də, onu hindu qadınla nikahsız yaşamaq üstündə məzəmmət etmək olmazdı. |
| 310 |
Əsli Styuart çayı sahilindən olan Pitinin arvadı hindu qadın ona xəbər göndərmişdi ki, uşağı xəstələnib. Təbiətən əsl ana olan Laşkaya elə gəlirdi ki, uşaq xəstəliklərindən yaxşı baş çıxarır, tale özünə hələ övlad qismət etməyincə, başqalarının uşaqlarına dayəlik etməyə hazır idi. Pentfild itləri nartaya qoşdu. |
| 311 |
Yerin üzəri hələ də qarla örtüklü olsa da, şaxta vvəlki kimi qarsımırdı, suyun şırıltısı eşidilirdi, qışınaxtası zəifləyirdi. Bəzi cığırlarda buz ərimişdi, su basmışdı, donu açılmış yerlərdən dövrə vurub keçməli olurdular. İki nartanın keçə bilməyəcəyi yerdə Pentfild yaxınlaşan zınqırov səsləri eşidib itləri saxladı. |
| 312 |
Nartaların dalınca iki qadın gəlirdi. Pentfild təzədən sürücüyə nəzər yetirdi, bu Korri idi. Pentfild dayanıb gözləyirdi. Sevinirdi ki, Laşka yanındadır. Fikirləşirdi ki, bundan yaxşı görüş istəsəydi də, təşkil edə bilməzdi. Gözləyirdi, fikrinə gətirmək istəyirdi, onlar nə deyəcəklər, nə deyə bilərlər. |
| 313 |
Qoşqular bərabərləşəndə Korri onu görüb itləri saxladı. Vəziyyət xoşagəlməz olsa da, o sevinə bildi. Korri onun cavab verməsinə imkan verməyib, qolundan tutub dartdı, onu bir qırağa çəkdi. Sietle və Portlend qəzetləri bunu olduğu kimi çap edib. O susdu. Meybl təzədən ona tərəf döndü, Pentfild gördü ki, qız gözləyir. |
| 314 |
Lorens Pentfild düz qarşısında, midsiz gələcəyə boylanır, orda itlər qoşulmuş nartanı, zünü, yanında da axsaq Laşkanı görürdü. Mən elə bildim ki, Korriyə ərə gedibsiniz. Orda, nartadakı missis Pentfilddir. Meybl Xolms özünü itirib bacısına tərəf döndü, sanki çətin səfərin bütün ağırlıqları birdən üstünə düşdü. |
| 315 |
O, burda bir neçə ay tənha qalıb, yeknəsəq həyatdan darıxdı. Açıq-aydın nifrətlə bir o qədər də gözəlliyi olmayan hindu qızlarına baxıb, daim ana nəvazişi və qayğısı görməyən oğlanlarının dərdini çəkirdi. Birdən o, Lit-Liti gördü. O, qızı təsvir eləmək üçün böyük pirkeşik Aleksandr Mak Linə bundan artıq söz tapıb deyə bilmədi. |
| 316 |
Onlar çaya gedirdilər, özlərini laqeyd göstərirdilər. Bir saatdan sonra onlar qayıdanda, Foksla Snişteyn şirkətin xəz dəyişmək üçün verdikləri barıtın və bekonun miqdarı barədə nəzakətlə mübahisə edirdilər. Bu ara faktoriyanın işlər müdirinin niyə gəldiyini başa düşən Lit-Lit viqvamın arxa divarının dalına sürünüb keçdi. |
| 317 |
Lit-Lit çox cavan idi, kişilərin necəliyindən heç baş açmırdı. Qız günəşin cənuba çəkilib üfüqün arxasında yox olmasını, günün göydə daha çox olmasını, gecənin nəhayət onun qarşısında geri çəkilməsini on yeddi dəfə görmüşdü. Bütün bu illər ərzində Snitşeyn qızını möhkəm qorumuşdu, onun pərəstişkarlarını yaxına qoymamışdı. |
| 318 |
Lit-Lit hindu qəsəbəsində demək olar ki, mümkün olduğu qədər monastırda böyümüşdü, indi o, narahatçılıqla qız marağı ilə onu aparmağa gələn kişiyə, bilmədiyi şeyləri ona öyrədəcək ərinə, başının ağasına, sözü onun üçün qanun olana, ömrünün axırınadək ona istiqamət verəcək, ona ağalıq edəcək adama tamaşa edirdi. |
| 319 |
Bilirsən mən kiməm? Mən işlər müdiriyəm, dövlətliyəm, qüdrətliyəm, güclüyəm, hakimiyyət əlimdədir, mənim bir sözümlə adamların canına üşütmə düşür, sözümdən çıxmağa cürət etmirlər. Bütün bu sözlər Snitşeynin ürəyinə yağ kimi yayıldı, ancaq üzü sirli və müəmmalı idi. O istər-istəməz işlər müdirini məcbur etdi ki, addımını atsın. |
| 320 |
Snitşeyn tayfa qadınlarının adını bir-birinin dalınca çəkirdi, Con Foks o dəqiqə onları rədd edirdi, niyə də yaramadıqlarını deyirdi. Nəhayət, bütün bunlar onun zəhləsini tökdü, təzədən evinə yola düşmək istədi. Snitşeyn onu saxlamaq istəməyərək altdan-altdan ona göz qoyurdu, ancaq Foks axırdan-axıra çıxıb gedə bilmədi. |
| 321 |
Ancaq tayfa başçısı ağ adam sonrakı addımı atmayınca Lit-Liti barədə heç nə demək istəmirdi. Lit üçün on yorğan, üç funt da əla tütün verərəm. Ancaq Snitşeyn başını yellədi, bu açıq-aydın o demək idi ki, yer üzünün bütün yorğanları, tənbəkisi hər cür xeyirxahlığın mücəssəməsi olan Lit-Litin yerini verməz. |
| 322 |
Həm də şübhəsiz ki, işlər müdirinin iltifatını qazanacaqdı. Con Foksun fikrincə, o, on yorğan, bir tüfəngi qıza görə artıq verirdi. Gecə yarıdan ötəndə şimal-şərqdə, lazımi yerində duran günəşin gözqamaşdırıcı işığı altında Foks evə qayıdanda təəssüflə fikrindən keçirdi ki, Snitşeyn ona kələk gəlib. |
| 323 |
Saqqallı ər indicə gözünün yaşını tökəcək, fağırlaşan Lit-Litə təzə çit paltar, zəngin naxışlı mokasin verdi, onun qaralığından göyə çalan saçları üstünə əl-əlvan ipək yaylıq örtdü, boğazına qıpqırmızı şərf bağladı, üstəlik də bürünc sırğa, üzüklər, bir ovuc par-par parıldayan bəzəkeyləri, ucuzlu saat bağışladı. |
| 324 |
Sən qaçıb gələn kimi yekəpər və sadəlövh ərin ah-fla viqvamıma qaçıb gələcək, sonrası isə səndən asılıdır, var gücünlə şikayətlən ki, bundan xoşun gəlmir, ürəyindən deyil, işlər müdirinin arvadı olmaq sənin düşündüyündən çətin imiş, qoy ərin yazıq, kasıb, qoca atana üstəlik adyallar, tənbəki və başqa mallar versin. |
| 325 |
Qız qonaqlara qarışdı. Gecə yarıdan keçəndə, xüsusilə, yaşlı hindu qadınlar dəridən-qabıqdan çıxıb zarafatlaşanda və hay-küy salanda Foks Lit-Liti çağırıb qalaçaya apardı. Lit-Lit faktoriyada ən nüfuzlu adamın arvadı olmağın nə qədər sərfəli olduğunu tez başa düşdü, belə güzəran yatsaydı yuxusuna da girməzdi. |
| 326 |
İlk dəfə idi ki, səhər yeməyi hazır olunca yataqda uzanıb nazlana bilərdi. Yataq da ki, nə yataq, təmiz, yumşaq, rahat, o ömründə belə yorğan-döşəkdə yatmamışdı. Bəs yeməyinə nə deyirsiniz! Yediyi ağ çörək, peçenye, buğda unundan kökə idi. Gündəç dəfə, hər gün özü də ki, ürəyin istədiyi qədər. Belə bolluğa adam alışa bilmir. |
| 327 |
Mak Lin və Mak Teyviş başa düşdülər. Onlar bunu da bilirdilər ki, işlər müdirinin əli ağırdır. Lit-Lit vəziyyətindən sui-istifadə eləməyə tələsmirdi. O ri kimi böyüyən oğlanlarının nazını çəkdi, yorulmadan onların qeydinə qaldı, bununla bərabər əri onu müəyyən dərəcədə sərbəst buraxdığı kimi, o da onları sərbəst buraxırdı. |
| 328 |
Xoşbəxt həyata başı qarışdığından, o atası ilə şərtləşdiklərini unutmuşdu, indi onun canına uşaqlıqda olduğu kimi qorxu düşmüşdü. Lit-Lit tir-tir əsərək yorğan-döşəkdə xeyli uzanıb qaldı, getmək də istəmirdi, qalmağa da qorxurdu. Axırdan axıra Foksun mehribançılığı, həm də dəmir kimi əzələləri, dördkünc çənəsi ona cürət verdi. |
| 329 |
Lit-Liti gülmək tutdu, ehmalca üzünü yastığa yapışdırdı. Snitşeyn kabus kimi səhər tezdən günəş doğanda faktoriyaya gəlib çıxdı, onu Vanidani ilə birlikdə mətbəxə səhər yeməyinə çağırdılar. Qoca qadınla birlikdə çörək yeməkdən qətiyyətlə boyun qaçırtdı, bir azdan qızğın alver gedən dükanda kürəkəninin başının üstünü kəsdirdi. |
| 330 |
Lit-Litə görə az şey veriblər. İndi o gəlib ki, insafla işi yoluna qoysun. Ancaq Con Foksun nə artıq adyalları, nə də insafı var idi. Snitşeyn xəbər verdi ki, üç yerə ayrılan yolun ağzında missionerə rast gəldi, o dedi ki, Allah-taala belə nikahları təqdir eləmir, atanın borcu qızını qaytarıb evinə aparmaqdır. |
| 331 |
Ancaq Lit-Lit nahaq yerə canfəşanlıq edirdi: Snitşeyn hələ də orta əsrlər cəhalətindən ayılmamışdı. Bu vaxt Cob Foks içəri girib, qayınatasına eşik qapısını göstərdi. Bu gecə "qarğa" həmişəkindən inadla qarıldadı. Oyaq yatan Lit-Lit qarıltını eşidib gülümsünürdü. Con Foks narahat-narahat qurcalanırdı. |
| 332 |
Nəhayət, yatağından qalxdı, qonaq otağına keçdi, başısoyuq Mak Teyvişin yaddan çıxarıb qoyduğu, içinə xırda barıt doldurulmuş tüfəngi qapıb çölə atdı. Foks oğrun-oğrun faktoriyadan çıxıb tələsik çaya tərəf yollandı. Qarıltı səsi daha gəlmirdi, Foks hündür otların arasında sərələnib gözləməyə başladı. |
| 333 |
Ondan əlli yard aralıda gecənin sakitliyindən xumarlanan Snitşeyn də başını dizlərinin üstünə qoyub yatırdı. Bir saatdan sonra o yuxudan ayıldı, başını yuxarı qaldırmadan belə, sakitliyi xırıltılı, boğazdan gələn qarıltısı ilə pozdu. Foks yuxudan mədəni adamlar kimi birdən ayılmadı, vəhşilər kimi sürətlə oyandı. |
| 334 |
Cırcıramaların cırıltısı, kəkliklərin qarıltısı bir anlığa kəsildi, Con Foks özünü irəli atdı, qurbanını qucaqladı. Əlləri cod, pırtlaşıq saçlara toxundu, ulduzların işığında o tanış sifəti gördü. O əlliyardlıq məsafədən barıtın necə yayıldığını bilirdi, başa düşdü ki, Snitşeynin çiyinlərində, kürəyində sağ-salamat yer yoxdur. |
| 335 |
Tayfa başçısı mrünün qalan günlərini oturub-durub deyir ki, onu aldadıblar. Hətta Con Foks da Lit-Lit üçün daha on adyal, tüfəng artıq verdiyini demir. Erkül Puaro özünün balaca rahat mənzilində əyləşib, məmnunluq duyğusuyla səhər yeməyi yeyirdi. Bu mənzil "Uaytholl" adlanan evdə yerləşirdi. 1934-cü ilin mayı idi. |
| 336 |
Yəqin elə buna görə də isti şokoladla təzə bişirilmiş brioş kömbəsinin dadı daha ləzzətliydi. Adətən qaydalardan geri çəkilməyən Puaro, daha bir fincan şokolad və brioş kömbəsi istədi. O, Corcu gözləyə-özləyə qarşısındakı masanın üstündən səhər poçtunu götürdü. Puaro səliqəli olmağı sevirdi. Poçt vvəlcədən hazırlanmışdı. |
| 337 |
Birinci yığında daha çox reklam təklifləri olan zərflər, digər yığında cavab verilməsi vacib olan məktublar vardı. Puaro bu zərflərin hamısını səhər yeməyindən sonra, özü də səhər saat 10-dan tez olmadan yerbəyer etmək qərarına gəldi. Puaro həmişə deyirdi ki, özünə hörmət edən peşəkarlar səhər saat 10-dan tez işə başlamazlar. |
| 338 |
Bu bir yana qalsın, son zamanlar cinayət işlərində maraqlı məqamlar yerli-dibli yox idi. Bunun səbəbi o idi ki, ya cinayətkarların təxəyyülü tükənmişdi, ya da heç bir tapmaca-filan, heç bir sirr qalmamışdı, yalnız heyvərələr vardı, bu heyvərələr isə zorakılıq etməkdən, asan yolla pul qazanmaqdan başqa bir şey qanmırdılar. |
| 339 |
Bu hüznlü gün parkda gəzintidən, Soxo məhəlləsində yerləşən yaxşı bir restorana getməkdən başqa heç nə vəd etmirdi. O, yenə Soxo məhəlləsində sevimli restoranına gedəcəkdi, yenə orda tək-tənha nahar edəcəkdi, vvəl "yeməyə nəyiniz var" sualını verəcək, sonra isə paştet, dəniz dili və daha nələrsə yeyəcəkdi... |
| 340 |
Corc elə adamdır ki, dindirsən danışar, dindirməsən, heç kəlmə də kəsməz. O, bütün Londonun ən nüfuzlu ailələrində baş verən hadisələrdən xəbərdar idi, səliqədə və xırdaçılıqda isə bəlkə də yalnız detektivin özünə güzəştə gedərdi. Puaro tez-tez Corca deyirdi: "Corc, sizin şalvartüləməyinizə söz ola bilməz, amma təxəyyülünüz... |
| 341 |
Bəli, Corc kimi xidmətçisinin olmasında Puaronun bəxti yüksək dərəcədə gətirmişdi. İndi səhər tezdən zəng etmək düzgün olmaz, zü də incə məsələylə bağlı. Corc razılıq əlaməti olaraq başını yelləyib, otaqdan çıxdı, Puaro isə fincandakı şokoladdan içə-içə, təzə xəbərlər olan qəzeti götürüb eyvana çıxdı. |
| 342 |
Puaro nekroloqları oxumadı, çünki həmin gün ölənlər ya onun yaşıdlarıydı, ya da ondan daha cavan olanlar idi. Puaro qəzeti qırağa qoyub, ayaqlarını zünə qolay qaydada skamyada rahatladı və yırğalanan hörmə kürsüdə yelləndi. Puaro onun evinə zəng etmiş cənab Klod Emorinin adını dodaqaltı mızıldayırdı. |
| 343 |
Bundan artığını deyə bilmərəm, ancaq istirahət günlərində bizim Ebbot-Kliv adlı evimizə qonaq gəlsəydiniz, sizə çox minnətdar olardım. Sizdən xahiş etmək istərdim ki, mənim kağızlarımı götürüb Londona aparasınız və nazirlikdə çalışan bir nəfərə verəsiniz. Müəyyən səbəblərlə əlaqədar olaraq kuryer çağıra bilmirəm. |
| 344 |
Kraliça Viktoriyanın dönəmindən qalmış bu bina tarixi binaların siyahısına daxil olmamışdısa da, öz böyüklüyü və gözəlliyi ilə diqqəti cəlb edirdi. Bu bina meşəylə örtülmüş təpələrin arasındakı düzəngahda mövqe tuturdu. Ağacların və kol-osların arasından evin çöl qapılarına doğru qumlu-çınqıllı dolanbac yol gəlirdi. |
| 345 |
Bu kabinet evin birinci mərtəbəsinin sağ tərəfində yerləşirdi. Qaş qaralırdı. Qonq səsinin kəsilməsindən bir neçə dəqiqə tmüşdü. Eşikağası Tredvell qonqu nahar yeməyinin başlanmasıyla əlaqədar vurmuşdu. Tredvellin yaxşı xasiyyəti, anlaşılmaz sifəti vardı. Evin yeməkxanası binanın arxa tərəfində yerləşirdi. |
| 346 |
Tredvell heç bir söz demədən getdi. Cənab Klod isə dərindən köksünü ötürüb telefonu zünə tərəf dartdı. Yazı masasının yeşiyindən yazı kitabçasını çıxartdı, tələm-tələsik özünə lazım olan səhifəni tapdı və dəstəyi qaldırdı. Cənab Klod nömrəni dedi və zəngi gözləməkdəykən arxası üstə kresloya söykəndi. |
| 347 |
Cənab Kloddan sağda onun qardaşı qızı Barbara və yeganə oğlu Riçard Emori, Riçardın yanında evə qonaq gəlmiş italiyalı həkim Karelli, cənab Klodun qarşısında isə onun bacısı Kerolayn yləşmişdi. Kerolayn subay yaşlı xanım idi, bir vaxtlar evin sahibəsi olmuş xanım Emori ləndən bəri evin təsərrüfatına Kerolayn baxırdı. |
| 348 |
Kerolayn istəyirdi ki, evin sahibəsi kimi, qonağı kübar söhbətlərlə məşğul etsin, amma həkim Karelli nəzakətlə eyham etdi ki, buna qətiyyən ehtiyac yoxdur. Kerolayn Edvarda tərəf çevrildi, amma bu mehriban, yaxşı tərbiyə görmüş cavan oğlan onun mənasız fikirlərinə qarşı çıxdı və bu fikirlərin tamam yersiz olduğunu söylədi. |
| 349 |
Qaşqabaqlı Riçard Emori gözünü boşqabdan çəkmirdi. Bir dəfə o, arvadına baxdı, amma onun gözlərində kədər qarışıq bir həyəcan vardı. Bu adamların arasında kefikök olan yalnız Barbara idi. Tredvell qapıdan çıxaçıxda Lüsiya nəsə anlaşılmaz üzrxahlıqlar edərək yerindən götürülüb otağı tərk etdi, az qala Tredvelli yıxacaqdı. |
| 350 |
Bunlardan başqa, otaqda böyük kitab şkafı, bir neçə stul, kreslo, yazı masası, masanınstündə telefon aparatı, qəhvə mizi, divan, stündə qrammofon və qrammofon plastinkaları duran daha bir masa vardı. Başqa bir masanın üstünə kitablar yığılmışdı, yumru masanın üstündə isə parıldayan mis güldanda böyük güllər göz oxşayırdı. |
| 351 |
Lüsiya 25 yaşlı gözəl-göyçək, çiyinlərinədək uzanmış qalın qara saçları, qonur gözləri olan, səmimi və sərbəst bir qız idi. O, kədərli halda otağın ortasında dayandı. Sonra hara getməli olduğunu, nə etməli olduğunu bilmədiyindən, fikri dağınıq halda pəncərəyə yaxınlaşdı, pərdəni açdı və qatılaşan qaranlığa tamaşa etdi. |
| 352 |
Zaldan xanım Emorinin bərk səsi eşidildi, bu səs bütün evi bürüdü. Heç bir dəqiqə də keçmədi ki, xanım Emori qapıda peyda oldu. Xanım Emori qardaşı Kloddan bir neçə yaş böyük idi. Həmişə bir yerdə dinc durmurdu, ora-bura vurnuxurdu. Xanım Emori yaxınlaşıb Lüsiyanın əlindən tutdu və onu divanda yləşdirdi. |
| 353 |
Özü də istər ammiaka olsun, istər ammoniya olsun, hər nə olur olsun, bu duz səninçün vanna duzu deyil. Lüsiya cavab olaraq iltifatla Kerolayna gülümsündü və heç bir söz demədi. Xanım Emori ayağa qalxıb, fikirli halda, öz "sevimli flakon" unun arxasınca gedib-getməmək barədə düşünərək ortada duruxub qaldı. |
| 354 |
Yəqin onun gəlişi səndə çox böyük təəssüratlar oyatdı. Kerolayn danışmaqdaykən, Riçard otağa daxil oldu və Lüsiyanın nədən büzüşüb balışlara söykəndiyini, nədən üşüyə-üşüyə çiyinlərini əsdirdiyini anlaya bilmədi. Riçarda dedi, – yaxşı bilirsən ki, atan qəflətən gələn qonaqlardan xoşlanmır. Xüsusilə də yad qonaqlardan. |
| 355 |
Hətta demək olar ki, Lüsiya tamamilə ingilisdir, elə deyilmi, əzizim? Riçard heç bir söz demədi, tövrünü pozmadan qapıya yaxınlaşdı, qapını açdı, bununla da bir daha bildirmək istədi ki, Kerolayn qonaq otağına qayıtsa yaxşıdır. Riçard əlini pəncərənin cəftəsindən çəkdi, masa arxasında əyləşib, əllərilə başına dayaq verdi. |
| 356 |
Riçard yüksək səslə dedi. – Mən hörümçək torunda vurnuxub qalan milçək kimiyəm! Riçard həyəcanla Lüsiyaya baxdı, ona nəsə demək istədi, amma Lüsiya ərinə onun sözünü kəsməyə macal vermədi. Lüsiya soruşdu. – Sən heç özün-özünə bənzəmirsən... Riçard əllərini arxasında düyünləyib, yuxarıdan aşağı Lüsiyaya baxırdı. |
| 357 |
Riçardın hiddət və ağrı dolu gözləri soyuq-oyuq baxırdı. Lüsiya ərinin gözlərinə baxaraq bir az duruxub qaldı, sonra cavab verdi. Riçard özünü ələ alıb susdu, buxarıya tərəf qanrıldı, ordan siqaret qutusunu götürdü, alışqanı çəkib siqaretini yandırdı. Kitabxana qapısı açıldı, bu zaman səslər daha gur eşidildi. |
| 358 |
Bu barədə müxtəlif baxışlar var. Amma lazım deyil, zizim, lazım deyil... Lüsiya ayağa qalxıb, qərarsız-qərarsız xanım Emoriyə baxdı. Xanım Emori isə Lüsiyanı divana apardı, əyləşdirdi, balışlar arasında rahatladı, özü də onun yanında oturdu. Ancaq gənc Barbaranın bu məsələ ilə də bağlı fərqli baxışları vardı. |
| 359 |
– Barbara bu sözləri deyib, boyasını çantasında gizlətdi. Xanım Emori qardaşı qızına təəccüblə baxdı. Heç nə anlamıram, – Kerolayn çiyinlərini çəkdi. Barbara yerindən qalxdı, divana yaxınlaşdı və Lüsiyanın arxasında dayandı, özü isə arxasıstə dirsəkləndi. Lüsiya mənim nə demək istədiyimi anladı, elədirmi, əzizim? |
| 360 |
– Lüsiya nəsə profilaktik həblər qəbul etməlidir. Bizdə nə var? Ən yaxşısı, məncə, duzdur. Ancaq sən demə səhər Elen tozu silərkən, mənim flakonumu salıb sındırıb. Barbara dodaqlarını sıxıb, Lüsiyaya nə kömək edə biləcəklərini düşünürdü. Müharibədən sonra və evlilikdən əvvəl isə qraflıq xəstəxanasında çalışırdı. |
| 361 |
Bəs biz onun bütün bu kiçiküşələrilə nə edəsiydik ki? Barbara cavab verdi. – Edna ər evinə köçməzdən əvvəl bütün dərmanları qutuya yığdı və həmin dərmanları çeşidləyib xəstəxanalara göndərməyi bizə tapşırdı, bizsə bunu unutduq və ya özümüzü elə göstərdik ki, guya unutduq. Dərman qutusunu götürüb şkafa qoyduq. |
| 362 |
Ona görə də qutu elə həminki yerdədir, – Barbara liylə şkafa sarı işarə etdi. – Heç kim də heç bir dərmanı çeşidləmədi. Barbara stulu kitab şkafına tərəf çəkib, stünə qalxdı və şkafın yuxarısından böyük qara yeşik çıxardı. Frayra balzamı, "Mikst. Kard. Ko" dur, nədir, nəsə anlaşılmazdır, gənəgərçək yağı, – Barbara belini əydi. |
| 363 |
Qapı örtülərkən, Barbara qəflətən lindəki şüşə qabı yerə saldı. Zəhmət olmasa, mənə deyin, görüm, əziz xanımlar, sizdə belə təhlükəli zəhərli vasitələr hardandır? – Karelli maraqlı yeşiyin içinə baxdı. Barbara italiyalı ərköyün həkimə kinli-kinli baxdı. Həkim Karelli atropini də qırağa qoyub, çüncü şüşə qabı götürdü. |
| 364 |
Karelli əlində şüşə qab, çiyinlərini çəkib geri çəkildi. Qapı açıldı və içəri Riçard daxil oldu. O, heç bir söz demədən, yazı masası arxasında yləşdi. Riçardın da ardınca Tredvell daxil oldu. Tredvellin əlindəki məcməyinin üstündə qəhvədan və fincanlar vardı. O, məcməyini masaya qoydu, Lüsiya isə hamıya qəhvə süzməyə başladı. |
| 365 |
Həkim Karelli bu zaman kəsiyində şüşə qabları yeşiyə yığırdı. Məgər sizin sözlərinizdə məntiq varmı? Nəyə görə italiyalıların zəhərlərdən daha çox başı çıxmalıdır, nəinki ingilislərin? Mən bildiyim qədər, zəhər kişilərin silahı deyil, qadınların silahıdır. Bəlkə siz hansısa italiyalı qadını xatırladınız? |
| 366 |
Deyilmi? Həkim Karelli fincanı Kerolayna tərəf uzatdı, masaya qayıtdı, özünə də qəhvə süzdü. Kerolayn etiraf etdi. – Uşaq olarkən o qadın mənim yuxularıma girirdi. Mən onu çox solğun təsəvvür edirdim və bizim əziz Lüsiyamız kimi hündürboy idi, qapqara saçları vardı. Həkim Karelli qənddanı Kerolayna uzatdı. |
| 367 |
O, söhbətə qulaq asmırdı. Araya sükut çökdü. Həkim nəyəsə gülərək geri çəkildi, qəhvəsini içdi, fincanı masaya qoydu. Barbara yığışmış adamlara göz gəzdirdi, bir anda öz qəhvəsini cəld hortlatdı. Hamının qaşqabağını sallaması Karelli masaya yaxınlaşdı və onlar üçü birlikdə plastinkalara tərəf əyildilər. |
| 368 |
Heç kimin ona baxmadığına əmin olduqdan sonra, "Qiosin hidrobromid" adlıüşə qabı götürdü və içində nə varsa ovcuna səpələdi. Elə bu məqamda kabinetin qapısı açıldı, Edvar Reynor qapı kandarında peyda oldu. Lüsiya onu görmədisə də, Reynor gördü ki, Lüsiya şüşə qabı öz yerinə qoydu və qəhvə masasına tərəf getdi. |
| 369 |
Musiqi sədalarının ritminə uyğun rəqs edən Barbara əmisi oğlu Riçardı rəqsə dəvət etmək istəyirdi. Amma onun bənizi elə qəmgin idi ki, Lüsiya masanın üstündən başqa bir fincanı götürdü və Edvardın əlindəki fincanı aldı. Reynor ürəyində istəməsə də, fincanı verdi. Riçard bir az duruxub qaldı və kabinetə istiqamət aldı. |
| 370 |
Həkim Karelli gülümsünüb Lüsiyaya yaxınlaşdı, Lüsiya isə dilxor-dilxor divanın küncündə əyləşmişdi. Həkim Karelli ətrafa boylanaraq gördü ki, Barbara və Reynor rəqs etməyə ara verib, qapıya yaxınlaşdılar. Riçard iynəni çıxardı və onlara qoşuldu. Hamı növbəylə qapını açmağa cəhd edirdi, amma bütün cəhdlər faydasız idi. |
| 371 |
Həkim Karelli təəccüb içində masaya yaxınlaşdı. Onun ardınca Lüsiya və Reynor gəldilər, Riçard isə başını yelləyib, yenə buxarıya tərəf çəkildi. Xanım Emori qardaşı qızıyla birlikdə divanda əyləşdi. Hamı bir yerə yığışdıqdan sonra, cənab Klod kreslosunu hamının onu görə biləcəyi şəkildə qoydu və yləşdi. |
| 372 |
Pəncərələr də bağlıdır. – Hamı mat qaldı. Lüsiya tövrünü pozmadan, həlim səslə qımıldandı, Riçard diqqətlə arvadına baxdı. Xanım Emori ah çəkdi, Barbara ucadan "Lənət şeytana!" dedi, Edvard Reynor isə anlaşılmaz tərzdə, "amma, cənab Klod, axı" – buna bənzər nəsə bir şey dedi. Yalnız həkim Karelli özünü rahat hiss edirdi. |
| 373 |
Kerolayn, – qardaşı bacısının sözünü kəsdi. – Sizi əmin edirəm ki, mənim sözlərimdə heç bir mənasızlıq-filan yoxdur. Bir daha təkrar edirəm, bir neçə gün əvvəl mən detektiv Puarodan xahiş etdim ki, şənbə günü bizə gəlsin, ancaq mən planlarımı dəyişməyə məcbur qaldım və onu bu gün dəvət etdim. Bunu da ona görə etdim ki... |
| 374 |
Nahardan sonra yemək otağının altını-üstünü, hər yerini axtarıblar. Tredvell heç nə tapmadı, ona görə də mən ölçü götürmək qərarına gəldim, istədim ki, heç kim indi burdan çıxa bilməsin. Barbaraya baxdı, Barbara razılıq əlaməti olaraq başını yellədi. Cənab Klod yorğun-yorğun kresloya söykəndi. Araya tam bir sükut çökdü. |
| 375 |
Son zərbəylə işıq söndü və otaq qaranlığa qərq oldu. Kimsə dərindən ah çəkdi, kimsə qapını döydü. Sanki Lüsiyanın bu yalvarışları öz nəticəsini verdi, işıqlar yandı. Riçard qeyri-ixtiyari olaraq taqqıltı səsinə qarşılıq olaraq, qapını açmağa cəhd göstərdi. Edvard Reynor aşmış stulun yanında durmuşdu. |
| 376 |
Qapı yenə döyüldü və Lüsiya aram-aram qapını açdı. Hamı başını qapıya sarı çevirdi. Qapının kandarında Tredvell göründü, o, yeni qonağın gəldiyini xəbər verdi. İndi hamının gözləri yeni gəlmiş qonağa yönəlmişdi. Onun balaca boyu vardı, boyu güclə beş fut olardı. Özünü qürurlu aparan adam təsiri bağışlayırdı. |
| 377 |
Xanım Emori təlaşa düşdü, Barbara və Reynor həyəcanla bir-birinə baxdılar, həkim Karelli məşhur alimin hərəkətsiz vəziyyətdə qalmış cəsədinə baxdı, detektiv Puaronun həmkarı Qastinqs isə kitab şkafındakı cild-cild kitabları gözdən keçirərkən, qəflətən arxaya döndü ki, hamının reaksiyasını görə bilsin. |
| 378 |
Detektiv Puaro zərfi əlinə aldı. Evin sahibi cənab Klod Emori öldüyündən, bu zərf çoxlarının yadına da düşmürdü. Detektiv Puaro tanış ədayla bığlarını burdu və köynəyinin qolunda mövcud olmayan toz ləkəsini çırpıb dedi. Puaro kabinetə daxil oldu və razı halda geri qayıtdı. Riçarda müraciətlə dedi: – Eh bien, müsyö. |
| 379 |
Puaro əlinin bir jestilə həmkarını saxladı. Qapının qıfılında açar buruldu, dəhlizə gedən qapı yavaşca açıldı və eşikağası Puaro onun nə demək istədiyini tam anlamadı və sual dolu baxışlarını həmkarı Qastinqsə yönəltdi, Qastinqs isə gülümsündü və baxışlarını ondan çəkdi. Eşikağası ciddiyyətini itirməmişdi. |
| 380 |
Üstündən bir neçə saniyə tmüşdü ki, dəhlizin qapısı ehtiyatla aralandı və Lüsiya peyda oldu. O, kandardan otağa ehtiyatla göz gəzdirdi, sanki kimisə görəcəyini gözləyirdi, sonra cəld dəyirmi masaya yaxınlaşdı və cənab Klodun qarşısında durmuş bir qəhvə fincanı götürdü. Onun bənizi solğunlaşdı, sanki bir neçə il qocaldı. |
| 381 |
Qəfildən Puaro kabinetdən sakitcə qayıtdı. Detektivin belə gözlənilməz gəlişi Lüsiyanı diksindirdi. Puaro ona yaxınlaşdı və sanki nəzakət göstərirmiş kimi, Lüsiyanın əlindəki fincanı aldı. Lüsiya tərəddüdlə gülümsəyib getdi. Puaro dayandı, fikrə daldı, yenə fincanı əlinə alıb baxdı, iylədi və cibindən qovuqcuq çıxartdı. |
| 382 |
Onun alnında anlaşılmaz qırışlar yarandı, ancaq elə bu məqamda gözləri alışıb-yandı, adətən həyəcanlandığı zamanlar belə olurdu. Puaro dərhal kabinetə yaxınlaşdı, qapını çırpdı, pəncərəyə yaxınlaşıb, pərdə arxasında gizləndi. Az keçmiş yenə dəhliz qapısı açıldı və yenidən kitabxanada Lüsiya peyda oldu. |
| 383 |
Bütün bunları etməkdəykən, bir an olsun belə baxışlarını hər iki qapıdan çəkmirdi. Sonra başqa bir fincanı götürdü, cənab Klodun qarşısına qoydu və cəld çıxışa tərəf getdi, amma qəflətən qapı açıldı və kandarda Riçard hündürboy sarışın saçlı, təxminən otuza yaxın yaşı olan adamın müşayiəti ilə otağa daxil oldu. |
| 384 |
Onun əlində tibb çantası vardı. Onun gözləri canlı parıltıyla alovlandı, dodaqlarında ən cazibədar təbəssümlərdən biri yarandı. Puaro cibindən qovuqcuğu çıxartdı, rənginə baxdı və dərhal başını yellədi. Həmin müddətdə həkim Qrem müayinəni bitirdi. Yox, yox, əvvəlcə onun bu gün nə yeyib-çdiyini müəyyənləşdirmək lazımdır. |
| 385 |
Fikirli-fikirli başını yelləyən Puaro otaqdan çıxmaq istərkən, eşikağası Tredvell peyda oldu. İcazənizlə sizi də öz otağınıza ötürərdim. Hər iki otaq yuxarıda yanaşıdır. Özü də əgər sizin yol yorğunu olduğunuzu nəzərə alsaq, onda yüngül bir şam yeməyi təklif edərdim. Yemək otağının harada olduğunu sizə göstərərəm. |
| 386 |
Təəssüf edirəm, amma mən indi Riçardla danışmalıyam. Nə qədər ki biz meyit yarılmasının nəticələrini bilmirik, kitabxana qapısını bağlı saxlamaq lazımdır. Siz məni Riçardın yanına apara bilərsinizmi? Gecə yaxşıca yatıb istirahət edən Qastinqs səhər yeməyi üçün qonaq otağına endi, ancaq qonaq otağında bir kimsə yox idi. |
| 387 |
Bekonla qayğanaq, kolbasa və bir fincan qəhvədən sonra Qastinqs evin ikinci mərtəbəsində yerləşən rahat otağına qayıtdı, bu otağın pəncərəsindən bağa gözəl mənzərə açılırdı və şezlonqda uzanıb bədənini günə verən Barbara Emori görünürdü. Bu mənzərə Qastinqsi o qədər çəkdi ki, Barbara evə gedənədək Qastinqs onu gözdən qoymadı. |
| 388 |
Hələ çap etməmişdilər. Məqsədsiz-filansız səhifələri ora-bura vərəqləyən Qastinqs redaktorun köşəsini oxumağa girişdi. Yarım saatdan sonra Puaro yuxuya getmiş həmkarını oyatdı. Mən boş-boşuna hərəkət etmək, siz ingilislərin sözü olmasın, ot tayasında iynə axtarmaq istəmirəm. Mən gözləməyə üstünlük verirəm. |
| 389 |
Əfsuslar olsun ki, təkəbbür istedadın tərs üzüdür! Bu sözləri deyən bəstəboy detektiv Puaro dərindən ah çəkdi, yanaqlarını elə gülməli tərzdə şişirtdi ki, Qastinqs özünü saxlaya bilməyib qəhqəhə çəkdi. İstedadı gizlətmək mümkün deyil, istedadın varsa, onu heç özündən də gizlədə bilməzsən. Əziz dostum, gəl işdən yayınmayaq. |
| 390 |
O bu sözləri deyib, bir-birinə iplə bağlanmış açarları çıxartdı, qıfılı açdı və pəncərəni geniş açdı. Puaro təmiz havadan kənarda, kətildə yləşdi və üşümüş halda çiyinlərini çəkdi, Riçard isə pəncərənin yanında dayandı, bağa baxıb, sinədolusu nəfəs aldı. Sonra o, nəsə zlüyündə qərarlaşdırıbmış kimi, Puaroya yaxınlaşdı. |
| 391 |
Detektiv Puaro bu sözləri deyərkən, otağa Tredvell daxil oldu. Yalnız qapı ağzında arxaya döndü və quru-uru sağollaşdı. – Üzrlü hesab edin, müsyö Puaro. Qapı hər iki detektivin qarşısında bağlanarkən, Qastinqs həyəcanla divandan qalxdı. Amma indi həkim Qremin indiki gəlişinin səbəbi nəticələri bildirməkdir. |
| 392 |
Puaro yenə nəsə demək istəyirdi, ancaq susdu, buxarıya tərəf çəkildi və kağızlı vazanı düzəltdi. Qastinqs yumşaq tərzdə gülümsündü. Qastinqs təsdiqlədi. – Bu söz həmin həkimə çox yaraşır. Bu ucqar ingilis kəndində onun nə işi varıydı? Lazımdırsa, mən deyim nə işi varıydı. O, cənab Klodun hesablamalarını ələ keçirmək istəyirdi. |
| 393 |
Siz bunun nə demək olduğunu yaxşı bilirsiniz. Karelli bir nömrəli şübhəli şəxs olacaq. Bordcianı xatırlayın. Zəhər tamamilə italyanların üslubundadır. Karelli əlimizdən qaçmasa yaxşıdır! Cənab Klod otağa yığışmış qonaqlara özünün kiçik sürprizi barədə məlumat verdikdən sonra, vərəq hələ də oğrunun üstündəydi. |
| 394 |
İki çıxış yolu qalırdı. Ya həmin vərəqi cənab Klodun da təklif etdiyi kimi, qaytarmaq, ya da işığın sönməsindən istifadə edib, bir dəqiqənin içində, həmin vərəqi haradasa bir yerdə gizlətmək. Həmin oğru birinci üsuldan istifadə etməyibsə, demək, ikinci yol qalır. Bax, belə! Görürsünüzmü, Qastinqs hər şey bu qədər sadədir. |
| 395 |
Puaro susdu və əliylə Qastinqsə işarə etdi, hər ikisi qrammofonun arxasında gizləndi. Qapı açıldı. Barbara Emori gizlincə otağa daxil oldu. O, divarın yanındakı stulu götürdü, kafa yaxın qoydu və dərmanlarla dolu yeşiyi çıxartdı. Qəflətən Qastinqs asqırdı. Barbara səksəndiyindən, yeşiyi əlindən saldı. |
| 396 |
Qadın xəstə olduqda, kişilərdən heç bir xeyir gözləməyə dəyməz. Puaro onu başa düşürmüş kimi başıyla işarə etdi. Lüsiya qorxu dolu gözlərini ərindən çəkmirdi. Lüsiyanın sözü ağzında qaldı, Riçard onu qapıya aparıb, ötürdü. Sonuncu dəfə arxaya dönərkən, Lüsiya rinə baxdı, Lüsiyanın gözlərində vahimə vardı. |
| 397 |
Dindirmə təyin edəcəklər, güman ki, sabaha. Otaqda hər şey dünənki kimiydi, yalnız stullar yerindən tərpədilmişdi. Həkim Qremin baxışları qəhvə masasına sataşdı. Qəzetlər Lüsiya ilə italiyalı həkim Karellinin tanışlığını şişirdib, bu barədə xəbər yayacaqlar. Müsyö Puaro, palçıq isə yapışır. Yazıq Lüsiya. |
| 398 |
Bəlkə də Karelli ilə Lüsiya, sadəcə, təsadüfən tanış olublar və bu adam da özünü mədəni bir insan kimi aparıb. Əcnəbilər onlara nəsə lazım olanda çox düşüncəli olurlar. Əlbəttə, mən fərziyyə səsləndirməyi heç istəməzdim, ancaq başqa nələrisə söyləmək də ağlıma gəlmir. Ən başlıcası, səliqəli olmaqdır və işə dəqiq yanaşmaqdır. |
| 399 |
Görən kim dünən yeşiyə baxmışdı? Əlbəttə, təkcə həkim Karelli baxmamışdı. Buna görə də gər Karelli yeşiyin çıxarılmasını bilsə və ya çıxarılmış yeşiyi görsə, o, özünü qorumaqdan trü, ehtiyatı əldən verməmək üçün qabaqdangəlmişlik edə bilər, elə deyilmi, Puaro həmkarı Qastinqsin başını tumarladı. Bir gör nə qədər toz var! |
| 400 |
Karelli razılaşmadı. – İstənilən elmi kəşf insanın təbiət üzərində daha bir qələbəsidir. Təbiət nə qədər müqavimət göstərirsə, göstərsin, insan nəticədə təbiətin bir çox sirlərini açır. Puaro razılıq əlaməti olaraq başını aşağı-uxarı yellədi. Puaro yenə dedi, – cənab Klodun ölümü söhbətindən uzaqlaşdıq. |
| 401 |
Puaronun birdən yadına düşdü. Çox təəssüf edirəm, ancaq cənab Klod ürəktutmasından lməyib. Zəhərdən ölüb. Detektiv Puaro bu sözləri deməkdəykən, iti baxışlarını italiyalı həkimdən ayırmırdı, onun heç bir hərəkətini gözdən qoymamağa çalışırdı. Puaro nəzakətlə baş əydi. Karelli də istehzayla baş əydi və çıxdı. |
| 402 |
Niyə Riçard razı olmadı ki, mən onun arvadı xanım Lüsiya ilə söhbət edim? Yəni xanım Lüsiyanın mənə deyəcəyi elə söz var ki, Riçardın fikrincə, mən bunu bilməsəm, yaxşıdır. Qulaq asın, Qastinqs, burda nələrsə baş verir. Özü də bu adi cinayət hadisəsi deyil, bu, alçaq bir cinayətdir. Burda eyni anda daha nələrsə baş verir. |
| 403 |
– Əlbəttə, mən anlayıram ki, siz tamamilə əldən düşmüsünüz, özünüzü pis hiss edirsiniz. Detektiv və Xanım Kerolayn masadazbəüz əyləşdilər, Puaro üzünə səmimi ifadə verdi. Dəhşətli zərbədir. Ancaq mən həmişə demişəm, həmişə də deyəcəm ki, heç bir halda başı itirmək olmaz. Bilirsiniz, necədir, bu qulluqçulara göz qoymaq lazımdır. |
| 404 |
Mənim fikrimcə, bu qulluqçular toylardan daha çox, elə dəfnetmə mərasimlərini bəyənirlər. Bizim mehriban həkim Qrem isə... O, elə ağıllı həkimdir, bizə elə kömək edir ki... Çox yaxşı həkimdir, həm də Barbaranı çox sevir. Məncə, Riçard bu həkimə lazımi qədər diqqət və sayğı göstərmir, amma... Nədən danışıram? |
| 405 |
O, gəncdir. Bir il əvvəl mənim psixi durumum tamam pozulmuşdu, bu həkim mənə tez bir zamanda kömək etdi. Mən tez-tez xəstələnmirəm. İndiki bu cavanlar bizdən daha xəstədirlər. Dünən az qalmışdı Lüsiyanın ürəyi gedib yıxılsın, hətta özünü o qədər pis hiss etdi ki, masanı tərk elədi. Onun əsəbləri yerində deyil. |
| 406 |
Hətta mən ona dəfələrlə demişdim ki, Riçarda çox az pul verir. Elə təxminən iki ay əvvəl bunun üstündə onların arasında dəhşətli mübahisə düşdü və brilyant boyunbağı da həmin müddətdə itdi. Üstəlik, Lüsiya polis çağırılmasına qarşı çıxdı və bütün bunlar heç yerinə düşmədi. Hər şey çox axmaqcasınaydı! |
| 407 |
Siqaretin közərtisi söndüyündən, Puaro bir daha əlini masanın üzərindəki kibritə uzatdı. Gənc gözəl qadınlar bəzək əşyalarının itməsinə nadir hallarda səbir və dözümlə yanaşırlar. Puaro yenə siqaretini alışdırdı və artıq istifadəyə yararsız iki kibrit çöpünü qutuya tulladı, qutunu isə cibinə qoydu. |
| 408 |
Onlar İtaliyada tanış oldular, İtaliyanın gözəl göllərində, keçən ilin noyabrında. Onlar ilk baxışdan bir-birinə vuruldular və düz bir həftədən sonra evləndilər. Lüsiya yetim qız idi, tək-tənha yaşayırdı. Bu, çox kədərlidir, amma hərdən fikrə dalıram, ürəyimdə deyirəm ki, bizim üçün bu, bəlkə də bir xoşbəxtlikdir. |
| 409 |
O! – xanım Kerolayn utandı və susdu. – Üzr istəyirəm, müsyö Puaro, üzr istəyirəm! Yadıma düşdü! Mən dedim ki, mənə iyləməkçün duz lazımdır, Barbara isə yeşiyi çıxartdı, sonra centlmenlər daxil oldular və həkim Karelli isə öz danışdığı hekayələrilə məni lümünə qorxutdu. Qastinqs, nəhayət, söhbətin gedişatıyla maraqlandı. |
| 410 |
Məncə, bu həkim Lüsiya ilə ona görə dostlaşıb ki, onun evinə gələ bilsin və mənim qardaşım mərhum Klodun kağızını oğurlasın. Siz heç nə görmürsünüz, amma hər şeyi eşidirsiniz. Beləliklə, özünüzü ələ alın və geriyə qayıdın. Deyəsən, xanım Emori detektiv Puaronun sonuncu sözünü hərfi anlamda başa düşdü. |
| 411 |
Puaro xanım Emorini yola salıb, üzünü mərhumun katibinə çevirdi. Puaro əl hərəkətilə katibi əyləşməyə dəvət etdi. Puaro susqun halda katibin simasını izləyirdi. Sonra hansısa bir nəticəyə gəlibmiş kimi, başıyla razılıq etdi. Puaro əllərini bir-birinə sürtüşdürə-ürtüşdürə otaqda var-gəl etdi. Sinədə? |
| 412 |
– "Selma Qotsdan və onun ailəsindən özünüzü qoruyun. Sizin sirriniz açılıb. Ehtiyatlı olun". "Ehtiyatlı olun" yazılıb. Hmm, həm romantikdir, həm də maraqlı. Qastinqs, belə məktub sizin xoşunuza gələr, siz belə üslubu bəyənirsiniz axı, – Puaro məktubu həmkarına uzatdı. Təbiətin gözəlliklərinə tamaşa edin. |
| 413 |
Ancaq hava gözəl və günəşliydi, kapitan Qastinqs incikliyinə son qoydu və fürsət düşmüşkən, bu gözəl mənzərələrdən yararlanmaq qərarına gəldi, necə deyərlər, sinədolusu bu təmiz havanı ciyərlərinə çəkməyə başladı. Yaşıllıqla aşağı enib, çəpərə tərəf yollandı, bu çəpərin arxasında isə qapılar açılırdı. |
| 414 |
Barbara Emori və həkim Kenni Qrem öz aralarında söhbətləşirdilər. Onlar çəpərin o üzündəki yaşıllıqda yerləşən skamyada əyləşmişdilər. Qastinqs Puaro üçün faydalı nələrsə öyrənmək ümidilə onların söhbətinə qulaq kəsilmək qərarına gəldi. Bunun həm də kağızın oğurlanmasıyla və ya cənab Klodun ölümüylə əlaqəsi ola bilərdi. |
| 415 |
Axı Lüsiya Riçard üçün çox şirin, çox gözəl cütlükdür! Hətta lazım olsa, mən səni müdafiə də edərəm. Amma düzünü de görüm, əminin ölümüylə bağlı səndə nəsə bir məlumat varmı, səbəb-ilan? Məsələn, özün yaxşı bilirsən ki, sənin min oğlu Riçardın borcu vardı, ondanübhələnmək olarmı ki, borcunu qaytarmaqçün atasını öldürdü? |
| 416 |
Lüsiya haldan düşmüş vəziyyətdə stulun arxasına çökdü. Puaro sanki Lüsiyayla razılaşırmış kimi, yavaşca başını yellədi, Lüsiya bu gözlənilməz sualdan az qalmışdı boğulsun, onun bənizi solğunlaşdı, simasına meyit rəngi çökdü, detektiv Puaro yazı kitabçasını cibinə qoymaqdaykən, Lüsiya onun hərəkətlərini izləyirdi. |
| 417 |
Lüsiya yerindən dikəldi, onun gözlərindən qəzəb püskürürdü. Puaro cavab verdi. – Emori ailəsi məşhurdur və inanmıram ki, ananızın kim olmasını bu ailəyə etiraf etmisiniz. Lüsiya susqun-çaşqın tövrlə Puaroya baxırdı. Sonra əyləşdi və həyəcandan əlləriləzünü qapadı. Lüsiya vərəq kəsintisini detektivə uzatdı. |
| 418 |
Mənim yalnız bir çıxış yolum qalırdı... mən lmək istəyirdim. Röyasız yuxulara dalmaq istəyirdim və heç zaman ayılmaq istəmirdim... ancaq Karelli sirrimi açdı. Lüsiya susqun-çaşqın halda önünə baxırdı. Elə fərz edək ki, bu fincan elə həminki fincan idi. – Puaro ayağa qalxdı və gül dibçəyində gizlədilmiş fincanı çıxartdı. |
| 419 |
Bəs onlar bu fincanı götürsəydilər, onda necə? Lüsiya ayağa qalxıb, əllərilə üzünü qapadı. Tamamilə haqlısınız. Qayınatamı mən ldürmüşəm! – Lüsiyanın səsi titrədi. – Mən qayınatamı öldürdüm! Onun fincanına dərmanı mən tökdüm, – Lüsiya masanın üstündəki fincanı qaldırdı. – Burda heç nə yoxdur, bu, sadəcə, qəhvədir! |
| 420 |
Onlar susqun halda bir-birlərinə baxdılar və qəfildən Lüsiya hönkürtüylə ağladı. Puaro zorla Lüsiyanın solğun barmaqlarının sıxdığı fincanı götürdü. Cənab Klodun fincanına dərmanları kim tökdü? Lüsiya dəhşət içində gözlərini qaldırdı. Lap çoxdan bu detektivlə görüşmüşdük, o zamanlar Puaro Belçika polisində xidmət edirdi. |
| 421 |
Eberkrombidə başladıq, Brüsseldə qurtardıq. Yaxşı günlər idi! Bəs Baronu xatırlayırsınızmı? Fırıldaqçının biriydi! Bütün Avropa polisini barmağına dolamışdı. Ancaq Antverpendə biz bu cinayət işinin üstünü açdıq, yenə Puaro sağ olsun, onsuz keçinə bilməzdik! Nədən desəniz, mərc edərəm, onun ürəyini çalmısız, eləmi? |
| 422 |
Puaro, Cepp və konstebel otağı tərk etdilər. Elə bu məqamda Barbara bağın içindən gələrək fransız pəncərəsindən daxil oldu. Onun ynində çəhrayı köynək və parlaq şalvar vardı. Barbara özünü ələ almaq üçün bir az susdu. Qastinqs təəccüblə demək istədi, lakin Barbara onun sözünü ağzında qoydu. Yaxşısı budur, gəlin bağa gedək. |
| 423 |
Barbara açıq pəncərəyə sarı istiqamət aldı. Əgər mənim yerimə Puaro olsaydı, sizə deyərdi ki, bütün bu dəlil-sübutlar məsələnin həllində tamamən faydasızdır, əsl həqiqət, əsl iş məsələnin dərinliklərindədir. Sonra Puaro öz bığlarını burar və özündən müştəbeh tövrlə deyərdi: "Hər şeydə simmetriya olmalıdır. |
| 424 |
Mən sizdən xoşlanıram. Siz yaxşı və köhnə dəblisiniz. Barbara yenə Qastinqsi pəncərəyə sarı dartdı və bu dəfə Qastinqs təslim oldu. Qastinqs qızardı, Barbara isə gülərək onu bağa itələdi. Barbara və Qastinqsin otaqdan çıxmasından heç bir dəqiqə keçməmiş, qapı açıldı və xanım Kerolayn əlindəki iş çantasıyla içəri daxil oldu. |
| 425 |
Elə bu məqamda kandarda həkim Karelli peyda oldu, onun başında şlyapa, əlində isə balaca çamadan vardı. O, xanım Kerolaynı görcək, zr istəyib ayaq saxladı. Xanım Kerolayn həyəcanlanaraq ayağa qalxdı. Hamısı əldən düşüb, hamısının fikirləri qarmaqarışıqdır. Heç kim özünü ələ ala bilmir. Kerolayna tuşladı. |
| 426 |
– Əlbəttə, mənim nəyə gücüm çatırdısa, onun üçün etmişəm. Ancaq qızlar hərdən əylənməlidirlər və heç bir "Arı mumu" bunu əvəzləyə bilməz. Həkim Karellinin üzündəki əsəbiliyə çaşqınlıq da əlavə olundu. Yəqin siz səslərə çox həssassınız. Mən pis eşitmirəm, sadəcə, mənə həmişə deyərdilər ki... Kerolayn yumağı əlindən saldı. |
| 427 |
Bilirsiniz, bütün Emori ailəsinin çox yaxşı səs duyumu var. – O, divandan qalxdı. – Mənim atam ta qoca vaxtınadək həm səs duyumunu, həm də görmə qabiliyyətini qoruyub saxladı. Səksən yaşında kitabları eynəksiz oxuyurdu. Kerolayn yenə əlindən yumağı yerə saldı və Karelli bir daha əyilib, yumağı götürdü və Kerolayna uzatdı. |
| 428 |
Puaro, bu cür hərəkətləri siz necə adlandırırsınız? Ciu-Belə kağız-kuğuzlar elə bunun işidir və əgər həmin oğurlanmış vərəq onun çamadanından çıxsa, heç təəccüblənmərəm, yoxsa belə deyilsə, onda nədən qaçmaq istəsin ki? Cepp həkim Karellinin ciblərini yoxladı, Puaro isə bu müddətdə çamadandakıları nəzərdən keçirirdi diqqətlə. |
| 429 |
Cepp qabağa sıçrayıb, italiyalı həkimi tutdu və divana itələdi, çamadanı da əlindən aldı. Karelli pərt vəziyyətdə divanda əyləşmişdi, Puaro arxasınca pəncərəni bağladı. Barbara və Qastinqs isə bağdan qayıtdılar. Qastinqs həmkarı Puaronun yanında dayandı, Barbara isə divanda Karellinin yanında əyləşdi. |
| 430 |
İlk daxil olan Lüsiya masanın sağındakı stulda əyləşdi. Sonra Riçard bibisilə əl-ələ tutmuş halda içəri girdilər, Kerolayn dərhal stulda oturdu. Riçard isə qrammofon masasının yanında dayandı, oradan arvadını yaxşı görürdü. Sonra Edvard Reynor daxil oldu, kreslonun arxasında yerləşdi və onun söykənəcəyinə dirsəkləndi. |
| 431 |
Riçard inspektorun görmədiyi adamları ona təqdim etdi. Riçard hamıya müraciətlə dedi, – bu gün səhər müəyyən olundu ki, mənim atamrəktutmasından ölməyib. Onu zəhərləyiblər. Bəs deyirdiniz, cinayətkar mənəm, hə? Bəs deyirdiniz, cənab Klodu mən öldürmüşəm, hə? Bax, gördünüzmü, əsl cinayətkar üzə çıxdı! |
| 432 |
Üzr istəyirəm, cənab, vəzifə borcu var, cinayət var. Vəssalam. Riçard üzünü Puaroya tərəf çevirdi, bəstəboy detektiv isə bütün bu səhnəyə susqun-susqun tamaşa edirdi. Bəstəboy detektiv siqaretini sümürdü, kibrit qutusunu masaya qoydu və Riçarda gülümsündü, Riçard boyda Puarodan xeyli hündür idi. Riçard dediyində durub qaldı. |
| 433 |
Bu, kifayətdir. – Puaro əllərini Riçardın çiyinlərinə qoydu. – Siz gedin və mən deyənləri edin. Yeri gəlmişkən, əgər bunu etmək sizə xoş deyilsə, qoy bütün bu təşkilati məsələlərlə Reynor məşğul olsun. Gedin, gedin! Puaro birtəhər Riçardı dəhlizə çaxartmağa müvəffəq oldu. Riçard arxaya döndü, həyəcanla detektivə baxdı və getdi. |
| 434 |
Puaro eyni tonda davam etdi. – Mən sizi burda ona görə saxladım ki, dəlil-sübutları qoruyasınız, bəs beş dəqiqədən sonra nə gördüm? Gördüm ki, siz gözəl gənc ledi ilə bağda gəzişirsiniz. Yox, mon cher, elə ki gözəl bir qız ortaya çıxdı, sizə güvənmək mümkün olmur, sizin bütün vədləriniz unudulub gedir. |
| 435 |
O, həyəcandan sıxıldı. Həmkarı sözləri hecalaya-hecalaya deməkdəykən, Puaro başını yelləyirdi. Qastinqs həmkarı Puaronun keçəl kəlləsinə baxıb, yenə susdu. Puaro əllərini qaldırıb, sanki Qastinqsin diqqətini çəkməyə çalışırmış kimi otaqda var-əl etdi. Mənim bildiyim yalnız budur ki, biz hazırda kitabxanada əyləşmişik. |
| 436 |
Ertəsi günün səhərinədək cənab Klod seyfə yaxınlaşmalı deyildi, amma nədənsə təsadüfdənmi, ya nədənsə, kağızının oğurlanmasını aşkarladı və özünün də dediyi kimi, tələ qurdu. Oğru bir siçan kimi tələyə düşdü. Axı bu oğru həm də cinayətkardır, ona görə də cənab Klodun nələri fikirləşməsini, nələri düşünməsini o da dərk edirdi. |
| 437 |
Caninin... və ya qadın cinayətkarın... həll edilməmiş bir məsələsi qalmışdı, bu da o idi ki, otaqda qaranlıq olduğu müddətcə, oğurladığı vərəqi gizləyə bilsin. Qastinqs, indi gözlərinizi qapayın, mən də gözlərimi bağlayıram. Təsəvvür edin, indi qaranlıqdır, biz heç nə görmürük. Amma hər şeyi eşidirik. |
| 438 |
– Cırıltı səsi ipəkdən yox, kağızdan çıxmışdı, kağız cırılmışdı, kağız! – Puaro pəsdən deyib vazanı linə götürdü. Puaronu bürümüş həyəcan Qastinqsə də sirayət etdi. Qastinqs yerindən sıçrayıb Puaroya tərəf gəldi. Puaro divana yaxınlaşdı, vazanın içindəki kağız-kuğuzları boşaltdı və kağız lülələrinin içində eşələnməyə başladı. |
| 439 |
Puaro bir az yerində vurnuxdu. Sonra cibindən bloknot, karandaş çıxartdı, bir vərəq cırdı və bir neçə söz yazdı. Zəhmət olmasa, bu kağızı inspektor Ceppə verin. – Və kağızı Qastinqsə uzatdı. Reynor otaqdan çıxdı, Puaro isə pəncərəyə yaxınlaşdı və bağa baxdı, köksünü ötürdü, təmiz havanı ciyərlərinə çəkdi. |
| 440 |
Puaro əliylə buxarının rəfinə toxundu, sonra qrafinə işarə edib dedi. Puaro qəfildən susdu, nəsə bir səs eşidibmiş kimi birdən-birə kənara boylandı, Qapıya baxdı, sonra baxışlarını Reynora zillədi, barmaqlarını dodağına sıxdı, sanki bununla, qapı arxasında kiminsə onları güddüyünü bildirmək istəyirdi. |
| 441 |
Onlar barmaqlarının ucuyla, səssiz-əmirsiz qapıya yaxınlaşdılar, Puaro işarə etdi ki, katib yerində qalsın, qımıldanmasın, özü isə qəfildən qapını açdı və dəhlizə çıxdı və pərt vəziyyətdə geriyə qayıtdı. Bilirsiniz, araşdırma apararkən, görürsən ki, bir zəncir halqası digər zəncir halqası ilə laqəlidir. |
| 442 |
Əgər ortaya çıxan dəlil-sübutlar bizim mühakimələrimizi təsdiqləyirsə, lap əla! Onda araşdırmanı davam etdirmək mümkündür. Yox gər ortaya çıxan sübutlar, bizim mühakimələrimizi inkar edirsə, onda biz belə deyirik: "Hə, bax, bu qəribədir! Burda nəsə çatışmır, hansısa əlaqəni itirmişik". Və daha dəqiq araşdırmağa başlayırıq. |
| 443 |
– Puaro barmağını başının üstündə yellədi. – Bu məqam, bir daha təkrarlayıram, çox vacib bir məqam olur. Çox! Aha, mən indi nə demək istədiyimi xatırladım. Yeri gəlmişkən, bizim gözdən qaçırdığımız bəzi incə məqamlar barədə. Məsələn, toz barədə. O, elə düşünürdü ki, çox ağıllı bir söz deyib, ancaq şəxsən mən bunda əmin deyiləm. |
| 444 |
Bax, görün qulluqçu nə işlə məşğul olur? Qulluqçu bütün qaranlıq yerlərə baxır, kiminsə gözündən yayınan məqamlar qulluqçunun gözündən yayınmır. Məgər detektivin işi də elə qulluqçunun işi kimi, başqalarının görmədiyi, fikir vermədiyi, vecinə almadığı tozları aşkarlamaq və təmizləmək deyilmi? Reynor güldü. |
| 445 |
Reynor arı sancmış adam kimi yerindən dik atıldı. Elə bu məqamda inspektor bağdan kitabxanaya daxil oldu. Reynor qərarsız halda geriyə addımladı, sonra pəncərəyə götürüldü, aradan çıxmaq istədi. Ayağının birini pəncərədən bayıra çıxardı, ancaq konstebel Conson onun qarşısını kəsdi, arxasında isə Cepp peyda oldu. |
| 446 |
Reynorun etdiyi etirafların hamısını eşitdinizmi? Cepp əlini Reynorun cibinə saldı, kağız lülələrini çıxardı və səliqəsiz şəkildə qəhvə masasına tulladı. Bunlardan başqa, Reynorun cibində boş şüşə qab da vardı. Dəhlizdə Qastinqs peyda oldu, əlində isə bir stəkan viski. Cepp konstebelə işarə etdi ki, Reynoru aparsın. |
| 447 |
Puaro onun qarşısına çıxdı. Xanım Kerolayn az qalmışdı həyəcandan danışıq qabiliyyətini itirsin. Qulaqlarıma inanmıram! Belə alçaqlıqmı olar? Biz isə düşünürdük ki, mənim qardaşımı kimsə ailə üzvlərindən biri zəhərləyib. "Arı mumu" və sair... Kerolayn cəld qapıya tərəf addımladı, az qala Riçardla toqquşsun. |
| 448 |
Onu bağa aparın və sizə bütün hadisələri təfərrüatıyla danışmağa vadar edin. Puaro həmkarı Qastinqsi Barbaraya tərəf itələdi və hər ikisini yola saldı. Riçard da nəsə demək istəyirdi, ancaq elə bu məqamda yenə qapı açıldı və kitabxanaya Lüsiya daxil oldu. O, ərini görcək özünü itirdi. Lüsiya bir neçə addım irəli gəlib dayandı. |
| 449 |
– Bax, madam burnunu niyə sallayıb? Çünki o düşünür ki, əri Riçardı aldadıb. Bəs müsyö niyə burnunu sallayıb? Çünki o elə düşünür ki, arvadı Lüsiyadan nahaq şübhələnib. Amma sizin hər ikinizin istəyi eynidir, bir-birinizi qucaqlamaq istəyirsiniz. Lüsiya detektivin bu sözlərindən ruhlanıb rinə yaxınlaşdı. |
| 450 |
Belə deyək: kimsə anonim məktub göndərmişdi, orda sizin ananızın adı çəkilirdi. Ancaq sizin əriniz sizin nədə ittiham olunduğunuzu bildikdə, cinayəti z boynuna götürmək istədi... Hətta inspektor Ceppi də buna əmin edəcəkdi... Riçard sizi xilas etmək üçün belə etdi. Lüsiya sevgi dolu baxışlarını əri Riçarda tuşladı. |
| 451 |
Keçən il, martın iyirmi ikisində, axşamçağı başıma çox qəribə bir əhvalat gəldi. Bütün günü şəhəri gəzib özümə otaq axtardım. Yaşadığım otaq çox rütubətli idi, özüm də çox pis skürməyə başlamışdım. Hələ lap payız girəndən, başqa bir mənzilə köçmək istəyirdim, ancaq bunu uzada-uzada gətirib yaza çıxartdım. |
| 452 |
Yazacağım povestləri düşünərkən, otaqda var-gəl etməkdən həmişə xoşum gəlirdi. Yeri gəlmişkən, bunu da deyim ki, mən həmişə yazmaq istədiyim əsərləri, doğrudan da, yazmağı deyil, onları necə yazacağımı düşünməyi və bu barədə xəyala dalmağı daha artıq xoşlayırdım, bu da, əlbəttə, tənbəllikdən deyildi. |
| 453 |
Hələ lap səhər açılandan özümü pis hiss edirdim, gün batanda halım daha da xarablaşdı, elə bil ki, mənə titrətmə gəlirdi. Bir də ki, bütün günü ayaq üstə olduğumdan, yorulmuşdum. İkindi vaxtı Voznesenski küçəsindən keçirdim. Mən açıq şaxtalı havada Peterburqun mart günəşini, xüsusilə, qürubunu çox sevirəm. |
| 454 |
Doğrudan da, mrü-günü keçmiş, tək qalmış bu kimsəsiz, düşkün qocanı görmək adama qəribə gəlirdi, xüsusilə, ona görə qəribə gəlirdi ki, o, nəzarətçilərin əlindən qaçmış dəliyə oxşayırdı. Onun həddindən artıq arıqlığı da məni heyrətə salırdı: elə bil ki, heç əti-qanı yox idi, sanki sümüklərinə ancaq dəri yapışdırılmışdı. |
| 455 |
Mən küçənin o biri tərəfində durub, gözlərimi ayırmadan ona baxır, düşünərək öz-özümə deyirdim: "O niyə axı Millerin dükanına gedir, orada onun nə işi var?" Xəstəlik və yorğunluq əlaməti olaraq acıqlandım. Sonra yenə də öz-özümə dedim: "O nə düşünür? Onun fikrində nə var? O hələ də bir şey haqqında düşünə bilirmi? |
| 456 |
Bu bəlkə də it sifətində zahir olmuş Mefistofeldir, onun taleyi naməlum, sirli yollarla sahibinin taleyi ilə bağlıdır. Ona baxanda siz dərhal deyəcəksiniz ki, yəqin bu it iyirmi ildir ki, ağzına bir şey almamışdır. O elə arıq idi ki, deyirdin skeletdir, yaxud skeletdən heç də yaxşı olmayan ağası kimi arıq idi. |
| 457 |
Bu zaman onların yerişi də, görünüşü də, az qala hər addımda deyirdi: "Biz qocayıq, ilahi, biz çox qocayıq!" Yadımdadır, bir gün ağlıma belə bir şey gəldi: yəqin bu qoca ilə it Qofmanın Qavarni tərəfindən illüstrə edilmiş kitabının səhifəsindən birtəhər sürünə-sürünə çıxıb, bu nəşrin canlı bir afişası kimi, yer üzündə gəzir... |
| 458 |
Əvvəllər də burada qocanın çox qəribə bir adam olduğunu bilirdilər, Miller son vaxtlarda piştaxtanın arxasında duraraq, bu xoşa gəlməyən adamın içəri girdiyini görüb, narazı halda üz-gözünü turşudurdu. Bu qəribə qonaq heç bir şey almazdı. Həmişə gələndə birbaşa küncə, sobanın yanına gedər, orada stulda oturardı. |
| 459 |
Adama elə gəlirdi ki, bu iki məxluq bütün günü haradasa ölüb qalır, gün batan kimi birdən dirilir, özü də ancaq ona görə dirilir ki, Millerin qənnadı dükanına gəlsinlər, bununla da heç kəsə məlum olmayan sirli bir vəzifəni yerinə yetirsinlər. Qoca üç-dörd saat oturduqdan sonra yerindən qalxar, şlyapasını götürüb evinə gedərdi. |
| 460 |
Qənnadı dükanına gələnlərin çoxu alman idi. Onlar bura Voznesenski küçəsindən gəlib toplaşırdılar. Hamısı müxtəlif emalatxana sahibi idi: kimisi dülgər, kimisilyapaçı, kimisi də sərrac idi, hamısı da alman qaydasınca patriarxal adamlar idi. Ümumiyyətlə, Millerin dükanında patriarxallıq əlaqələri nəzərə çarpırdı. |
| 461 |
Valsa məmnuniyyətlə qulaq asardılar. Mən rus jurnallarını oxumaq üçün hər ayın ilk günlərində Millerin dükanına gedərdim, bu jurnalları o alırdı. Ruhun bu fantastik vəziyyəti nə üçündür? Son vaxtlarda mən özümdə hiss etdiyim bu həyəcan, mənasız şeylərstündə keçirdiyim bu əhəmiyyətsiz həyəcanlar nə üçündür? |
| 462 |
Almanlar mənə mane olmadılar. Onlar qəzet oxuyur, papiros çəkir, yarım saatdan bir, bir-birinə Frankfurtda olan bir yeniliyi, məşhur alman lətifəçisi Safirin bir məsəlini, ya da lətifəsini astadan söyləyirdilər, sonra daha artıq milli qürurla yenə qəzet oxumağa başlayırdılar. Yarım saat yatmışdım ki, bərk üşütmədən ayıldım. |
| 463 |
Bayaq dedim ki, qoca stulda oturan kimi gözlərini bir yerə dikib durar, ta qalxıb gedənə kimi başqa bir şeyə baxmazdı. Mən də bir neçə dəfə bu mənasızca zillənmiş və heç bir şey sezməyən baxışların altına düşmüşdüm, duyduğum təsir çox ağır idi, hətta buna dözmək mümkün deyildi, mən də bu zaman tez durub yerimi dəyişmişdim. |
| 464 |
O duyduğu qəzəbi büruzə "Kənd dəlləyi" – o zamanda çıxan alman qəzeti verməyərək, gözünü bu nəzakətsiz adamdan çəkib, öz-özünə nə isə mızıldandı və dinib-danışmadan qəzeti üzünə tutdu. Lakin səbri çatmadı, bir-iki dəqiqədən sonra qəzetinstündən şübhə ilə ona baxdı: yenə də həmin adam mənasız baxışlarını ona zilləyib durmuşdu. |
| 465 |
Stola dəyən ağacın səsi, Lakin qoca yenə də susurdu, sanki deyilən sözü başa düşmürdü, hətta onu heç eşitmirdi. Adam İvanıç rusca danışmalı oldu. Qoca qeyri-ixtiyari olaraq, Millerə baxdı: birdən onun bu vaxta qədər cansız görünən üzündə həyəcanlı bir fikrin, narahatlıq ifadə edən bir təşvişin əlaməti duyuldu. |
| 466 |
Yazıq Azorka! Ölmüşdü. O öz sahibinin ayaqları altında bəlkə qocalıqdan, ya bəlkə acından səssiz-səmirsiz ölmüşdü. Qoca heyrət içində bir an ona baxdı, sanki Azorkanın öldüyünü başa düşmürdü, sonra yavaş-yavaş öz dostuna tərəf əyildi, öz solğun üzünü ölmüş itin sifətinə söykədi. Hamı susurdu. Biz bundan çox mütəəssir olduq... |
| 467 |
O, ucaboy, arıq, xeyirxah bir alman idi, kürən saçı çəngə-çəngə idi, donqa burnunun üstündə gözlük vardı. Konyak gətirdilər. Qoca qeyri-ixtiyari olaraq, qədəhi linə aldı, lakin onun əli əsirdi, qədəhi ağzına aparana kimi konyakın yarısını dağıtdı, ancaq ondan bircə damcı da içməyib, qədəhi yenə məcməyiyə qoydu. |
| 468 |
Mən tez qocanın dalınca getdim. Qənnadı dükanından bir neçə addım kənarda, ondan sağ tərəfə dönəndə, iri evlər tikilmiş, dar, qaranlıq bir dalan vardı. Mənə elə bil dedilər ki, qoca mütləq bu dalana getmişdir. Dalanın sağ tərəfində bir ev tikilirdi, bu ikinci ev idi, ev başdan-başa xərəki içində idi. |
| 469 |
O, taxta səkinin qırağında oturmuşdu, Bir işəbaxırsanmı? Belə də şey olar! (alm.) dirsəklərini dizləri üstə qoyub, başını əlləri içinə almışdı. Qoca tərpənmirdi. Mən onun əlini əlimə aldım, onun li ölü əli kimi yanına düşdü. Qocanın üzünə baxdım, əlimi ona toxundurdum – o ölmüşdü. Mənə elə gəldi ki, bu şeyləri yuxuda görürəm. |
| 470 |
Qocanın otağını axtarıb tapdıq. O, Vasilyevski adasında deyil, oturduğu yerdən iki addım kənarda, Klugenin evində, taxtapuşun lap altında, beşinci mərtəbədə, ayrıca bir mənzildə yaşayırdı. Onun mənzili kiçik bir dəhlizdən, böyük, lakin çox alçaq bir otaqdan ibarət idi, otağın pəncərəyə oxşayan üç işıq gələn yeri vardı. |
| 471 |
Evində bir stoldan, bir də hər tərəfindən lifləri çıxan çox köhnə, daş kimi bərk bir divandan başqa, ayrı bir mebeli yox idi. Bu divan da, heç demə, mülk sahibinin imiş. Görünür, soba çoxdan yandırılmırmış, şam da tapılmadı. Mən indi başa düşdüm ki, qoca Millerin dükanına ancaq şam işığında oturmaq və qızınmaq üçün gedirmiş. |
| 472 |
Yuxarı təbəqədən olan ev müdiri də öz kirayənişini haqqında elə bir məlumat verə bilmədi, təkcə bunu dedi ki, mənzil ayda altı manata kirayəyə verilirdi, mərhum qoca da bu mənzildə dörd ay yaşamışdır, ancaq axırıncı iki ayın kirayəsindən bircə qəpik də verməmişdir, belə ki, onu mənzildən qovmaq lazım gəlirdi. |
| 473 |
Bu suala əməlli-başlı bir cavab verən olmadı. Dedilər ki, böyük evdir, belə bir Nuh gəmisinə gəlib-gedən çoxdur, hamını yadda saxlamaq olmaz ki! Evin dalandarı da iki həftə bundan əvvəl öz vətəninə gəzməyə getmişdi. Bu evdə beş il idi işləyirmiş, yəqin ki, qoca haqqında az-çox məlumat verə bilərdi. |
| 474 |
Smitin boşalmış otağını gözdən keçirtdim: otaq xoşuma gəldi. Otağı tutdum. Otaq çox alçaq idi, amma böyük idi, mənə elə xoş gələn də onun böyüklüyü idi, ilk vaxtlar mənə elə gəlirdi ki, başım tavana dəyəcək. Çox keçmədi ki, mən buna öyrəşdim. Ayda altı manat kirayə ilə bundan yaxşı otaq tapmaq olmazdı. |
| 475 |
Deyirdim ki, kim bilir, bəlkə qocanı yoxlamağa gələn bir adam oldu. Lakin beş gün idi ki, o ölmüşdü, hələ də gələn yox idi. O zaman, yəni bir il bundan əvvəl, mən hələ də jurnallarda iştirak edir, kiçik məqalələr yazır, böyük və yaxşı bir əsər yazacağıma çox inanırdım. O zaman böyük bir roman üstündə işləyirdim. |
| 476 |
İndi mən nə olubsa, hamısını yazmaq istəyirəm, mənə elə gəlir ki, əgər bu məşğuliyyəti tapmasaydım, darıxıb ölərdim. Bütün bu keçmiş təəssürat bəzən məni həyəcanlandırır, mənə əzab və iztirab verir. Əlimə qələm alıb bu təəssüratı yazsam, onlar daha elə həyəcanlandırıcı və qatmaqarışıq olmaz, sayıqlamaya, qarabasmaya az oxşayar. |
| 477 |
Bəli, bu mənim yaxşı ağlıma gəlib! Feldşer üçün də bir miras qoyub gedərəm, heç olmasa qışda, əlavə pəncərə çərçivələrini qoyanda yazdığım bu kağız vərəqələrini pəncərələrə yapışdırar. Lakin heç bilmirəm, niyə mən bu yazını ortadan başladım. Əgər hamısını yazmaq lazımdırsa, onda gərək bunu başdan başlayım. |
| 478 |
Onsuz da mənim tərcümeyi-halım çox böyük olmayacaq. Mən buradan uzaqlarda, N quberniyasında anadan olmuşam. Belə güman etmək olar ki, mənim atam və anam yaxşı adamlar imiş, lakin onlar məni lap uşaq ikən yetim qoyub getmişlər. Mən xırda təsərrüfatlı bir mülkədarın – Nikolay Sergeyiç İxmenyevin evində böyümüşəm. |
| 479 |
Ömürdən iyirmi beş il keçəndən sonra səni düşünüb kədərlənmək, səndən ötrü heyifsilənmək, ölərkən yalnız səni fərəh və minnətdarlıqla xatırlamaq nə mənasız bir şeydir! Onda, göydə necə aydın günəş vardı, o heç də Peterburq günəşinə bənzəmirdi, bizim də kiçik ürəyimiz necə şən, necə fərəhlə döyünürdü! |
| 480 |
Nikolay Sergeyiç də oranın müdiri idi. Mən Nataşa ilə bu bağa gəzməyə gedirdim, bağın arxasında rütubətli, böyük bir meşə vardı, bir dəfə biz o meşədə azmışdıq... Nə gözəl, nə sevimli günlər idi! Həyat ilk dəfə olaraq cəlbedici sirləri ilə bizim qarşımızda canlanırdı, onunla tanış olmaq necə xoş idi! |
| 481 |
Bir il bundan vvəl Nataşaya bu povestin ilk iki sətrini: "Mənim povestimin qəhrəmanı Alfons Portagizdə anadan olmuşdur, onun atası Don-Pamir" və s. oxuyanda az qaldı ki, ağlayım. Görünür, bu çox axmaqcasına bir hərəkət olmuşdu, yəqin buna görə də Nataşa mənim keçirdiyim həyəcana elə qəribə bir halda gülümsəmişdi. |
| 482 |
O nə gözəl bir axşam idi! Biz bütün keçmişləri göz önündən keçirtdik: mənim quberniya şəhərinə, pansiona göndərildiyimi də (ilahi, onda Nataşa necə ağlayırdı), bizim sonuncu ayrılığımızı da xatırladıq, o zaman mən Vasilyevskini həmişəlik tərk edirdim. Mən onda pansionu bitirib, universitetə girmək üçün Peterburqa gedirdim. |
| 483 |
Nataşa deyir ki, onda mən biçimsiz, uzundraz bir şeydim, mənə baxanda adam gülməyə bilmirdi. Vidalaşarkən mən onu kənara çəkdim, ona çox mühüm birey demək istəyirdim, lakin birdən elə bil dilim tutuldu. Nataşa deyir ki, onda mən dərin həyəcan içində idim. Məlum şeydir ki, belə bir vəziyyətdə biz bir şey danışa bilməzdik. |
| 484 |
Bu görüşümüz iki il bundan qabaq olmuşdu. Qoca İxmenyev bura mübahisəli bir məsələni məhkəmə yolu ilə həll etməyə gəlmişdi, mən də ədəbiyyat aləminə yenicə qədəm qoymuşdum. Nikolay Sergeiç İxmenyev çoxdan kasıblamış yaxşı bir nəsildən idi. Ata-anasından ona yüz əlli nəfər əhalisi olan yaxşı mülk qalmışdı. |
| 485 |
Bütün gecəni yatmır. Ertəsi gün axşam yenə də qumar stoluna yaxınlaşır, atını qumara qoyur: onun var-yox bircə atı qalıbmış. Əli gətirir, sonra bir də gətirir, iki də gətirir, üç də gətirir, yarım saatdan sonra öz kəndlərindən birini – balaca İxmenyevkanı udur, son təhkimçilik siyahısızrə bu kəndin əlli nəfər əhalisi varmış. |
| 486 |
Lakin knyaz nəzakətli adam deyildi, xüsusilə, ehtiyacı olmadığı, özündən az da olsa aşağı hesab etdiyi adamlara qarşı nəzakətsizlik göstərirdi. Qonşu mülkədarlarla tanış olmağı özünə lazım bilmədi, bununla da xeyli düşmən qazanmış oldu. Buna görə də o, birdən durub Nikolay Sergeiçin görüşünə gedəndə, hamı buna heyrət etdi. |
| 487 |
İxmenyevlərin evində knyaz çox böyük təsir bağışladı. Elə o saat Nikolay Sergeiçi də, onun arvadı Anna Andreyevnanı da özünə məftun etdi, xüsusilə, Anna Andreyevna ona valeh olmuşdu. Çox çəkmədi ki, knyaz onlarla lap sərbəstcə hərəkət etməyə başladı, hər gün onlara gəlir, onları öz evinə dəvət edirdi. |
| 488 |
Lakin bütün qonşu mülkədarlar bir ağızdan bunu çığıra-çığıra deyirdilər. Belə güman etmək olardı ki, Nikolay Sergeiç, doğrudan da, knyazın xoşuna gəlmişdi: o, sadə, açıqrəkli, öz xeyrini güdməyən, nəcib bir adam idi. Çox çəkmədi ki, bütün məsələ aydın oldu. Knyaz Vasilyevski kəndindəki müdiri işdən qovmaq üçün gəlmişdi. |
| 489 |
Bu yaşına, abırlı sir-sifətinə baxmayaraq, mülkün gəlirindən açıq-açığına, həyasızcasına oğurlayırdı, bundan başqa, bir neçə mujiki də çox incitmişdi. Axırda onun oğurluğunun üstü açıldı, lakin o bundan bərk incidi və alman şərəfindən çox-çox danışdı, buna baxmayaraq, qulluqdan qovuldu, hətta bir qədər hörmətsizliklə qovuldu. |
| 490 |
Nikolay Sergeiç, kim nə deyir desin, bizim Rus elində olan xoşməzac, sadəlövh, romantik adamlardan biri idi. Bu adamlar birisini sevərsə (bəzən heç bilmirsən nə üçün sevir), bütün qəlblərini ona verir, hətta öz sevgilərində bəzən gülünc bir vəziyyətə gəlib çıxırlar. Bir neçə il keçdi. Knyazın mülkü get-gedə yaxşılaşırdı. |
| 491 |
Moskvada tamamilə müflis olan ata-nasından ona çox az şey qalmışdı. Vasilyevski kəndi bir neçə dəfə girov qoyulmuşdu, o çox ağır borc altında idi. O zaman Moskvada hansı bir dəftərxanadasa işləməyə məcbur olan iyirmi iki yaşlı knyaza bircə qəpik də pul qalmırdı, həyata o "lüt-üryan" qədəm qoymuşdu. |
| 492 |
Knyaz onun bu məziyyətindən tam mənası ilə istifadə edirdi: evlənəndən bir il sonra, oğlan uşağı doğmuş arvadını Moskvada, iltizamçı atasının yanında qoyub qulluq etmək üçün N quberniyasına getdi, orada, Peterburqda yaşayan və ali aristokrat təbəqəsinə mənsub olan bir qohumu vasitəsilə çox mühüm bir yer tutdu. |
| 493 |
Deyirlər ki, evləndiyinin elə birinci ilində, öz kobud rəftarı ilə arvadını az qala çərlədib ldürəcəkdi. Bu söz həmişə Nikolay Sergeiçi acıqlandırardı, o bütün qəlbilə knyazı müdafiə edər və qəti deyərdi ki, knyaz belə nanəcib iş tutmaz. Nəhayət, yeddi ildən sonra onun arvadı öldü, knyaz da dərhal Peterburqa köçdü. |
| 494 |
Arvadların son dərəcə xoşuna gəlirdi, kübar cəmiyyətindəki gözəl qızlardan biri ilə olan əlaqə ona biabırçı bir ad qazandırmışdı. O fitrətən, xəsisliyə varacaq dərəcədə qənaətcil idi, bununla belə, heyfi gəlmədən pulu eninə-zununa xərcləyirdi, kimə lazımsa, qumarda uduzardı, hətta çoxlu uduzanda da heç üz-gözünü qırışdırmazdı. |
| 495 |
Mən bunu İxmenyevgilə yazdım, bunu da yazdım ki, knyaz öz oğlunu çox istəyir, onun nazı ilə oynayır, indidən onun gələcəyini nəzərə alır. Bunu mən, gənc knyazın tanışları olan tələbə yoldaşlarımdan öyrəndim. Bu zaman Nikolay Sergeiç bir səhərçağı knyazdan bir məktub alır, məktub onu son dərəcə təəccübləndirir... |
| 496 |
İndi isə öz ailə vəziyyətindən çox ətraflı surətdə, çox açıqcasına, dostcasına məktub yazmışdı. O öz oğlundan şikayətlənərək yazırdı ki, oğlum pis hərəkətləri ilə məni çox düşündürür, lbəttə, belə bir uşağın nadincliyinə hələ ciddi bir şey kimi baxmaq olmaz (görünür, knyaz onu təmizə çıxarmaq istəyirdi). |
| 497 |
Knyazın oğlu gəldi, onu öz oğulları kimi qəbul etdilər. Çox keçmədi ki, Nikolay Sergeiç onu öz Nataşası kimi, ürəkdən sevdi, hətta knyazla onun arasındakı əlaqə tamamilə kəsiləndən sonra da, qoca İxmenyev bəzən öz Alyoşasını fərəhlə xatırlayırdı, knyaz Aleksey Petroviçə Alyoşa deməyi vərdiş etmişdi. |
| 498 |
İxmenyevgildə hamı ona pərəstiş edirdi. Onun on doqquz yaşı olsa da, hələ lap uşaq idi. Deyilənə görə, atası onu çox sevirmiş, bəs onda niyə onu kəndə göndərmişdi? Bunu təsəvvür etmək çətin idi. Deyirdilər ki, Peterburqda o, bikar və boş-boşuna gəzirmiş, qulluq etmək istəmirmiş, atasını çox dilxor edirmiş. |
| 499 |
Görünür, knyaz Pyotr Aleksandroviç öz məktubunda oğlunun kəndə göndərilməsinin əsl səbəbini yazmamışdı. Nikolay Sergeiç də buna görə Alyoşadan bir şey soruşmurdu. Amma söz gəzirdi ki, guya Alyoşa çox yüngül, bağışlanmaz bir iş tutmuş, bir xanımla əlaqədə olmuş, kimi isə duelə çağırmış, qumarda çoxlu pul uduzmuşdur. |
| 500 |
Alyoşa da bəzən bir qrafinyadan söhbət açırdı: o da, atası da həmin qrafinyanın dalınca düşmüş, amma axırda o üstün gəlmişdi, atasının da bunun üstündə ona bərk acığı tutmuşdu. O, həmişə bu hadisəni iftixarla, uşaq sadəlövhlüyü ilə, bərkdən gülə-gülə danışırdı, lakin Nikolay Sergeiç dərhal onun sözünü kəsirdi. |
| 501 |
Ümumiyyətlə, Nikolay Sergeiç əvvəlki "dostunu" güclə tanıya bilirdi: knyaz Pyotr Aleksandroviç son dərəcə dəyişmişdi. O, Nikolay Sergeiçin hər işində bir bəhanə ilə nöqsan tapmağa çalışırdı, haqq-esab dəftərlərini yoxlayanda, çox iyrənc bir tamahkarlıq, xəsislik və anlaşılmaz bir vasvasılıq göstərdi. |
| 502 |
Knyaz on dörd il bundan əvvəl, ilk dəfə Vasilyevski kəndinə gələrkən necə davranırdısa, indi tamamilə bunun əksinə hərəkət edirdi. Bu dəfə o bütün qonşuları ilə – məlum şeydir ki, ən mötəbər mülkədarlarla tanış oldu. Nikolay Sergeiçin evinə bircə dəfə də olsun gəlmədi, knyaz onunla, ona tabe olan bir adam kimi rəftar edirdi. |
| 503 |
Hər iki tərəfdən təhqiredici, qızğın sözlər eşidildi. Nikolay Sergeiç qəzəblənərək Vasilyevski kəndini tərk etdi. Lakin hadisə bununla qurtarmadı. Hər tərəfə iyrənc bir dedi-qodu yayıldı: deyirdilər ki, Nikolay Sergeiç cavan knyazın xasiyyətinə bələd olaraq, ondan öz xeyri üçün istifadə etmək istəyirmiş. |
| 504 |
Lakin hər şeydən təəccüblüsü bu idi ki, knyaz bu dedi-qodulara tamamilə inanmışdı, Vasilyevski kəndinə də ancaq bunun üçün gəlmişdi, bu şeyləri ona əyalətdən göndərilən imzasız bir məktubla yazıb bildirmişdilər. Əlbəttə, Nikolay Sergeiçi az-ox tanıyan bir adam onun haqqında deyilən bu sözlərdən heç birinə inanmazdı. |
| 505 |
Belə bir böhtana düşən Nataşa özü isə, hələ bir il sonra da bu söz-söhbətdən, dedi-qodudan bir şey bilmədi, bu hadisəni ondan çox bərk gizlədirdilər, o, on iki yaşlı uşaq kimi günahsız və şən idi. Lakin knyazla Nikolay Sergeiçin arasındakı əlaqə get-edə kəskinləşirdi. Qulluq göstərmək istəyən adamlar yatmırdı. |
| 506 |
Çox keçmədi ki, knyaz İxmenyevi nahaq yerə təhqir etdiyini başa düşdü. Lakin hər iki tərəf bir-birini o dərəcədə ağır təhqir etmişdi ki, barışmağa heç yer qalmamışdı. Knyaz da acıqlanaraq işi udmaq üçün var qüvvəsini sərf edirdi, yəni işdən çıxartdığı müdirinin son tikəsini də əlindən almaq istəyirdi. |
| 507 |
Mən belə uzun ayrılıqdan sonra Nataşa ilə olan görüşümü təsvir etməyəcəyəm. Bu dörd il müddətində o heç mənim yadımdan çıxmırdı. O hiss ilə ki mən Nataşanı xatırlayırdım, bunun necə bir hiss olduğunu heç özüm də yaxşı başa düşmürdüm, lakin biz yenə də görüşəndə mən hiss etdim ki, tale özü onu mənə qismət etmişdir. |
| 508 |
Lakin sonra hər gün mən onda yeni bir şey duymağa başladım, bunlar mənə hələ indiyə qədər məlum deyildi, sanki onlar məndən gizlin saxlanılırdı, sanki Nataşa qəsdən özünü məndən gizlədirdi, indi bunları duymaq mənə nə qədər zövq verirdi! Qoca İxmenyev Peterburqa gələndən sonra ilk vaxtlar çox acıqlı və əsəbi oldu. |
| 509 |
Sonra da, daha artıq inanılan dost bir adam olmadığından, mənimlə ətraflı surətdə açıq danışmağa başlayırdı. Həmin bu vaxtda, onlar gəlməmişdən bir az əvvəl, mən ilk romanımı bitirdim, mənim ədəbi fəaliyyətim də bu romanla başlayır. Lakin bu işə təzə başladığım üçün heç bilmirdim ki, onunla nə edim. |
| 510 |
Onlar az qala mənimlə dalaşırdılar ki, niyə mən boş-bekar yaşayıram, yəni qulluq eləmirəm, qulluq eləmək üçün çalışıb özümə bir yer tapmıram. Qoca İxmenyev isə, əlbəttə, bir ata kimi mənə ürəyi yanaraq, məni çox bərk, hətta acıqlı-acıqlı danlayırdı. Amma mən nə ilə məşğul olduğumu onlara deməyə utanırdım. |
| 511 |
Buna görə də onları aldadırdım, deyirdim ki, mənə qulluq eləmək üçün yer vermirlər, amma mən var qüvvəmlə özümə qulluq axtarıram. Dediklərimin doğru olub-olmadığını yoxlamağa onun vaxtı yox idi. Yadımdadır, bir gün Nataşa bizim söhbətimizə qulaq asdıqdan sonra məni sirli bir adam kimi kənara çəkdi. |
| 512 |
Doğrudur, mən ona nə ilə məşğul olduğumu açıb demədim, amma yadımdadır, onda mən gördüyüm iş, yazdığım ilk roman haqqında onun bircə kəlmə ürək verən sözünü eşitsəydim, bunu tənqidçilərin və dəbiyyata qiymət verən adamların sonralar mənim barəmdə söylədikləri ən yaxşı təriflərindən yüksək tutardım! |
| 513 |
Bəli! Əgər bir zaman xoşbəxtlik mənə üz vermişsə, bu heç də qazandığım müvəffəqiyyətin məstedici dəqiqələrində olmamışdır. Bu o zaman olmuşdur ki, onda mən əlyazmamı hələ heç kəsə oxumamışdım, heç kəsə göstərməmişdim. Onda mən uzun gecələri ürək açan ümidlər və xəyallar içində, sevə-sevə, ehtiraslı əməyə qapılaraq keçirirdim. |
| 514 |
Nikolay Sergeiç və Anna Andreyevna mənim müvəffəqiyyətimdən o qədər sevindilər ki, bunu heç təsvir etmək mümkün deyil, lakin onlar əvvəl buna son dərəcə təəccüb etdilər: bu onlara çox qəribə görünmüşdü! Məsələn, Anna Andreyevna heç inana bilmirdi ki, hamı tərəfindən bəyənilən və şöhrət qazanan yeni yazıçı Vanyadır, Vanya ki... |
| 515 |
Qulluq karyerasının itirildiyindən, ümumiyyətlə, bütün özündən söz quraşdıranların səliqəsiz olduqlarından danışmağa başladı. Lakin mənim haqqımda arası kəsilmədən yayılan yeni xəbərlər, jurnallardakı elanlar, bir də ki, böyük hörmət bəslədiyi adamlardan eşitdiyi bir neçə tərifli sözlər, onu öz fikrini dəyişməyə məcbur etdi. |
| 516 |
Mən hiss etdim ki, bu şübhələr, bu qəribə suallar çox vaxt hava qaralanda onun ağlına gəlir (O gözəl günlər bütün təfsilatı ilə mənim yadımdadır!), hava qaralanda qoca Nikolay Sergeiç həmişə daha çox əsəbi, vasvası və daha tez mütəəssir olurdu. Mən də, Nataşa da bunu bilirdik və qabaqcadan buna gülürdük. |
| 517 |
Vanya, gör nə deyirəm: mən hər halda sevinirəm ki, sənin bu qoşduğun şey şeirlə yazılmayıb! Qardaş, şeir boş şeydir, sən höcət eləmə, amma qocanın sözünə inan! Mən sənin xeyrinə deyirəm: şeir xalis cəfəngiyatdır, vaxtı boş-boşuna keçirməkdir! Şeiri qoy gimnazistlər yazsın, şeir siz cavanları axırda aparıb dəlixanaya çıxarır... |
| 518 |
Bunu da deyim ki, mən onu az oxumuşam... Nəsr – başqa məsələ! Burada söz quraşdıran adam hətta başqalarına bir şey də öyrədə bilər: vətən məhəbbətindən danışar, ya da ki, belə ha, mumiyyətlə xeyirxahlıqdan... Bəli! Mən, qardaş, fikrimi açıb deməyi bacarmıram, amma sən məni başa düşürsən, səni istədiyimdən deyirəm. |
| 519 |
Romanın əlyazmasını qabaqcadan İxmenyevgilə oxuya bilmədiyimə kədərlənir, buna çox təəssüf edirdim: lyazması nəşriyyatda idi! Nataşa hətta acığından ağladı da, məndən küsdü də, məni məzəmmət edərək dedi ki, başqaları sənin romanını məndən tez oxuyacaq... Budur, nəhayət, biz stolun ətrafında oturmuşduq. |
| 520 |
Romanı onlara bir oturuma oxudum. Biz çay içən kimi başladıq, gecə saat ikiyə kimi oturduq. Qoca əvvəl qaşqabağını tökdü. O heç ağıla gəlməyən yüksək bir şey gözləyirdi, elə bir şey ki, bəlkə heç özü də başa düşmürdü, ancaq mütləq yüksək şey gözləyirdi. Bunun əvəzində isə elə adi, hamıya məlum olan elə şeylər eşitdi ki... |
| 521 |
Götürüb xırdaca, məzlum, hətta gicbəsər bir məmuru göstərib, elə bir məmuru ki, vitsmundirinin düymələri də qırılıb tökülmüşdür, özü də elə sadə bir dil ilə yazılmışdır ki, lap elə biz danışan kimi... Qəribədir! Qarı sualedici bir nəzərlə Nikolay Sergeiçə baxdı, hətta bir az zünü narazı göstərdi, elə bil ki, nədənsə incimişdi. |
| 522 |
Deyirdi: "Elə ilk sözdən görünür ki, hələ məqsəddən çox uzaqsan, adicə bir hekayədir, amma adamın qəlbini alt-üst eləyir, adam trafında baş verən hadisələri başa düşür, yadında qalır, başa düşür ki, ən məzlum adam da insandır, mənim qardaşımdır!" Nataşa qulaq asırdı, ağlayırdı, stolun altından gizlicə əlimi sıxırdı. |
| 523 |
Onun atası ilə anası bir-birinə baxdı. Anna Andreyevna roman oxunarkən bir qədər həyəcan keçirtsə də, ürəyi riqqətə gəlsə də, indi mənə elə baxırdı ki, sanki bu sözləri demək istəyirdi: "Söz yox ki, İsgəndər Zülqərni qəhrəmandır, bəs axı stulları sındırmaq niyə?" və sairə... Elə sevindirdin ki, heç mən bunu gözləmirdim! |
| 524 |
Qardaş, elə ilk sətirdən görünür ki, necə deyərlər, onu yazan qartal kimi göydə uçub... Bilirsən, Vanya, səninki sadədir, adam tez başa düşür. Bax, elə tez başa düşüldüyüçün də xoşuma gəldi! Elə bil adamın ürəyindən yazılıb, elə bil bu şeylər mənim öz başıma gəlib! Amma yüksək yazılsaydı, necə olardı? |
| 525 |
Amma üslubunu düzəldərdin. Doğrudur, mən bunu tərifləyirəm, ancaq nə deyirsən de, yüksəklik azdır... Onsuz da indi daha gecdir, çap olunub qurtarıb. Bəlkə ikinci nəşrində düzəltdin? Qardaş, bəs necə, ikinci nəşri də olacaq? Hələ bir şey də yazmaq lazımdır? Sən yaz, qardaş, tez yaz! Adın çıxdı deyə daha tənbəllik eləmə! |
| 526 |
Bu sözləri o elə bir inamla, elə bir xoşluqla deyirdi ki, onun sözünü kəsməyə, onu xəyalından ayırmağa adam cürət etmirdi. Qoca da güldü. Bu söz onun çox xoşuna gəlmişdi. Bilirsənmi, o Höte ki var, ya da başqaları. Mən bunu Abbaddaonnada oxumuşam... Necə bəyəm? Yoxsa yenə düz demədim? Ay dəcəl, gör mənə necə gülür? |
| 527 |
Ancaq vicdanlı ol. Vanya, vicdanlı ol, sas budur, vicdanla yaşa, ayrı-ayrı xəyallara düşmə, lovğalanma. Sənin qarşında geniş bir yol vardır. Öz işinə vicdanla qulluq elə, mən sənə bunu demək istəyirdim, mən ancaq bunu demək istəyirdim! Nə gözəl günlər idi! Bütün boş saatlarımı onlarda keçirir, bütün axşamlar onlarda olurdum. |
| 528 |
Gəlin il yarım, yaxud heç olmasa, bir il gözləyək. Qabağa gedərsən, öz yolunda möhkəm durarsan – Nataşa sənindir, yox buna müvəffəq olmasan, onda özün bax gör!.. Sən vicdanlı adamsan, bir fikirləş! Məsələ elə belə də qaldı. Lakin bir ildən sonra gör nə oldu. Bəli, bir ilin tamamına lap az qalmışdı. |
| 529 |
O, nəciblik qüruruna qapılaraq, heç düşünmək də istəmirdi ki, knyaz oğlunun yenə də onlara getməsini eşitsə, nə deyər, qabaqcadan öz fikrində onun bütün mənasız şübhələrini həqarətlə rədd edirdi. Lakin qoca yeni təhqirlərə gücü çatıb-çatmayacağını bilmirdi. Cavan knyaz, az qala hər gün onlara gəlirdi. |
| 530 |
O bütün axşamı və gecəyarısından xeyli keçəndən sonra da İxmenyevgildə otururdu. Nəhayət, Alyoşanın atası bundan xəbər tutdu. Çox iyrənc bir dedi-qodu meydana çıxdı. Knyaz yenə də əvvəlki məsələ üstündə çox ağır bir məktubla Nikolay Sergeiçi təhqir etdi, oğluna da İxmenyevgilə getməyi qəti surətdə qadağan etdi. |
| 531 |
Qoca çox dərd çəkirdi. Heç belə dəey olar! Onun məsum, günahsız, nəcib Nataşasını yenə də bu çirkin böhtana, bu rəzalətə qatmaq? Onun adı əvvəllər də Nikolay Sergeiçi təhqir edən adam tərəfindən hərarətlə çəkilmişdi... Bunları cavabsız qoymaq olardımı? O, ilk günlər qəm-qüssədən yatağa düşdü. Bunun hamısını mən bilirdim. |
| 532 |
Lakin mən bir şey edə bilirdim ki? Yox! Mən onda ancaq hiss edirdim, bilirdim, lakin inanmırdım ki, bu hadisədən başqa bir hadisə də vardır, bu onları hər şeydən çox narahat etməlidir, mən dərd içində əzab çəkirdim; mən bunu bilməyə, buna inanmağa qorxurdum, var qüvvəmlə bu məşum dəqiqəni özümdən uzaqlaşdırmağa çalışırdım. |
| 533 |
Bəli, qocanın ovqatı təlx idi. Onun qəlbində öz yarası olmasaydı, o mənə ac şeir pərisindən söz açmazdı. Mən diqqətlə onun üzünə baxdım: onun üzü saralmışdı, gözlərində tərəddüd, həll etməyə gücü çatmadığı sualəklində bir fikir ifadə olunurdu. O indi coşqun, sərt hərəkətli və acıqlı idi, – əvvəllər o belə acıqlı olmazdı. |
| 534 |
Bu həmin Nataşa idimi ki, o biri otaqda başını əyərək və qıpqırmızı qızararaq mənə: hə demişdi? Kefim yoxdur, – deyərək əlavə etdi və rəngi kətan kimi ağardı. Anna Andreyevna qızına elə baxırdı ki, sanki ondan qorxurdu, onu yola gətirməyə çalışırdı. Mənə elə gəldi ki, Nataşanın dodaqlarında bir anlığa acı bir təbəssüm göründü. |
| 535 |
O sanki qeyri-şüuri olaraq hərəkət edirdi, sanki nə etdiyini bilmirdi. Heç olmasa sənə bir hava dəyər; gör rəngin necə solub! Ah! Gör necə yadımdan çıxıb (indi hər şey yadımdan çıxır). Mələyim, sənə bir dua tikmişəm, keçən il Kiyevdən gələn bir rahibə mənə öyrətmişdi: xeyirli duadır, bayaq tikmişəm. |
| 536 |
Bəlkə, Allah sənin canını salamat eləyər. Sən axı bizim bircə dənəmizsən! Anna Andreyevna iş qutusundan Nataşanın altdan boynuna taxdığı qızıl xaçı çıxartdı; indicə tikdiyi dua da xaçın qaytanına keçirilmişdi. Nataşa, Nataşa! Mənim ana qəlbimdən çıxan dualarım da sənə kömək eləmir! – Qarı bunu deyib ağladı. |
| 537 |
Onun sinəsi həyəcanla qalxıb-düşürdü. Yaş onun gözlərindən sel kimi axmağa başladı. – Niyə belə dərdlisən? Niyə gecə-gündüz ağlayırsan? Axı mən hamısını görürəm, gecələr də yatmıram, yerimdən qalxıb gəlirəm, otağının qabağında durub qulaq asıram!.. Nataşa, dərdini aç de mənə, bu qoca atana, biz də... |
| 538 |
Mən pis bir hadisə üz verəcəyini hiss etdiyimdən cəld onun ardınca getdim. Mənim elə bil ki, ürəyim düşdü. Mən onlara gedəndə bunları hiss etmişdim; bəlkə də çox-çox əvvəl bunları dumanlı şəkildə təsəvvür etmişdim, lakin indi onun sözləri məni heyrətə saldı. Biz qəmgin-qəmgin sahil küçəsilə gedirdik. |
| 539 |
Başım hərlənirdi. Nataşanın bu hərəkəti mənə heç mümkün olmayan, çox çirkin bir şey kimi görünürdü. Yaxşı, onda sənin atanın halı necə olar? Bu hadisə onu dərhal öldürər! Belə bir biabırçılığa o dözə bilməz! Özü də kimdən? Sənin tərəfindən, öz qızı, gözünün ağı-qarası olan z övladı, öz balası tərəfindən! |
| 540 |
Ağlını başına yığ! Bu sözün cavabında o ancaq acı-acı gülümsədi. Bunu axı mən ondan niyə soruşdum? Mən başa düşməli idim ki, onun qərarı qətidir. Lakin mən özüm də nə etdiyimi bilmirdim. Görürsənmi mən necəyəm: belə ağır dəqiqələrdə, bizim keçmiş xoşbəxt günlərimizi mən sənin yadına salıram, axı sən onsuz da əzab çəkirsən!.. |
| 541 |
Amma, Vanya, mən səni necə gözləyirdim, necə gözləyirdim!.. Vanya, onu bil ki, mən Alyoşanı çılğıncasına, dəlicəsinə sevsəm də, səni də öz dostum, öz yoldaşım kimi, bəlkə daha artıq sevirəm! Mən görürəm, bilirəm ki, sənsiz yaşaya bilməyəcəyəm: sən mənə lazımsan, sənin qəlbin, sənin gözəl qəlbin mənə lazımdır. |
| 542 |
Elə öz barəmdə danışıram; indi sənin jurnalistlərlə işin necədir? Yeni başladığın roman necə gedir? Doğrudur, o dedi, amma mən özüm də... Bilirsən, əzizim, nə var, qoy mən hamısını açıb sənə deyim: onu yüksək kübar cəmiyyətindən olan dövlətli bir qız ilə evləndirirlər; bu qızın çox yüksək rütbəli adamlarla qohumluğu çatır. |
| 543 |
O məndən, mənim Alyoşaya olan təsirimdən qorxur. Yalan desə yaxşı olar? Onun başqasına meyil etməsi də belədir: bircə həftə mən onu görməsəm – o məni unudar, başqasını sevər, lakin məni görən kimi yenə də ayaqlarıma düşər. Yox! Yaxşı ki, bunu məndən gizlətmir, mən bunu bilirəm, yoxsa şübhə məni öldürərdi, Vanya! |
| 544 |
Mən onsuz axı, necə yaşaya bilərəm? Bax, ölümün özündən də, bütün əzablardan da betər budur! Ah, Vanya, Vanya! Bəlkə o, doğrudan da, daha məni sevmir? Bəlkə sən indicə doğru dedin ki, o ancaq səni aldadır, o sənə elə səmimi, elə sədaqətli görünür, o əslində pis və lovğa adamdır (lakin mən belə bir şey deməmişdim). |
| 545 |
Yalnız hər şeyə göz yuman, ifrat dərəcəyə varan çılğın bir qısqanclıq onu belə bir sərsəm qərara gətirib çıxara bilərdi. Lakin mənim də qəlbimdə qısqanclıq hissi alovlanıb zünü büruzə verdi. Mən özümü saxlaya bilmədim: bu iyrənc hiss məni öz təsiri altına aldı. Yoxsa, mən onun yanına ürəyim açılmaq üçün gedirəm? |
| 546 |
O məni həmişə sevəcəyinə and içib, hər cürə vədlər verib, amma mən onun vədlərinə inanmıram, onlara heç əhəmiyyət vermirəm, əvvəl də heç həmiyyət vermirdim, lakin bunu da bilirdim ki, o mənə yalan demir, heç yalan deməyi bacarmır da. Mən özüm ona dedim, özüm dedim ki, mən heç bir şeylə sənin əl-qolunu bağlamayacağam. |
| 547 |
Onun hər bir hərəkətinə, hər bir əzabına dözməyə hazıram, – ancaq o mənimlə olsun, ancaq mən onu görə bilim, ona baxa bilim! Lap elə qoy başqasını sevsin, ancaq bu mənim yanımda olsun, mən də orada olum... – Birdən o mənə baxaraq dedi: – Vanya, gör bu nə alçaqlıqdır! – Onun gözləri qızdırmalı adam gözləri kimi parıldayırdı. |
| 548 |
– Axı, belə bir şeyi arzu etmək alçaqlıqdır! Nə etmək olar? Özüm deyirəm ki, alçaqlıqdır, amma o məni atsa, mən onun dalınca dünyanın lap o başına gedərəm – məni lap rədd etsə də, qovsa da, yenə gedərəm! Budur, sən mənə öyüd-nəsihət verirsən, çalışırsan ki, mən geri qayıdım: tutaq ki, elə qayıtdım: bundan axı nə çıxar? |
| 549 |
Mən düşünərək öz-özümə dedim: "Bəs atan, anan?" Evləndimi – bədbəxt olacaq, məni danlamağa başlayacaq... Mən istəmirəm ki, o məni bir şey üstündə danlasın! Mən bütün varlığımı ona verərəm, qoy o mənə heç bir şey verməsin! Əgər o evləndikdən sonra bədbəxt olacaqsa, onda niyə onu bədbəxt eləyim? Mən dinmədim. |
| 550 |
Küçədə bizdən başqa heç kəs yox idi. Onlar bir-birini öpürdülər, gülürdülər. Nataşa həm gülür, həm də ağlayırdı, sanki onlar çox uzun ayrılıqdan sonra görüşürdülər. Nataşanın solğun yanaqları qıpqırmızı qızarmışdı, dərin həyəcan içində o sanki özünü unutmuşdu... Alyoşa məni görüb elə o saat yanıma gəldi. |
| 551 |
Knyaz mənim əllərimdən tutub bərk-bərk sıxdı: bu zaman onun aydın və mülayim baxışları qəlbimə nüfuz etdi. Mən hiss edirdim ki, o mənim düşmənim olduğu üçün, Onun xudbinliyi özü də adamı özünə cəzb edirdi, bəlkə də ona görə cəzb edirdi ki, bu xudbinliyini o gizlətmirdi, açıq göstərirdi. Onda gizli heç bir şey yox idi. |
| 552 |
O, istədiyi adamı dəlicəsinə sevmək, onu əzab çəkmək dərəcəsinə qədər incitmək həzzini indidən duyurdu; ancaq sevdiyi üçün incitmək! Buna görə də bəlkə o əvvəlcə zünü qurban verməyə tələsirdi. Lakin Alyoşanın da gözləri məhəbbətlə gülürdü; o, fərəhlə Nataşaya baxırdı. Nataşa qalibiyyət təntənəsilə mənə baxdı. |
| 553 |
Ah, ilahi, ilahi!.. Vanya, mənim adımdan onlara de ki, mən bilirəm, indi məni əfv etmək olmaz, onlar əfv etsə də, Allah əfv etməz, lakin əgər onlar məni qarğısalar da, mən bütün ömrüm boyu onlara xeyir-dua edəcəyəm. Mənim bütün qəlbim onların yanında olacaqdır! Ah, niyə biz hamımız xoşbəxt deyilik? |
| 554 |
Nataşa baxışları ilə mənə yalvarırdı ki, onun haqqında sərt mühakimələr yürütməyim, ona güzəştə gedim. Özü isə onun dediklərinə qəmgin-qəmgin gülümsəyərək qulaq asırdı, eyni zamanda elə bil ki, onun sözlərindən fərəhlənirdi də: şən, mehriban, körpə uşağın boş, ağılsız, lakin xoş söhbətinə belə fərəhlə qulaq asırlar... |
| 555 |
Hələ bəlkə bəzilərinə məndən şikayətlənəcək də, bir sözlə, atalıq hakimiyyətindən istifadə edəcək... Ancaq bunlar heç biri ciddi bir şey olmayacaq. O məni çox istəyir, məndən ötrü lap dəlidir, acıqlanacaq, sonra da əfv edəcək. Onda hamımız barışacağıq, hamımız xoşbəxt olacağıq. Əsas məsələ budur ki, ona pul verəcəklər... |
| 556 |
Doğrudan da, bu vaxta qədər mən heç bir şeydən qorxmurdum, amma indi qorxuram, axı bu nə işdir biz tuturuq? İlahi! Bir adam ki, öz borcuna tamamilə sədaqətlə yanaşır, niyə axı bu borcunu yerinə yetirmək üçün, elə bil qəsdən, onun bacarığı və möhkəm iradəsi olmur? Heç olmasa siz bizə kömək edin, bizim dostumuz! |
| 557 |
Məni bağışlayın ki, sizə bu qədər arxayınlıq göstərirəm! Mən sizi çox nəcib bir insan hesab edirəm, siz məndən çox-çox yaxşı bir adamsınız! Lakin siz lap əmin olun ki, mən özümü düzəldəcəyəm, sizin hər ikinizə layiq bir adam olacağam. Alyoşa yenə də əlini sıxdı, onun gözəl gözlərində xoş, gözəl bir hiss parıldadı. |
| 558 |
Barışaydılar, məsələ də qurtarıb gedəydi! Düzü, mən onların yerinə olsaydım, belə edərdim... Sizin sözlərinizdən mən dəhşətə gəlirəm! Nataşa, bizim bu tutduğumuz iş çox yaman işdir! Mən əvvəl də bunu deyirdim... Sən özün israr edirsən... İvan Petroviç, bir qulaq asın, bəlkə bu iş yaxşılıqla başa gəldi, siz necə bilirsiniz? |
| 559 |
Onlar bizim sevgimizin qarşısında dura bilməyəcəklər... Qoy onlar bizə qarğısınlar, amma biz onları yenə də sevəcəyik, onda onlar dayana bilməyəcəklər, barışacaqlar. Bəzən atamın ürəyi elə yumşaq olur ki, siz buna heç inana bilməzsiniz! Siz onun elə qaşqabaqlı baxmasına fikir verməyin, ayrı-ayrı məsələlərdə çox düşüncəlidir! |
| 560 |
Amma mən elə bu gün də onun əleyhinə gedirəm, bu mənə çox ağır gəlir. Hamısı da nədəndir? O yaramaz adətlərdən! Dəlilikdir, ayrı bir şey deyil! O heç olmasa, bircə kərə Nataşaya əməlli-başlı baxsaydı, onunla yarımca saat oturub söhbət eləsəydi, nə olardı? Elə o saat hər şeyə icazə verərdi, məsələ də qurtarıb gedərdi. |
| 561 |
– Elə bir adam yoxdur ki, o səni sevməyə bilsin! Mən sənə tamamilə layiq olmasam da, sən məni sev, Nataşa, mən də... Sən ki məni tanıyırsan! Bir də ki, bizim xoşbəxt olmağımızçün çox şeymi lazımdır? Yox, mən inanıram, inanıram ki, bu axşam özü ilə bizim hamımıza xoşbəxtlik, barışıq, razılıq gətirəcək! |
| 562 |
Elə deyilmi, Nataşa? Sənə nə oldu? İlahi! Sənə nə oldu? Nataşanın rəngi meyit kimi ağarmışdı. Alyoşa danışdıqca Nataşa diqqətlə ona baxırdı, baxdıqca da gözləri get-gedə dumanlanır, bir nöqtəyə dikilib qalır, bənizi də get-edə ağarırdı. Mənə elə gəlirdi ki, o daha Alyoşaya qulaq asmırdı, sanki özündən getmişdi. |
| 563 |
Tələsə-tələsə, sanki Alyoşadan gizlədirmiş kimi, cibindən bir məktub çıxarıb mənə verdi. Məktub onun ata-anasına çatacaqdı, özü də dünən yazılmışdı. Məktubu verərkən diqqətlə mənə baxdı, sanki o öz baxışı ilə mənə zəncirlənmişdi. Onun baxışında dərin bir ümidsizlik vardı, bu dəhşətli baxışlar heç vaxt yadımdan çıxmayacaq. |
| 564 |
Bir-iki dəqiqədən sonra Nataşa ayıldı. Alyoşanın gəldiyi kareta bir az kənarda durmuşdu, Alyoşa sürücünü çağırdı. Nataşa karetaya minərkən, dəli kimi əlimi tutdu, barmaqlarımın üstünə bir damcı isti gözyaşı düşdü, bu gözyaşı od kimi barmağımı yandırdı. Kareta yola düşdü. Mən xeyli öz yerimdə durub onların ardınca baxdım. |
| 565 |
Mən bunu böyük bir ürəkağrısı ilə hiss etdim... Gəldiyim yol ilə ağır-ğır Nataşanın qoca ata-anasının yanına döndüm. Mən bilmirdim onlara nə deyəcəyəm, içəri necə girəcəyəm! Fikrim başımda donur, ayaqlarım tutulurdu... Bəli, mənim bütün xoşbəxtliyimin tarixi bundan ibarətdir, mənim sevgim bu cür həll olunub qurtardı. |
| 566 |
Ancaq ikindi vaxtı günəş bir anlığa göründü, azğın düşmüş bir parça şüa, yəqin ki, maraqlandığı üçün mənim də otağıma düşdü. Bu otağa köçdüyümə peşman olmuşdum. Otaq böyük olsa da, çox alçaq idi, hisli idi, ondan kif iyi gəlirdi, içində bir az mebel olsa da boş görünürdü, bu boşluq adama pis təsir bağışlayırdı. |
| 567 |
Bütün səhəri öz kağızlarımla məşğul oldum, onları nizama salırdım. Portfelim olmadığından, onları balışüzündə gətirmişdim, buna görə də bütün kağızlar əzilmişdi, bir-irinə qarışmışdı. Sonra oturub yazmağa başladım. Mən onda öz böyük romanımı yazırdım. Lakin iş yenə də irəli getmədi, çünki başım ayrı şeylərlə dolu idi... |
| 568 |
Yadımdadır, ağlıma belə bir şey gəldi, bir sehrlə, yaxud möcüzə ilə son illərdə bütün olmuş şeyləri, keçirdiyim həyatı tamamilə unutsaydım, nə yaxşı olardı! Hər şeyi unudaydım, fikrim təzələnəydi, sonra yenə də yeni qüvvə ilə başlayaydım. Bu qayda ilə mən düşünürdüm, kədərlənirdim, amma vaxt keçirdi. |
| 569 |
Bu axşam Nataşa ilə görüşəcəkdim, vədələşmişdik, hələ dünən kağız göndərib məni öz yanına çağırtdırmışdı. Tez yerimdən qalxıb hazırlaşmağa başladım. Onsuz da istəyirdim ki, bu otaqdan tez çıxım, hara olsa, lap yağışın altına da olsa, çiskinə də olsa çıxım. Hava qaraldıqca otağım sanki genişlənirdi, sanki get-edə böyüyürdü. |
| 570 |
Bax, elə bu anda başıma bir hadisə gəldi və bu məni son dərəcə təəccübləndirdi. Lakin bir şeyi açıqca etiraf etmək lazımdır: bilmirəm səblərimin pozğunluğundanmı, ya da bu yaxında keçirdiyim malxulyadanmı, hər nədənsə, hər gün hava qaralmağa başlayanda, mən yavaş-yavaş, ağır-ağır qəribə bir ruhi vəziyyətə düşürəm. |
| 571 |
Bu qorxu, şüurun bütün dəlillərinə baxmayaraq, adətən, get-edə daha da artır, belə ki, əql bu anda bəlkə də daha aydınlıq kəsb etsə də, bu qorxu hissinə qarşı durmaq imkanından məhrum olur. Əqlin dəlillərinə qulaq asılmır, bu, mənfəətsiz bir şey olur, bu ikiləşmə qorxu və intizar kədərini daha da qüvvətləndirir. |
| 572 |
O, əvvəl qapını yavaşca açacaq, astanada dayanacaq, otağı gözdən keçirəcək, sonra da başını aşağı dikərək astadan içəri girəcək, qarşımda dayanacaq, sönük gözlərini mənə zilləyəcək, birdən dişsiz ağzını açaraq, düz gözümün içinə səssizcə, uzun-uzadı güləcək, bu gülüşdən onun bütün bədəni xeyli titrəyəcək. |
| 573 |
Tez dönüb baxdım. Nə gördüm? Qapı doğrudan da, bir az əvvəl təsəvvür etdiyim kimi, səssizcə, yavaş-yavaş açılırdı. Mən çığırdım. Xeyli vaxt keçdi, içəri girən olmadı, elə bil ki, qapı z-özünə açılmışdı. Birdən astanada qəribə bir məxluq göründü, qaranlıqda kiminsə gözləri diqqətlə düz mənə baxırdı. |
| 574 |
Dəhşət içində baxıb gördüm ki, bu bir uşaqdır, qızdır. Hətta bu gələn Smit özü olsaydı, bəlkə də o məni, belə bir vaxtda tanımadığım bir uşağın çox qəribə bir halda, heç gözlənilmədən otağıma gəlməsi qədər qorxutmazdı. Bayaq dedim ki, o, qapını çox yavaşca açmışdı, elə bil ki, içəri girməkdən qorxurdu. |
| 575 |
O, tetanus xəstəliyinə tutulmuş adam kimi, yerində donub qalmışdı. Nəhayət, səssizcə, yavaş-yavaş iki addım atıb qarşımda dayandı. O hələ də bircə kəlmə söz demirdi. Yaxından ona diqqətlə baxdım. Bu, on iki-on üç yaşlı, balaca boylu, arıq, solğun bənizli bir qız idi, elə bil ki, ağır xəstəlikdən təzəcə durmuşdu. |
| 576 |
Qız sol əli ilə sinəsinə sıxdığı köhnə, yırtıq yaylığını tutmuşdu, bu yaylıqla hələ də axşam soyuğundan titrəyən sinəsini örtmüşdü. Onun əynindəki paltarını, tam mənası ilə cır-cındır adlandırmaq olardı. Sıx, qara saçı pırtlaşıb bir-birinə qarışmışdı. Biz bu qayda ilə iki dəqiqə durub diqqətlə bir-birimizə baxdıq. |
| 577 |
Smiti soruşurdular, heç gözlənilmədiyi halda onun adamı gəlmişdi. Sanki o da yəqin bilirdi ki, Azorka mütləq qoca ilə bərabər ölməlidir. Qız mənim cavabımı eşitdikdən sonra otaqdan çıxıb, qapını üsulluca örtdü. Bir dəqiqə sonra mən onun arxasınca yüyürdüm, onu ldən buraxdığım üçün öz-özümü danlayırdım! |
| 578 |
Ancaq aşağı mərtəbədə kiminsə qapısı örtüldü, yenə də sakitlik oldu. Mən cəld aşağı düşməyə başladım. Pilləkən mənim otağımdan, yəni beşinci mərtəbədən dördüncü mərtəbəyə kimi burma-burma, dördüncü mərtəbədən isə düz idi. Bu pilləkən də xırda otaqlı böyük evlərin pilləkənləri kimi, çirkli və qara idi, həmişə də qaranlıq olurdu. |
| 579 |
Əllərimi pilləkənə sürtə-sürtə dördüncü mərtəbəyə enib dayandım. Birdən elə bil mənə dedilər ki, burda kim isə var, səndən gizlənmişdir. Əllərimlə yan-örəmi yoxlamağa başladım: qız burada idi, küncdə durubzünü divara çevirərək astadan ağlayırdı, elə ağlayırdı ki, onun səsini heç eşitmək olmurdu. Mən sözümü qurtara bilmədim. |
| 580 |
Mən də onun arxasınca qaçdım, onun ayaq səsi hələ də aşağıdan gəlirdi. Səs birdən kəsildi... Küçəyə çıxdım: o yox idi. Voznesenski küçəsinə qədər yüyürdüm, gördüm ki, mənim bu səyim nahaqdır. Qız yox olmuşdu. Düşünərək öz-özümə dedim: "Mən pilləkəndən düşəndə, görünür, o qaçıb haradasa gizlənmişdir". |
| 581 |
Mən onun qoca İxmenyev olduğunu görüb çox təəccüb etdim. Bu axşam mənim üçün gözlənilməz təsadüflər axşamı idi. Mən qocanın üç gün bundan əvvəl bərk kefsizləşdiyini bilirdim, indi isə belə rütubətli havada ona küçədə rast gəldim. Bir də ki, o, əvvəllər çox az hallarda axşamçağı evdən bayıra çıxardı. |
| 582 |
Mən hələ əvvəllər də görürdüm ki, o bəzən elə bil fikir aydınlığını itirir, məsələn, otaqda tək olmadığını unudaraq öz-özü ilə danışırdı, əl-olunu oynadırdı. Adamın ona yazığı gəlirdi. Bu vasvası qoca o qədər həssas və əsəbi olmuşdu ki, gər "sizə getmirəm" desəydim, o mütləq bundan inciyəcək, soyuq halda məndən ayrılacaqdı. |
| 583 |
Smitin başına gələn hadisə qocanı çox maraqlandırdı. O mənə diqqətlə qulaq asmağa başladı. Eşidəndə ki mənim təzə tutduğum otaq rütubətlidir, bəlkə əvvəlkindən də pisdir, ayda da altı manat kirayə pulu verirəm, o hətta acıqlandı da. Ümumiyyətlə, o son dərəcə səbirsiz olmuşdu, çox tez zündən çıxırdı. |
| 584 |
Heç bir şey qoyub getməyib – bunu demək asandır! Hə... Şöhrət sahibi olub... Tutaq ki, elə əbədi şöhrət qazanıb, axı şöhrət ilə qarın doymur. Vanya qardaş, mən onda da sənin aqibətini görürdüm, səni tərif eləyirdim, amma öz-özlüyümdə sənin aqibətini görürdüm. Deməli, B. lmüşdür? Necə də ölməsin! Dolanacaq da yaxşı... |
| 585 |
Qarşımızda, zülmət içərisində, aşağıdan qaz işığı ilə işıqlanmış abidə, bir qədər kənarda da, qaranlıq göydən yaxşı seçilməyən böyük İsakiya kilsəsinin qara kütləsi yüksəlirdi. Bu, çirkli, cır-cındır geyinmiş, yeddi-səkkiz yaşlı arıq, balaca qız uşağı idi. Onun xırdaca, corabsız ayaqlarında yırtıq çəkmə vardı. |
| 586 |
Qızın solğun, arıq, xəstə üzü bizə tərəf çevrilmişdi, o çəkinə-çəkinə, kirimişcə bizə baxır, rədd ediləcəyini itaətkarlıqla, qorxa-qorxa gözləyərək, titrək əlini bizə tərəf uzatmışdı. Qoca onu görən kimi bütün bədəni titrədi, elə tez ona tərəf döndü ki, qızı hətta qorxutdu da. Qız diksinərək geri çəkildi. |
| 587 |
Knyaz uşaqları deyil ki! Vanya, dünyada knyaz uşağı olmayanlar çoxdur! Bəli! O nədənsə çətinlik çəkirmiş kimi bir az susdu. Yoxsa darıxırıq, iki qoca tək başımıza... Hə... Ancaq bilirsənmi, Anna İvanovna bunun əleyhinə oldu. Sən onunla danış... Belə ha, bilirsənmi, mənim adımdan yox, elə bil öz adından... |
| 588 |
Başa düşürsən? Mən çoxdan istəyirdim bunu səndən xahiş edim, gedib onu başa salasan, qoy razı olsun, mənim ondan çox xahiş eləməyim mənə birtəhər gəlir... Axı boş-boş şeydən danışmağın nə mənası! Qız axı mənim üçün nədir? Mənə heç lazım da deyil, belə də, baş qarışdırmaq üçün... Evdən uşaq səsi gəlsin, uşaq səsi eşidəsən... |
| 589 |
Məhəbbət, uzun zamandan bəri aralarında olan ülfət onları ayrılmaz şəkildə bir-birinə bağlamışdı. Lakin Nikolay Sergeiç yalnız indi deyil, əvvəllər də, ən xoşbəxt günlərində də, öz Anna Andreyevnasına bir qədər ünsiyyətsizlik göstərərdi, hətta bəzən, xüsusilə adamlar içində, onunla sərt rəftar edərdi. |
| 590 |
O, Anna Andreyevnaya hədsiz dərəcədə hörmət bəsləyir, onu hədsiz dərəcədə sevirdi. Anna Andreyevna xoştəbiətli bir qadın idi. Nikolay Sergeiçi sevməkdən başqa bir şey bacarmırdı, Nikolay Sergeiçin bireyə çox acığı tuturdu, Anna Andreyevna öz sadəliyizündən onunla bəzən həddindən artıq açıq olur, ehtiyatsızlıq göstərirdi. |
| 591 |
Onlar dünyada tək qaldıqlarınırəkağrısı ilə hiss edirdilər. Nikolay Sergeiç bəzən son dərəcə tutqun olurdu, bununla belə, onlar ikicə saat da dərdsiz, iztirabsız bir-birindən ayrıla bilmirdilər. Sanki danışmadan şərtləşmişdilər ki, Nataşa haqqında bircə kəlmə də söz söyləməsinlər, elə bil ki, o heç bu dünyada olmamışdı. |
| 592 |
Bizim aramızda sanki belə bir uzlaşma mələ gəlmişdi: mən gərək hər dəfə gələndə onun əziz, unudulmaz balası haqqında bir xəbər gətirəydim. Qızından gec məlumat alanda xəstələnirdi, lakin mən gələndə Nataşaya aid olan ən xırda şeylərlə maraqlanır, bədəni əsə-əsə hər şeyi soruşur, "ürəyini boşaldırdı". |
| 593 |
Bununla da Anna Andreyevnaya mənim yanımda gözyaşı tökə-tökə deyinməyə, şikayətlənməyə, bütün dərdini açıb tökməyə imkan verirdi. Həmişə mən gələndə eynən belə edirdi: mənimlə salamlaşan kimi öz otağına gedirdi, bununla da, vaxt verirdi ki, mən Nataşa haqqında gətirdiyim yeni xəbərdən Anna Andreyevnaya söyləyə bilim. |
| 594 |
O tələsə-tələsə çıxıb getdi, hətta çalışdı ki, bizə heç baxmasın da, o özü axı məni bura gətirmiş, Anna Andreyevna ilə görüşdürmüşdü, sanki bundan xəcalət çəkirdi. Belə hallarda, xüsusilə, qayıdıb bizim yanımıza gələndə, həmişə həm mənimlə, həm də Anna Andreyevna ilə çox sərt, acıqlı rəftar edirdi. |
| 595 |
Lakin məsələnin ən mühüm cəhəti budur ki, Alyoşa özü, deyəsən, o qızı almaq istəyir, deyilənə görə, hətta qıza vurulmuşdur da. Mən bunu da əlavə etdim ki, başa düşdüyümə görə, Nataşa kağızı böyük bir həyəcanla yazmışdır. Nataşa yazır ki, bu axşam hər şey həll olunacaq, amma nə həll olunacaq – məlum deyil. |
| 596 |
Buna görə də mən mütləq getməliyəm, özü də gərək tez gedim. Mən kağızı göstərdim. Mən bilirdim ki, Anna Andreyevnanın çox sevdiyi bir fikri vardı. O ümid edirdi ki, onun gah xəbis, gah da hissiz, axmaq uşaq adlandırdığı Alyoşa axırda Nataşa ilə evlənəcək, knyaz Pyotr Kiot – ikona üçün şüşəlikiçik qutu(red. |
| 597 |
O hətta bir dəfə bunu mənə demişdi, amma sonra peşman olaraq öz dediyini inkar etmişdi. Öz ümidlərini o heç vaxt Nikolay Sergeiçin yanında söyləməyə cəsarət etmirdi. Lakin bunu da bilirdi ki, Nikolay Sergeiç onun belə bir ümidlə yaşadığını duyur, hətta bununstündə bir neçə dəfə onu dolayısı ilə məzəmmət də etmişdi. |
| 598 |
Knyaz istəyir ki, bu pulu ələ keçirmək üçün, həmin qızı Alyoşaya alsın! Görürsən nə bic adamdır! Öz xeyrini başa düşür! Knyazın bir qraf qohumu var, yadındadır da, adlı-sanlı bir adamdır, saray adamlarındandır, o da razıdır. Üç milyon zarafat deyil! Deyib ki, yaxşı, qrafinya ilə danış. Knyaz da z fikrini qrafinyaya deyib. |
| 599 |
Deyib ki, knyaz, sən mənimlə evlən, amma mənim ögey qızım Alyoşanın olmayacaq. Deyirlər ki, bu qız gey anasının heç sözündən çıxmır, az qalır ki, ona səcdə eləsin, hər nə deyirsə, onu edir. Deyirlər ki, elə məsumdur ki, lap mələk kimi qızdır. Knyaz görür ki, məsələ ayrı cürdür, deyir ki, qrafinya, sən narahat olma! |
| 600 |
Biz də onları alarıq öz qanadlarımızın altına, bir yerdə onlara qəyyumluq eləyərik. Onda sənin də pulun olar... Deyib ki, axı sənin mənə ərə gəlməyindən nə olacaq? Bic adamdır! Masondur! Bu söhbət olub altı ay bundan əvvəl. Qrafinya onda razı olmurmuş, deyirlər ki, indi Varşavaya gediblər, orada razılığa gəliblər. |
| 601 |
İndi görürsənmi, burada pul məsələsi var, milyonlar var, sən də başlamısan ki, gözəl qızdır!.. Anna Andreyevnanın danışdıqları məni son dərəcə təəccübləndirdi. Bu sözlər, bu yaxında Alyoşanın özündən eşitdiyim sözlərlə tamam düz gəlirdi. Alyoşa bu sözləri danışanda lovğa-lovğa deyirdi ki, mən pula görə evlənməyəcəyəm. |
| 602 |
Mən əvvəl də demişdim ki, Alyoşa atasını çox sevir, onunla fərəhlənir, fəxr edir, ona bir kahin kimi inanırdı. Karamzinin tarixində də bu qeyd olunmuşdur. Bəli, atam, belə görünür ki, biz də bu barədə başqalarından geri qalmırıq. Elə ki qoca başladı bunları mənə danışmağa, mən o saat başa düşdüm ki, bunu o nə üçün deyir. |
| 603 |
Görəsən, bu doğrudur? Yadındadır, əzizim, ya yox, mənim qızıla tutulmuş balaca bir medalyonum vardı, yadigar saxlamaq üçün düzəldilmişdi, onda Nataşanın uşaqlıq şəkli vardı. O zaman mənim mələyimin səkkiz yaşı vardı. Hələ onda həmin şəkli Nikolay Sergeiçlə, əcnəbi bir rəssama çəkdirtmişdik, görünür, atam, sənin yadından çıxıb! |
| 604 |
Hər gün də yatmazdan qabaq ona xaç vururdum. Tək olanda onunla bərkdən danışırdım, ondan bir şey soruşurdum, elə bil ki, o mənim sualıma cavab verirdi, sonra yenə də bir şey soruşurdum. Ax, əzizim Vanya, bunu danışmaq özü də ağırdır! Sevinirdim ki, heç olmasa, Nikolay Sergeiç medalyonu məndə görməyib, bundan xəbəri yoxdur. |
| 605 |
Dedim axtarım, bəlkə tapdım, axtardım, axtardım, daha yer qoymadım, amma tapılmadı. Elə bil ki, heç yox imiş! Axı bu hara düşə bilərdi? Dedim ki, yəqin yatağa düşmüş olar. Yorğan-döşəyi alt-üst elədim, yenə tapmadım! Dedim ki, əgər o qopub düşübsə, onda bəlkə onu tapan olub, evdə də ondan, bir də Matryonadan ayrı kim olar? |
| 606 |
Matryona, sənin samovarın nə vaxt hazır olacaq? Amma deyirəm, Nikolay Sergeiç tapsa, onda nə olar? Oturub dərd çəkirəm, ağlayıram, ağlayıram, gözyaşı tökürəm, ovuna bilmirəm. Nikolay Sergeiç də mənə daha çox mehribanlıq eləyir, mənə baxanda o da dərdlənir, elə bil ki, mənim nə üçün ağladığımı bilir, mənə rəhmi gəlir. |
| 607 |
Bəlkə, o, doğrudan da, medalyonu tapıb, pəncərədən atıb bayıra? Hirslənəndə belə şey eləyə bilər, pəncərədən atıb bayıra, indi də atdığına peşman olub, dərd çəkir. Mən də gedib Matryona ilə pəncərənin qarşısını axtardım, tapmadım. Elə bil ki, quyuya düşmüşdü. Bütün gecəni ağladım. Birinci gecə idi ki, mən ona xaç vurmadım. |
| 608 |
Əzizim, sizi gözləyirdim, Allah tərəfindən göndərilən bir mələk kimi gözləyirdim, deyirdim, heç olmasa, danışsam, rəyimi boşaldaram. Anna Andreyevna bunu deyib, dərdli-dərdli ağladı. Birdən onun yadına bir şey düşdü, buna sevindi. Gəlir. Atam, qalanını da sonra söyləyərsiniz, sonra! Sabah gəlin, yadınızdan çıxartmayın... |
| 609 |
Anna Andreyevna o saat Nikolay Sergeiçə işarə edərək mənə göz vurdu. Nikolay Sergeiçin bu sirli göz vurmalardan zəhləsi gedirdi, o bizə baxmamağa çalışsa da, üzündən görünürdü ki, Anna Andreyevnanın elə bu anda ona işarə edərək göz vurmasını lap yaxşı bilir. O, knyazla olan məhkəmə işindən danışırdı. |
| 610 |
Anna Andreyevna, deyirsən belə eləyim? Bunu istəyirsən? Mən yaxşı bilirdim ki, Nikolay Sergeiçin, öz zavallı rəfiqəsinin tökdüyü gözyaşını, keçirdiyi iztirabı görərəkrəyi sızıldayır, bütün varlığı alt-üst olur. Mən bilirdim ki, Anna Andreyevnadan daha çox, o iztirab çəkir, ancaq o zünü saxlaya bilmirdi. |
| 611 |
Onlar hər necə olsa, heç təqsiri olmayan, çox vaxt da ən yaxın adamlarına, lap onları incitməli də olsalar, rəklərindəkini açıb söyləmək istəyirlər. Məsələn, qadınlarda elə bir hal olur ki, heç kəs onları incitməsə də, heç bir bədbəxtlik üz verməsə də, bəzən onlar incimək, bədbəxt olmaq ehtiyacını hiss edirlər. |
| 612 |
Mən bunu deyirəm, yerinə də yetirəcəyəm! Mən altı ay bundan əvvəl olan hadisəni deyirəm, başa düşürsən, Vanya? – Sonra o, görünür, arvadının qorxu ifadə olunan baxışlarından yayınmaq istəyərək, qızarmış gözləri ilə mənə baxıb əlavə etdi. – Vanya, bunu ona görə belə açıq-aydın deyirəm ki, sözlərimi sən yanlış başa düşməyəsən. |
| 613 |
Məni yandıran odur ki, hamı məni belə alçaq, belə zəif hisslərə malik olan ən axmaq, ən əclaf, ən rəzil bir adam hesab edir... Elə zənn edirlər ki, mən dərd əlindən dəli-divanə oluram... Bu boş sözdür! Mən əvvəlki hissləri özümdən rədd etmirəm, onları yadımdan çıxartmışam! Mənim üçün daha xatirə deyilən şey yoxdur!.. |
| 614 |
O sürtukunun yan cibindən kağızları bir-bir çıxarıb stolun üstünə atır, mənə göstərmək istədiyi kağızı tələsə-ələsə onların arasından axtarırdı, ancaq tərs kimi tapa bilmirdi. Axırda səbri tükənərək, əlinə keçən bütün kağızları cibindən çıxartdı, birdən ağır bir şey stolun üstünə düşərək cingildədi... |
| 615 |
Qan qocanın başına vurdu, üzü qıpqırmızı qızardı. O diksindi. Anna Andreyevna llərini döşünə qoyaraq, yalvarıcı bir nəzərlə ona baxırdı: onun üzündə ürəkaçan, gözəl bir ümid gülümsəyirdi. Qocanın qızarması, onun özünü itirməsi... Bəli, Anna Andreyevna yanılmırmış, indi o başa düşürdü ki, medalyon necə olub itmişdir! |
| 616 |
Gecə isə böyük iztirab içində, hönkürtüsünü sinəsində boğaraq, əziz surəti nəvazişlə oxşamışdır, öpmüşdür, görmək istəmədiyi, hamının qarşısında lənət oxuduğu qızını qarğımaq əvəzinə, onu əfv etmişdir, ona öz xeyir-duasını göndərmişdir... Onun üzünü... ayağınla tapdalayırsan? Ayağınla? Zalım adam! |
| 617 |
Daşqəlbli məğrur adam! Çılğın qoca, arvadının fəryadını eşidib, tutduğu işdən dəhşətə gələrək dayandı. Birdən medalyonu yerdən qapıb götürdü, otaqdan qaçmaq istədi, lakin ikicə addım ataraq birdən dizləri üstə düşdü, əllərini qarşısında olan divana söykəyərək, gücdən düşmüş halda başını aşağı saldı. |
| 618 |
Nataşa onda Fontankada, Semyonovsk korpusunun yanında, tacir Kolotuşkinin çirkli, "əsaslı surətdə tikilmiş" evinin dördüncü mərtəbəsində yaşayırdı. Nataşa öz evlərindən getdikdən sonra, onlar ilk əvvəl, Liteynaya küçəsində, çüncü mərtəbədə, kiçik, lakin çox gözəl, əlverişli bir mənzildə yaşayırdılar. |
| 619 |
Nataşa da onun belə bədxərclik etməsinə qarşı çıxır, bunun üstündə ona öyüd-nəsihət verirdi, hətta bəzən ağlayırdı. Alyoşa həssas, məsələni tez duyan bir adam idi, o bəzən Nataşaya nə kimi bir hədiyyə alacağını, bunu Nataşanın necə qəbul edəcəyini bir həftə düşünər, bundan həzz alardı, bunu özü üçün həqiqi bir bayram edərdi. |
| 620 |
O qismən haqlı idi: onlar tamamilə ayrı-ayrı adamlar idi, o özünü Nataşanın qarşısında uşaq kimi hiss edirdi, Nataşa özü də həmişə onu uşaq hesab edirdi. O Jozefina ilə olan tanışlığını mənə söyləyər, bundan peşman olduğunu, gözyaşı tökə-tökə bildirərdi, eyni zamanda yalvarardı ki, mən bunu Nataşaya deməyim. |
| 621 |
Sonra da, elə o saat, yenə kefi açılardı, uşaqcasına bir ürək açıqlığıyla Jozefina ilə olan sərgüzəştini bütün təfərrüatı ilə danışar, qəhqəhə ilə gülərdi, Nataşaya təşəkkürlər edər, onu tərifləyərdi, axşam da fərəh və şənlik içində keçərdi. Elə ki, onun pulu qurtardı, başladı aldığıeyləri satmağa. |
| 622 |
Nataşa hətta öz paltarlarını satmağa, iş axtarmağa başladı. Alyoşa bunu biləndə son dərəcə məyus oldu. O öz-özünü qarğıyar, çığıra-çığıra deyərdi ki, mən özümə nifrət edirəm, lakin onun işə heç bir köməyi dəymirdi. İndi onların bu satılan şeyləri də qurtarmışdı, bircə Nataşa işləyirdi, onun da işinə çox az pul verirdilər. |
| 623 |
Alyoşaya, onsuz da çox az verdiyi pulu, daha da azaltdı (knyaz onlara həddindən artıq xəsislik göstərirdi), bunu da kəsəcəyi ilə onları təhdid edirdi. Ancaq çox çəkmədi ki, qrafinyanın dalınca Polşaya getdi. O, qrafinyanın ögey qızını öz oğluna almaq fikrindən əl çəkmirdi. Qrafinya öz işi üçün Polşaya getmişdi. |
| 624 |
Axırda knyaz öz məqsədinə çatdı. Eşitdik ki, qrafinya Katerina Fyodorovnanın Alyoşa ilə evlənməsinə razılıq vermişdir. O vaxtı ki, mən təsvir edirəm, knyaz onda Peterburqa yenicə gəlmişdi. Oğlunu çox mehribanlıqla qarşıladı, lakin Alyoşanın yenə də Nataşadan əl çəkmək istəməməsi onu heyrətə saldı, bundan çox pis oldu. |
| 625 |
Nataşadan ayrılmağı oğlundan çox ciddi, çox təkidlə tələb etdi, lakin az sonra daha yaxşı bir vasitəyə əl atmağı qərara aldı. Alyoşanı qrafinyanın yanına apardı. Qrafinyanın ögey qızı çox qəşəng idi, ancaq hələ çox cavan idi. O çox nadir təsadüf edilən, təmiz, məsum bir qəlbə malik idi; şən, ağıllı idi və mehriban idi. |
| 626 |
Bunu da əlavə etməliyəm ki, knyaz birdən-birə oğluna son dərəcə mehriban oldu (amma yenə də ona pul vermirdi). Alyoşa hiss edirdi ki, bu mehribanlıq altında atasının dəyişməz qəti qərarı gizlənmişdir, buna görə də qüssələnirdi, lakin onun bu qüssəsi, Katerina Fyodorovnanı hər gün görə bilməməsindən duyduğu qüssəyə bənzəmirdi. |
| 627 |
Nataşa evdə tək idi. O, əlləri qoynunda, dərin fikrə dalaraq, ağır-ağır otaqda gəzişirdi. Odu sönmüş samovar stolstündə idi, görünür, çoxdan mənim yolumu gözləyirdi. Nataşa gülümsəyərək, dinməz-söyləməz əlini mənə uzatdı. Onun bənizi solğun idi, üzündə, xəstə təbəssümündə iztirab, zəriflik, səbir ifadə olunurdu. |
| 628 |
Bu bədbəxtlik üz verəndən bir ay əvvəl o mənə sırğa almışdı, özü də məndən gizlədirdi (amma mən bunu bilirdim), bunu eşidəndə mənim nə dərəcə fərəhlənəcəyimi təsəvvür edərək, bir uşaq kimi sevinirdi, lakin mən ona deyəndə ki sırğa alındığını çoxdan bilirəm, onun hamıya, hamıdan da əvvəl mənə bərk acığı tutdu. |
| 629 |
O məni bağışlasa da, qarşısında kimi görəcək? Mən daha əvvəlki Nataşa deyiləm, mən daha uşaq deyiləm, mən çox şeylər görmüşəm. Mən özümü ona istətsəm də, o yenə də ötüb-eçən o xoş günləri xatırlayıb ah çəkəcək, mənim əvvəlki Nataşa olmadığımı görüb qəmgin olacaq, o zaman ki məni bir uşaq kimi sevirdi... |
| 630 |
Yada düşərək qəlbə iztirab verir! – o öz dediklərinə uyaraq həyəcanla əlavə etdi. – Ah, Vanya, keçən günlər nə yaxşı günlər idi! – bu sözlər iztirabla onun qəlbindən qoparaq sözünü kəsdi. O mənə daha qulaq asmırdı, oturub dərin fikrə dalmışdı. Məni saxlamaq istədi, lakin mən dəhlizə, Mavranın yanına getdim. |
| 631 |
Gələn Alyoşa idi. Mavradan nəsə soruşurdu. Mavra əvvəlcə onu içəri buraxmaq istəmirdi. Alyoşa üsulluca qapını açıb, otağı qorxa-qorxa gözdən keçirdi. Heç kəs yox idi. Birdən onu küncdə, şkafla pəncərə arasında gördü. Nataşa sanki orada gizlənmişdi, özü də sanki ayaq üstə lmüşdü. Bu indi də yadıma düşəndə gülməyə bilmirəm. |
| 632 |
Nataşa küncdən çıxdı, onun yanaqları qızarmağa başladı. O, yerə baxırdı, elə bil ki, Alyoşaya baxmağa qorxurdu. Söz yayılıb ki, mən o qızın yanındayam. İndi bir baxın da! Nataşa məni əfv edir! Deyir ki: "Əlini ver, qurtardı getdi!" Nataşa, mənim əzizim, mənim mələyim! Mənim təqsirim yoxdur, sən bunu bil! |
| 633 |
Lakin Alyoşanın baxışlarında elə bir doğruluq, üzündə elə bir sevinc, elə bir fərəh, elə bir düzlük ifadə olunurdu ki, onun sözlərinə inanmamaq mümkün deyildi. Mən elə güman edirdim ki, onlar yenə çığıraraq, yüyürüb bir-birini qucaqlayacaq, vvəllər bir neçə dəfə belə olmuşdu, onlar barışanda bir-irini qucaqlayardılar. |
| 634 |
Yavaşca ağlamağa başladı. Alyoşa bunu görüb özünü saxlaya bilmədi. Nataşanın ayaqlarına yıxıldı, onun əllərini, ayaqlarını öpməyə başladı, o sanki çılğınlıq həyəcanına tutulmuşdu. Mən kreslonu Nataşanın altına çəkdim. Nataşa oturdu. Onun dizləri əsirdi. Bir dəqiqədən sonra biz gülməkdən uğunub gedirdik. |
| 635 |
Onun bizə acığı tutduqca, biz daha da çox gülürdük. Alyoşanın acıqlanması, sonra da uşaq kimi məyus olması axırda bizi də o dərəcəyə gətirib çıxartdı ki, adam bu zaman, Qoqolun miçmanı kimi, ancaq barmaq Miçman Dırkanəzərdə tutulur: onun son dərəcəgüləyən olması barəsində leytenant Jevkin Qoqolun "Evlənmə" əsərində danışır. |
| 636 |
Mavra da mətbəxdən gəlib qapı ağzında durmuşdu, o, qəzəblə bizə baxır, Nataşanın Alyoşaya yaxşıca bir qulaq burması verməməsindən acığı tuturdu. O beş gün idi ki, Nataşanın belə bir şey edəcəyini məmnuniyyətlə gözləyirdi, lakin indi bunun əvəzinə onlar hamısı gülüb danışırdı. Mən buna lap təəccüb edirdim. |
| 637 |
O hər şeyi oxuyub, hər şeyi bilir. Siz bircə dəfə ona baxsanız, o dərhal sizin bütün fikrinizə bələd olacaqdır. Bax, yəqin buna görə də ona yezuit adı veriblər. Mən onu tərifləyəndə Nataşanın xoşuna gəlmir. Nataşa, sən acıqlanma! Bəli, belə işlər... Hə, əcəb yadıma düşdü! O, vvəllər mənə pul vermirdi, indi verdi, dünən verdi. |
| 638 |
Bir bax! Məni tənbeh eləmək üçün bu yarım ildə nə qədər ki, pulumu kəsmişdisə, dünən hamısını verdi. Bir görün nə qədərdir! Hələ heç saymamışam Mavra, bir pula bax! İndi daha qaşıqları, zaponkaları girov qoymayacağıq! Cibindən bir iri dəstə pul çıxardıb stolun üstünə qoydu: min beş yüz manat gümüş pul idi. |
| 639 |
Amma belə mehribanlıq göstərəndə mən daha ona nə deyim? Siz məni təqsirləndirməyin. Nataşa, mən görürəm ki, sən, deyəsən, narazısan. Niyə siz bir-birinizə baxırsınız? Yəqin fikirləşirsiniz ki, o məni aldadıb, məndə zərrə qədər də möhkəmlik yoxdur... Yox, möhkəmlik var, sizin düşündüyünüzdən də çox var! |
| 640 |
Onun sözündən belə çıxırdı ki, bu sənin təsirin altında olmuşdur. Ancaq hələ indiyə kimi sənin barəndə heç danışmamışdır, görünür, bu məsələdən qaçır. Biz bir-irimizə kələk gəlirik, gözləyirik, bir-birimizin kələyininstünü açmaq istəyirik, əmin ol ki, bizə də bir gün xoşbəxtlik üz verəcəkdir. Kim bilir nə qərara gəldi. |
| 641 |
O ancaq nankorluq etdiyimə görə mənə acıqlanmışdı, əslinə qalanda, mən heç bir nankorluq etməmişəm, onun evində adam yaman darıxır, buna görə də onlara getmirdim. O, atamı da çox etinasızlıqla qəbul etdi, elə etinasızlıqla, elə etinasızlıqla ki, mən hətta heç başa düşə bilmirəm, o necə onlara gedir. |
| 642 |
Mən sonra istədim ki, öz fikrimi ona deyim, ancaq özümü saxladım. Bir də, axı niyə deyim? O inandığına inanıb, mənim sözümlə əqidəsini dəyişməyəcək, bir az da artıq acıqlanacaq, bunsuz da o çox iztirab çəkir. Fikirləşdim ki, yaxşı hiylə işlədərəm, onların hamısına kələk gələrəm, qrafı məcbur eləyərəm ki, mənə hörmət eləsin. |
| 643 |
Bunu da mən elədim, təkcə mən, öz xüsusi kələyimlə, atam da buna lap məəttəl qaldı! Alyoşaya ağılsız deyiləndə Nataşa buna qətiyyən dözə bilmirdi. Bəzən mən Alyoşanın çox da nazı ilə oynamayaraq, onun axmaq bir iş tutduğunu sübut edəndə, Nataşanın acığı tuturdu, ancaq bunu açıq demirdi, bu onun qəlbinə toxunan bir məsələ idi. |
| 644 |
Nataşa bunu görüb çox kədərlənirdi, elə o saat da onun qılığına girir, ona nəvaziş göstərməyə başlayırdı. Buna görə də Alyoşanın sözü onun qəlbində belə əzabverici bir əks-əda ilə səslənmişdi... Qrafın qəbulundan sonra atamın hətta mənə acığı tutdu. Dedim yaxşı, indi başqa cür edərəm! Biz durub knyaginyanın evinə getdik. |
| 645 |
Düz bir sürü belə tulası var, özü də onlardan ötrü lap ölür. Bununla belə, kübar cəmiyyətində çox böyük nüfuzu var, belə ki, hətta le superbe qraf Nainski ona antichambre eləyir. Mən də yol gələ-gələ görəcəyim işlərimin planını qurdum, özü də heç bilirsiniz nəyə saslanırdım? Bütün itlərin məni sevməsinə, vallah, doğru deyirəm! |
| 646 |
Que lle charmante peinture. Bu ki, lap mələkdir! Knyaginya bunu eşidəndə az qaldı ki, özündən getsin, söz o qədərrəyinə yatmışdı. Başladı məndən cürbəcür şeylər soruşmağa, harada oxumusan, kimlərin evinə gedirsən, sənin nə qəşəng saçın var, baş alıb getdi! Mən də onu güldürdüm, ona biabırçı bir əhvalat danışdım. |
| 647 |
Onlar hamısı belədir. Ona ancaq bu cür baxmaq lazımdır, ayrı cür yox, onda o da elə dərhal haqlı çıxacaq. Nataşa, mən qəsdən sənin yanına gəlməyə tələsdim ki, səni buna inandırım, ona görə ki, mən bilirəm, sən elə əvvəldən onun əleyhinəsən, əlbəttə, buna sən təqsirkar deyilsən. Mən səni müqəssir saymıram. |
| 648 |
Xüsusilə, bütün bu şeyləri Katyanın ögey anası qrafinya tələb edir. Məsələ burasındadır ki, knyaginya onu, xaricdə etdiyi cürbəcür işlərinə görə, hələ heç qəbul etməz, knyaginya da ki, qəbul etmədi – onda başqaları da qəbul etməz, buna görə də əllərinə yaxşı fürsət düşüb, bu da məni Katya ilə evləndirməkdir! |
| 649 |
Ardına qulaq as, onda məsələ sənə aydın olar... Ah, sən Katyanı tanısaydın! Heç bilirsən o necə incə, aydın, sevimli bir qəlbə malikdir? Sən bunu biləcəksən, ancaq axıra kimi qulaq as! İki həftə bundan əvvəl, onlar gələndən sonra, atam məni Katyanın yanına apardı, mən onda Katyaya diqqətlə baxdım. |
| 650 |
Yalnız on yeddi yaşı olsa da, mən onun qarşısında uşağam, onun kiçik qardaşıyam. Mən onda bir şey də gördüm: o çox qəmgin olur, elə bil ki, ürəyində bir sirri var, özü də az danışandır, evdə çox vaxt susur, elə bil ki, nədənsə çəkinir, bir şey düşünür. Elə bil atamdan qorxur. Ögey anasını sevmir, mən bunu hiss etdim. |
| 651 |
Bu da nədir: həreyi açıb ona söyləmək, hər şeyi onun qarşısında etiraf etmək, onu öz tərəfimizə çəkmək və məsələni birdən bitirmək... Nataşa, bir təsəvvür elə ki, bizim işimizdən onun heç xəbəri yox imiş. Bircə görəydin bunu eşidəndə o necə mütəəssir oldu... Hətta əvvəl qorxdu da. Rəngi ağappaq ağardı. |
| 652 |
Dedim ki, sizə ona görə müraciət edirik ki, siz bizim tərəfimizi saxlayın, ögey ananıza deyin ki, mən ona getmək istəmirəm, siz bununla da bizi xilas edərsiniz, bizim daha başqa bir yerdən köməyimiz yoxdur. O çox maraqla mənə qulaq asırdı, bizə ürəyi yanırdı. Bu zaman onun gözləri heç bilirsiniz, necə idi? |
| 653 |
Onun gözləri lap mavidir. Mən ona şübhə etmədiyim üçün, ürəyimi açıb dediyim üçün o mənə təşəkkür etdi, var qüvvəsilə bizə kömək edəcəyinə söz verdi. Sonra səni soruşmağa başladı, dedi ki, onunla tanış olmağı çox arzu edirəm, xahiş etdi ki, ona deyərsiniz: "Mən onu öz bacım kimi sevirəm, o da qoy məni öz bacısı kimi sevsin". |
| 654 |
Mətbəxdə knyazın rəsmi geyimli lakeyi durmuşdu. Heç demə, knyaz evinə qayıdanda karetasını Nataşanın yaşadığı evin qarşısında saxlatdırmış, lakeyini göndərmiş ki, görsün Alyoşa oradadır, ya yox. Lakey bunu deyən kimi, mətbəxdən çıxdı. Nataşanın rəngi ağardı, yerindən qalxdı. Birdən gözləri od kimi parıldadı. |
| 655 |
Qapı açıldı, knyaz Valkovski astanada göründü. O, cəld və diqqətlə bizi gözdən keçirtdi. Lakin bu baxışdan, bizim yanımıza onun bir dost, ya düşmən kimi gəldiyini hələ təyin etmək olmazdı. Mən onun zahiri görünüşünü müfəssəl olaraq təsvir edəcəyəm. O bu axşam məni xüsusilə heyrətə saldı. Mən əvvəl də onu görmüşdüm. |
| 656 |
Mən adamın yaxşı cəhətindən daha tez, pis cəhətini görməyə meyil edirəm, bu isə hissdən məhrum olan bir qəlbə xas olan bədbəxtlikdir. Lakin məndə öz nöqsanlarını gizlətmək adəti yoxdur. Mən bütün deyilən böhtanlara, dedi-qodulara inandım, siz öz ata-ananızı qoyub gedəndə, Alyoşanın vəziyyəti məni dəhşətə saldı. |
| 657 |
Mən bilirəm ki, çox açıq danışıram, lakin indi mənim açıq danışmağım hər şeydən artıq lazımdır, siz özünüz də axıra kimi mənə qulaq asdıqdan sonra bununla razılaşacaqsınız. Siz öz evinizi tərk etdikdən az sonra mən Peterburqdan getdim, lakin gedərkən mən daha Alyoşanın başına bir iş gələcəyindən qorxmurdum. |
| 658 |
Bir də ona görə istəməyəcəkdiniz ki, sonra deməsinlər ki, siz özünüzə evlənmək üçün knyaz axtarmışsınız, bizim ailəmizlə əlaqə yaratmaq fikrində imişsiniz. Əksinə, siz hətta bizə etinasızlıq göstərirdiniz, bəlkə də gözləyirdiniz ki, mən züm gəlib, oğlumla evlənmək şərəfinə bizi nail etmənizi sizdən xahiş edim. |
| 659 |
Qrafinya Zinaida Fyodorovnanın ögey qızının yüksək aristokrat cəmiyyəti ilə laqəsi olmasa da, çox varlıdır. Bir az gözləsəydim, dövlət axtaran başqa bir adam tapılardı, qız da əlimdən çıxardı. Fürsəti əldən vermək olmazdı, mən də belə bir qərara gəldim: Alyoşa hələ çox cavan olsa da, onu həmin qız ilə evləndirim. |
| 660 |
Lakin mən özümə haqq qazandırmaq istəmirəm. Qrafinya Zinaida Fyodorovnanın ögey qızını öz oğlumla evləndirmək istəməyimin ikinci səbəbi də budur ki, bu qız sevgiyə, hörmətə son dərəcə layiq bir qızdır. O qəşəngdir, yaxşı tərbiyə olunmuşdur, çox gözəl də xasiyyəti var. Hələ bir çox cəhətdən uşaq olsa da, çox ağıllıdır. |
| 661 |
Çoxdan bəridir ki, mən təsirimin onun üzərində azalmağa başladığını hiss edirəm. Qızğınlıq, gənclik ehtirasları öz varlığını hiss etdirir, hətta yerinə yetirilməli olan bəzi həqiqi vəzifələrdən də üstün olur. Bəlkə də mən onu həddindən artıq çox sevirəm, lakin inanmağa başlayıram ki, təkcə mənim rəhbərliyim onun üzərində azdır. |
| 662 |
O tabe olan, sevən, sevməyi, tabe olmağı əmr etməkdən üstün tutan zəif bir təbiətə malikdir. Bütün ömrü boyu da o belə qalacaqdır. Siz təsəvvür edirsinizmi ki, mən Katerina Fyodorovnanın şəxsiyyətində ideal bir qız simasını görərkən nə qədər sevindim! Mən istərdim elə bir qız mənim oğlumun arvadı olsun. |
| 663 |
Siz onu yenidən tərbiyə etmisiniz. Etiraf edirəm ki, elə onda mənim ağlıma belə bir fikir gəldi: hər kəsdən çox, siz onu xoşbəxt edə bilərsiniz. Ancaq mən bu fikri özümdən qovdum, belə bir fikir mənə lazım deyildi. Mən gərək, hər necə olur olsun, onu sizdən uzaqlaşdıraydım. İşə başladım, elə zənn etdim ki, məqsədimə çatmışam. |
| 664 |
O, çətin hesab etdiyi vəziyyətdən çıxmaq üçün çox düzgün bir yol seçmişdir. O, insan qəlbinin ən nəcib duyğularına, yəni əfv etmək, pisliyə qarşı alicənablıq göstərmək duyğularına toxunmuş, bunu hərəkətə gətirmişdir. O özünü incitdiyi adamın ixtiyarına vermiş, eyni zamanda, kömək üçün ona müraciət etmişdir. |
| 665 |
Mən əminəm ki, Natalya Nikolayevna, siz onun bugünkü hərəkətində nə söz, nə də məsləhətinizlə iştirak etməmisiniz. Bəlkə də bunu onun zündən indicə eşitmisiniz. Mən səhv etmirəm ki? Doğru demirəmmi? Bizim qrafinyagillə qohum olmaq məsələmiz pozulmuşdur, bunu daha düzəltmək olmaz, əgər düzəlsə də, mən daha buna yol vermərəm. |
| 666 |
Əslinə qalanda, dərrakəm mənə deyir ki, bunların çoxu mənasız şeydir, lakin mən bu mənasız şeyləri sevirəm, onları heç də tapdalamaq istəmirəm. Amma bəzən elə bir vəziyyət əmələ gəlir ki, onda başqa mülahizələrə də yol vermək lazım gəlir, hər şeyi bir ülgü altına salmaq olmur... Bir də ki, mən öz oğlumu çox sevirəm. |
| 667 |
Mən uşaq deyiləm, mən bu yaşımda ətraflı surətdə düşünmədən qəti qərara gələ bilmərəm. Mən bura gələndə hər şeyi ətraflı surətdə düşünmüş, qəti qərara gəlmişdim. Lakin hiss edirəm ki, sizi tamamilə səmimi olduğuma inandırmaq üçün mən hələ gərək gözləyim... Keçək əsl mətləbə! İndi mən nə üçün bura gəldiyimi deyimmi? |
| 668 |
Yox! Yox! Siz məndə belə bir fikir olduğunu güman etsəniz, məni alçaltmış olarsınız. Lakin onu da zənn etməyin ki, mənim oğlumdan trü sizin bir çox şeyi fəda etdiyinizə əsaslanaraq, mən qabaqcadan buna razı olacağınıza əmin idim, yenə də yox! Mən birinci olaraq, açıq deməliyəm ki, o sizə layiq deyil... |
| 669 |
O danışdıqca mən onu diqqətlə müşahidə edirdim. O özü də bunu hiss etmişdi. O öz sözünü, bir qədər aristokrat işvəsinə uyaraq, soyuq bir tərzdə söylədi. Onun ifadə tərzi, hətta belə qaydadan xaric bir vaxtda, xüsusilə, arada belə bir münasibət olduğu halda, ilk dəfə onu bura cəlb edən coşqunluğuna bəzən heç uyğun gəlmirdi. |
| 670 |
Bunu mən sonra başa düşdüm. Lakin danışarkən bu hiss olunmurdu. Son sözləri elə bir həyəcanla, elə bir hiss ilə, Nataşaya qarşı elə bir səmimi ehtiramla dedi ki, bununla bizim hamımızı məğlub etdi. Hətta onun kirpiklərində yaşa bənzər bir şey də nəzərə çarpdı. Nataşanın nəcib qəlbi tamamilə məğlub edilmişdi. |
| 671 |
Sən inanmırdın ki, o, dünyada ən nəcib adamdır! İndi özün görürsən ki, görürsən ki?.. Alyoşa atasına tərəf yüyürüb, onu bərk-bərk qucaqladı. Knyaz da onu eyni qızğınlıqla qucaqlayıb bağrına basdı, lakin bu hiss dolu hərəkətini tez ixtisara saldı, sanki öz hisslərini büruzə verməkdən utanırdı. Bu daha yaxşı... |
| 672 |
Siz bir çox məsələdə məni minnətdar edə bilərsiniz. Görürsünüzmü, mən doğrudan-doğruya xahişdən başlayıram. Yaxşı, xudahafiz! Bir də əlinizi verin! O mənim də, Alyoşanın da əlini sıxdı, bir də Nataşanın lini öpdü, Alyoşanı özü ilə bərabər aparmadan çıxıb getdi. Biz üçümüz də böyük bir təşviş içində qaldıq. |
| 673 |
Arabir Nataşanın üzünə baxır, sanki onun bir şey deyəcəyini gözləyirdi. Baxaram... görüm... nə qərara gəlirəm, – Alyoşa səbir etməyərək dedi. – Nataşa, indi bizim həyatımızda hər şey dəyişmişdir. Nataşa gülümsəyərək, mehribanlıq ifadə olunan bir nəzərlə ona xeyli baxdı. Mən bu saat atamın yanına getməliyəm. |
| 674 |
Bax, yadından çıxartma ha, sabah səhər açılan kimi! Mavra böyük bir həyəcan içində idi. Knyaz nə danışmışdısa, o hamısını eşitmişdi, hamısına qulaq asmışdı, ancaq çoxunu başa düşməmişdi. O istəyirdi ki, başa düşmədiklərini də soruşub bilsin. İndi hələlik o çox ciddi, hətta lovğa-lovğa onlara baxırdı. |
| 675 |
Otaqda biz ikimiz qaldıq. Nataşa mənim əlimi əlinə alıb xeyli susdu, sanki düşünürdü ki, nə desin. Ancaq sən gör, o nə deyəcək. Bu məsələyə necə baxacaq. Ah, ilahi! Vanya! Yoxsa, o məni doğrudan da, belə ərə getmək üstündə qarğıyacaq? Yox, ola bilməz! Yoxsa, onun söylədikləri səmimi olmaya da bilər? |
| 676 |
Qəribədir! Evə qayıdan kimi, soyunub yerimə girdim. Otağım zirzəmi kimi, rütubətli və qaranlıq idi. Başımda qəribə fikirlər dolaşır, ürəyimdən çox-çox şeylər gəlib keçirdi, xeyli müddət yata bilmədim. Lakin yəqin indi bir adam, bizə gülməyi hələ də özünə layiq görürsə, öz rahat yatağında yatarkən bizə gülür! |
| 677 |
Dünən mən macal tapıb ona yaxşı baxa bilməmişdim, indi isə o məni daha da təəccübləndirdi. Zahirən də olsa, belə qəribə belə orijinal bir qız uşağına çətin rast gəlmək olardı. Onun rus gözünə oxşamayan, par-par parıldayan qara gözləri, pırtlaşıq, sıx qara saçı, düz adama zillənən sirli, sakit baxışları vardı. |
| 678 |
Gün işığında onun köhnə, çirkli paltarı dünənkindən daha çox cır-cındıra oxşayırdı. Mənə elə gəldi ki, o, ağır-ağır, inadla, həmişə davam edən, onun bədənini yavaş-yavaş, həm də rəhmsizcəsinə pozan bir xəstəliyə tutulmuşdur. Onun solğun, arıq üzü öd rəngini xatırladan, qeyri-təbii bir rəngə çalırdı. |
| 679 |
Düşünərək öz-özümə dedim: "Babası necə idisə, nəvəsi də elədir. Bəlkə bu dəlidir?" Qız hələ də susur, mən də dayanıb gözləyirdim. Qız maraqla mənə baxdı, qəribə halda dodaqlarını əydi, sanki şübhəli halda gülümsəmək istəyirdi. Lakin bu gülüşə bənzər şey onun dodaqlarından silindi, elə o saat onunzündə sərt, sirli ifadə göründü. |
| 680 |
Sonra başını aşağı saldı, kirimişcə döndü, dünənki kimi mənə heç cavab vermədən, yavaş-yavaş qapıya tərəf getdi. Mən heyrətlə onun ardınca baxırdım. Mən ona yaxınlaşdım, əhvalatı elə ayaqüstü danışmağa başladım. O, kürəyi mənə tərəf durmuşdu, başını aşağı dikərək, dinib-danışmadan diqqətlə qulaq asırdı. |
| 681 |
Xüsusilə, bir şey məni heyrətə saldı: onun ürəyi çox qəribə döyünürdü, o get-gedə daha bərk vururdu, axırda elə oldu ki, onun səsini, anevrizm xəstəliyində olduğu kimi, iki-üç addımdan eşitmək mümkün idi. Mən elə zənn etdim ki, o indi, dünənki kimi, birdən hönkürtü ilə ağlamağa başlayacaq, lakin o özünü saxladı. |
| 682 |
Mənim qəlbimdə ona acımaqdan başqa yenə də nə isə vardı. Bu – bütün vəziyyətin sirli olmasında, ya Smitin mənə etdiyi təsirdə, ya da mənim əhvali-uhiyyəmin fantastik olmasında idi, bilmirəm, ancaq nə isə məni qarşısıalınmaz bir qüvvətlə ona cəlb edirdi. Deyəsən, mənim sözlərim ona təsir etdi: o qəribə halda xeyli mənə baxdı. |
| 683 |
Mənimlə getmək istəyirsənmi? Mən səni evinizə apararam. Onun yaşadığı yerə mənim gedə biləcəyimdən, bircə elə bundan dəhşətə gələrək qızın üz-gözü əyildi. Biz tələsə-tələsə aşağı endik. İlk rast gəldiyimiz köhnə bir arabanı tutdum. Görünür, Yelena çox tələsirdi, çünki o da arabaya minməyə razı oldu. |
| 684 |
Lakin mən sahillə bir qədər getdikdən sonra arabanı yola saldım, altıncı küçəyə qayıdaraq, tez küçənin o biri tərəfinə keçdim. Onu gördüm. O hələ çox uzağa gedə bilməmişdi, lakin çox iti gedirdi, tez-ez də dönüb geriyə baxırdı, hətta diqqətlə baxmaq üçün bir anlığa dayandı ki, görsün mən gəlirəm, ya yox. |
| 685 |
Mən küçənin o biri tayı ilə gedirdim. Mən son dərəcə maraqlanırdım. Yelenanın ardınca getməmək qərarına gəlsəm də, hər ehtimala qarşı, mütləq onun hansı evdə yaşadığını bilmək istəyirdim. Mən ağır və qəribə bir təsir altında idim, bu – Azorka öləndə, qənnadı dükanında Smitin mənim üzərimdə buraxdığı təsirə bənzəyirdi... |
| 686 |
Axırda o, balaca bir dükana girdi. Mən kənarda dayanıb gözlədim. Düşünərək öz-özümə dedim: "Axı o, dükanda yaşamır! Hər halda burdan çıxacaq". Doğrudan da, az sonra Yelena dükandan çıxdı, lakin kitablar onun əlində yox idi, kitab yerinə bir saxsı qab vardı. O bir az getdikdən sonra, görkəmsiz bir evin darvazasından içəri girdi. |
| 687 |
Alt mərtəbənin üç pəncərəsi vardı: pəncərənin birindən balaca, qırmızı bir tabut asılmışdı, bu – adi bir tabutçunun lövhəsi idi. Yuxarı mərtəbənin pəncərələri çox balaca və dördkünc idi, pəncərələrin tutqun, yaşıl, çatlaq şüşələri vardı, şüşələrin çatlağı arasından çəhrayı kolenkor pərdələr görünürdü. |
| 688 |
Mən darvaza qapısından içəri baxdım: taxta artırmanın pilləsi üstündə, meşşancasına geyinmiş, başına qolovka(papaq) qoymuş, göy şal örtmüş, kök bir arvad durmuşdu. Onun tünd-qırmızı üzü iyrənc idi, qan dolmuşişkin gözləri qəzəblə parıldayırdı. Aydın görünürdü ki, o sərxoşdur, amma hələ heç nahar vaxtı deyildi. |
| 689 |
Bubnova onun üstünə çığırırdı. Bu qırmızı sifətli arvadın arxasında üzünə ənlik, kirşan sürtmüş, bir az dağınıq saçlı bir arvad da dayanmışdı. Az sonra zirzəmiyə enən pilləkənin qapısı açıldı, pillənin üstündə ortayaşlı, yoxsul geyimli, abırlı, sadə, xoş sifətli bir qadın göründü: o yəqin ki, səsə çıxmışdı. |
| 690 |
Elə bil ki, ağzına su alıb, dinib-anışmır, susur! Mənim ürəyim partlayır, o susur! Axı sən məni nə hesab eləyirsən, nə təşəxxüs satırsan, ay yaşıl meymun! Mənsiz sən küçələrdə acından ölmüşdün! Sən gərək mənim ayaqlarımı yuyub, suyunu içəsən, ay yırtıcının biri, yırtıcı, ay qara fransız qılıncı! Mənsiz sən gəbərib lərdin! |
| 691 |
Hara getmişdin? Özünə kimləri havadar tapmısan? Mənmi ona yaxşılıq eləməmişəm? Onun o murdar anasının mənə on dörd manat borcu vardı, bu borcu ona bağışladım, onu öz hesabıma basdırdım, onun bu zibilini saxlamağa götürdüm, ziz arvad, sən ki özün bunu bilirsən! Yaxşı, belə olanda, bəs onun üstündə mənim haqqım yoxdur? |
| 692 |
Əziz adamlar, siz bilən, bunun axırı nə oldu? İkicə gündə bütün paltarını cırıq-cırıq elədi, parça-parça, şiltik-şiltik elədi, indi belə cır-cındır içində gəzir! Paltarı o qəsdən cırıb, bəs necə? Yalan demək istəmirəm, özüm gördüm, deyir ki, mən elə adicə paltar geyinmək istəyirəm, kiseyi paltar istəmirəm! |
| 693 |
Ay bit sirkəsi, səni neyniyəsən axı, basıb öldürəsən, onda gərək bir həftə süd içməyəsən, sənə yenə də tənbeh eləmək lazımdır! Tənbeh olmaq üçün dedim ki, döşəməni yu! İndi gör bu nə etdi də! Döşəməni yuyur! Yuyur, əclafın biri əclaf, yuyur! Bir yandan da məni acıqlandırır, amma yuyur! Öz-zümə deyirəm ki, qaçacaq. |
| 694 |
Əziz adamlar, özünüz eşitdiniz, dünən bunun üstündə onu necə döydüm, döyməkdən əl-qolum qırıldı, corabını, ayaqqabısını əlindən aldım, dedim ki, ayağı yalın gedə bilməz. Bu gün yenə də gedib! Harada idin? De! Ay gicitkən toxumundan əmələ gələn, gedib məndən kiməikayət eləmisən, kimə xəbərçilik eləmisən? |
| 695 |
Arvad yumruqlarını qaldırıb mənim üstümə cumdu. Elə bu anda insan qəlbinə nüfuz edən dəhşətli bir çığırtı eşidildi. Dönüb baxdım. Hissdən məhrum olmuş kimi ayaq üstə dayanan Yelena birdən qeyri-təbii, qorxunc bir səslə çığıraraq yerə dəydi, şiddətli, sərt hərəkətlərlə çırpınmağa başladı. Onun üzü tamam dəyişilmişdi. |
| 696 |
Səkidə, darvaza qarşısında durub içəri baxırdım. Mən küçəyə çıxan kimi, arvad tez yuxarı getdi, dalandar da, öz vəzifəsini yerinə yetirib, harasa əkildi. Yelenanı yuxarı aparmağa kömək edən qadın bir azdan sonra artırmadan düşdü, tələsə-tələsə öz otağına doğru yönəldi. Lakin məni görüb dayandı, maraqla mənə baxdı. |
| 697 |
Mən yenə də həyətə girib, düz onun yanına getdim. Mən düşünə-düşünə, dərin bir həyəcan içində həyətdən çıxdım. Yelena barəsində bir şey eləyə bilmədim, lakin hiss edirdim ki, məsələni bu vəziyyətdə qoymaq mənə əzab verəcəkdir. Xüsusilə, bu qadının bir neçə sözü məni narahat edirdi. Görünür, işin içində ayrı bir iş vardı... |
| 698 |
Əvvələn budur ki, generallar, lap elə ədəbiyyat generalı olsun, üzdən mənim kimi olmurlar. İkincisi də, icazə ver sənin yadına salım ki, doğrudan da, küçədə bir-iki dəfə sənə rast gəlmişəm, bu mənim yadımdadır, amma sən mənə yaxın gəlmədin, görünür, məndən qaçırdın. Bir adam ki, məndən qaçır, daha mən ona niyə yaxınlaşım? |
| 699 |
Doğru demirəmmi? Yaxşı, xoş gördük! Mən, qardaş, sənə rast gəldiyimə çox-çox sevinirəm. O, şərabdan zəifləmiş bir adam nəzəri ilə, mənə mehribanca xeyli baxdı. Bunsuz da o son dərəcə xoşməzac bir adam idi. Gedək! Bir-iki kəlmə söhbət eləyək, sonra yenə də bir Ülvi məhəbbət birimizdən iyirmiilliyə ayrılaq. |
| 700 |
O elə hey gülümsəyirdi, astadan gülürdü. Yoldaşının lli yaşı olardı, o yekəqarın, kök, daz, keçəl başlı, ətli, sərxoşzlü çopur bir adam idi, düyməyə oxşar burnunun üstündə gözlüyü vardı. O da qalstukuna iri bir sancaq taxmışdı, özü də çox səliqəsiz geyinmişdi. Üzünün ifadəsi acıqlı və ehtiraslı idi. |
| 701 |
Lakin yekəqarın ağa bizi görən kimi bir an da olsa, narazı halda, üz-gözünü turşutdu, cavan isə yaltaqcasına, şirin-şirin gülümsədi, o hətta kartuzunu da çıxartdı. Başına kartuz qoymuşdu. Masloboyev, görünür, onlara baxmaq istəmirdi. Lakin biz içəri girən kimi Masloboyev tez məni bir kənara apardı. |
| 702 |
İudadır, Falstafdır, əlindən nə fırıldaq desən gəlir, iki dəfə sınıq çıxıb, özü də cürbəcür hiylələrə əl atan çox murdar birəhvətpərəst şeydir. Bu sahədə mən onun bir cinayət işlədiyini bilirəm, amma işin içindən çıxdı. Bir cəhətdən mən çox sevinirəm ki, burada ona rast gəldim, mən onu gözləyirdim... |
| 703 |
Bir çox gizli-gizli şeylər bilir, bu cəhətdən də belə cavanlar üçün qiymətlidir. Mən, qardaş, çoxdandır ona dişimi qıcamışam. Mitroşka da ona dişini qıcayıb, bax, o pəncərə qabağında duran qoçaq oğlan, üzdən qaraçıya oxşayır, əynində də qiymətli parçadan çuxası var. Özü at alveri eləyir, bütün burda olan qusarlarla da tanışdır. |
| 704 |
O indi məxmərdən çuxa geyinib, özü də slavyanofilə oxşayır Fal staf – Şekspirin bir sıra əsərlərinin şöhrətpərəst, lovğa, acgöz qəhrəmanları Görürəm axı mənə baxırsan. Təəccüb eləyirsən? Təəccüb eləmə. Adamın başına hər şey gələ bilər, elə şey ki, heç onun yuxusuna girməmiş ola, xüsusilə onda ki... |
| 705 |
Mən çirkə bulanmış olsam da, heç kəsdən pis deyiləm. Həkim də olmaq istəmişəm, vətən ədəbiyyatı müəllimi də, Qoqol haqqında məqalə də yazmışam, qızıl mədənlərinə də l atmışam, evlənmək də istəmişəm, axı hər necə olsa, insanam, o qız da razılaşdı, ancaq özümün heç bir şeyim yox idi, evim bomboş idi. |
| 706 |
O qız müəllimə ərə getdi, mən də başladım kontorda qulluq eləməyə, ancaq bu ticarət kontoru deyildi, elə-belə bir kontor idi. Burda başqa həngamələr başlandı... İllər keçib getdi, indi mən qulluq eləməsəm də, yaxşı pul qazanıram, rüşvət alıram, haqqın tərəfini saxlayıram. Aslan yanında tülküyəm, tülkü yanında aslan. |
| 707 |
Mən sənə layiq adam deyiləm. Sən bir şeyi də doğru dedin: indi mən ancaq ona görə sənə yanaşdım ki, kefli idim. Hərçənd, mənim bu dediklərim boş-boş şeylərdir, indi daha mənim barəmdə olan söhbəti kəsək. Yaxşısı budur, sənin barəndə danışaq. Əzizim, oxudum! Oxudum! Mən də oxudum. Dostum, sənin birinci əsərin barədə deyirəm. |
| 708 |
Rusların arasında belə adamlar çoxdur. Bəzən onlar böyük qabiliyyət sahibi olurlar, lakin bu şeylər onların şəxsiyyətində bir-irinə dolaşaraq çarpaşıq düşür. Bundan başqa, onlar öz zəiflikləri üzündən müəyyən məsələlərdə bilə-bilə nəinki məhv olurlar, hətta məhv olmağa getdiklərini qabaqcadan da bilirlər. |
| 709 |
Sən mənimlə açıqsan, ona görə də səninlə bir şeyi məsləhətləşmək istəyirəm, belə işlərdə sən ustasan. Mən, lap qənnadı dükanından başlayaraq, Smitin, onun nəvəsinin başına gələn əhvalatı Masloboyevə danışdım. Çox qəribədir, bu əhvalatı danışanda mən onun gözlərinə baxırdım. Mənə elə gəldi ki, bu şeylərdən o az-çox xəbərdardır. |
| 710 |
Səndən o qız məsələsini eşitdiyimə çox sevinirəm, indi mən başqa bir iz tapmışam. Qardaş, mən axı cürbəcür qeyri-rəsmi komissiyalarla məşğul oluram, özü də heç bilirsən necə adamlarla tanışam! Bu yaxınlarda bir knyaz üçün bir məsələ axtarırdım, elə bir məsələ ki, bunu heç o knyazdan gözləmək olmazdı. |
| 711 |
Mitroşka üzdən çox qeyri-adi bir adama oxşayırdı. Onun ciddi, lakin xoş ifadəli, qarayanız üzü xeyli cavan görünürdü, gözləri cəsarətlə parıldayırdı. Mitroşka bu görünüşü ilə, əynindəki çuxası, qırmızı ipək köynəyi ilə diqqəti cəlb edir, adama elə bir təsir bağışlayırdı ki, buna heç də pis demək olmazdı. |
| 712 |
Gedib uzanacağam. Gələrsən, səni Aleksandra Semyonovna ilə tanış eləyərəm, vaxtımız olsa, poeziyadan da danışarıq. Anna Andreyevna məni çoxdan gözləyirdi. Dünən ona Nataşadan məktub gəldiyini deyəndə çox-çox maraqlanmışdı, gözləyirdi ki, mən səhər tezdən, ya da heç olmasa, saat onda onun yanına gedəcəyəm. |
| 713 |
Atam, hər gün veyl-veyl gəzməyə həvəsin var? Gec gəldiyim üçün onun mənə acığı tuturdu. Lakin mən tələsirdim, bu şeylərə həmiyyət verməyərək, dünən axşam Nataşagildə olan hvalatı açıb söylədim. Anna Andreyevna qoca knyazın gəldiyini, təntənəli surətdə etdiyi təklifini eşidəndə, zündəki qondarma məyusluq dərhal dağıldı. |
| 714 |
O çox istəyirdi ki, elə o saat mənimlə bərabər Nataşanın yanına getsin. Mən onu başa saldım ki, Nikolay Sergeiçin bəlkə də bundan xoşu gəlməz, biz bu hərəkətimizlə bütün işə ziyan yetirə bilərik. Mən onu bu fikrindən güclə döndərdim, lakin o məni nahaq yerə yarım saat da saxladı, elə ancaq özü danışırdı. |
| 715 |
Mən ona qəti surətdə dedim ki, gər Nataşanın başına bir iş gəlməyibsə, mən daha bu axşam gəlməyəcəyəm. Qarı mənim gəlməyəcəyimi eşidəndə az qaldı ki, ağlasın. Bu dəfə Nikolay Sergeiçi görə bilmədim: o bütün gecəni yatmayıbmış, başağrısından, üşüdüyündənikayət edirmiş, indi isə öz kabinetində yatmışdı. |
| 716 |
Hətta indi də Nataşanı xatırlayanda, onu ancaq belə təsəvvür edirəm: o tərk edilmiş halda, əlləri qoynunda, gözlərini yerə dikərək, yoxsul bir otaqda, tək-tənha, kimi isə gözləyə-gözləyə, fikirli-fikirli, boş-boşuna o baş-bu başa gəzişir... Məlum şeydir ki, biz söhbəti dünən axşamkı hadisədən başladıq. |
| 717 |
Onun bütün sifəti dəyişmişdi, hətta dodaqları da azca titrəyirdi. Lakin düşünərək öz-özümə dedim: "Mənim zavallı Nataşam, yəqin bu barədə sən ancaq indi, otaqda gəzişə-əzişə düşünürsən, bəlkə də buna məndən daha çox şübhə edirsən!" İstədi bir şey də əlavə etsin, ancaq susdu. Mən ona baxıb gözləyirdim. |
| 718 |
Mən onun nə demək istədiyini soruşardım, ancaq onun sorğu-ualdan bəzən heç xoşu gəlmirdi. Nataşa diqqətlə mənə baxdı. O bəlkə də istəyirdi ki, mənə belə cavab versin: "Əvvəllər də onun dərd-qəmi, qayğısı çox deyildi". Lakin ona elə gəldi ki, mənim də sözlərimdə eyni məna var, buna görə də acıqlandı. |
| 719 |
Bu gün Nataşa son dərəcə mülayim idi. Mən bir saatdan artıq onun yanında oturdum. O çox narahat idi. Onu narahat edən knyaz idi. Mən Nataşanın bəzi suallarından belə başa düşdüm ki, o bir şeyi çox bilmək istəyir: bilmək istəyir ki, dünən knyaza necə təsir bağışlamışdır? Özünü knyazın yanında necə aparırdı? |
| 720 |
Ya da, əksinə, özünü həddindən artıq güzəştə gedən göstərmirdi ki? Görəsən, knyaz onun haqqında başqa bir şey düşünmədi ki? Ona gülmədi ki? Ona nifrət etmədi ki? Bu fikirdən onun yanaqları od kimi qızardı. Nataşa vasvası da olsa, təmiz və açıqürəkli bir adam idi. Onun vasvasılığı qəlbinin təmizliyindən idi. |
| 721 |
Belə adamlar, midlərinin boşa çıxdığını görəndə çox əzab çəkirlər, müqəssir olduqlarını hiss etdikdə isə çəkdikləri əzab daha da artıq olur. Niyə axı insandan, verə biləcəyindən artıq şey gözləyəsən? Belə adamların hər anda ümidi boşa çıxa bilər, yaxşısı budur ki, onlar öz yuvalarında oturalar, adam içinə çıxmayalar. |
| 722 |
Düz saat yeddidə Masloboyevin evinə getdim. O, Şestilavoçnaya küçəsində kiçik bir evdə, fligeldə, üçotaqlı mənzildə yaşayırdı. Mənzil çox natəmiz və səliqəsiz idi, lakin mebel cəhətdən yoxsul deyildi. Hətta bir qədər var-övlət də nəzərə çarpırdı, eyni zamanda, böyük bir təsərrüfatsızlıq da hiss olunurdu. |
| 723 |
Dünən Masloboyev sözarası onun adını çəkmiş, söyləmişdi. O mənim kim olduğumu soruşdu, familiyamı eşidəndə dedi ki, Masloboyev sizi gözləyir, lakin indi öz otağında yatmışdır. Məni onun yanına apardı. Masloboyev çox gözəl, yumşaq bir divanda uzanmışdı, üstünə çirkli şinelini salmış, başının altına köhnə meşin balış qoymuşdu. |
| 724 |
Aldada bilməyəcək! Mən də onu qorxudacağam, o bilir ki, əvvəlkilər də mənim yadımdan çıxmayıb və sairə... Başa düşürsənmi? Mən buna son dərəcə heyrət etdim. Bu xəbər qəlbimi həyəcana gətirdi. Mən qorxurdum ki, birdən gecikərik, sürücünü tələsdirdim. Sizobryuxov ona pul verib canını qurtaracaq, yekəqarın alçaq da – bədənini! |
| 725 |
Bubnova da mənim payıma düşür... Buna görə də o mənim limdən qaçıb qurtara bilməyəcək... Biz gəlib aşxananın qarşısında dayandıq. Lakin Mitroşka deyilən adam orada yox idi. Sürücüyə tapşırdıq ki, bizi aşxana artırmasının qarşısında gözləsin, özümüz Bubnovanın evinə getdik. Mitroşka bizi darvazanın qabağında gözləyirdi. |
| 726 |
Masloboyev qapını itələdi, biz ikipəncərəli balaca bir otağa girdik. Otaqda ətir çiçəyi, toxunma həsir stullar, bir də pis bir fortepiano vardı. Biz hələ bura girməmişdən, dəhlizdə durub danışanda, Mitroşka birdən yox oldu. Mən sonra bildim ki, o heç içəri girməyibmiş, qapının arxasında durub gözləyirmiş. |
| 727 |
Elə bu anda, bizim olduğumuz otaqdan iki-üç otaq o tərəfdə dəhşətli bir çığırtı qopdu. Mən də diksinib çığırdım, bu, Yelenanın səsi idi. Elə o saat da bu çığırtının ardınca başqa çığırtılar, söyüş, qapışma, sonra da üzə bərk-bərk vurulan aydın şillə səsləri eşidildi. Bu yəqin Mitroşka idi, öz payına düşən məsələni həll edirdi. |
| 728 |
Mən qapının qarşısında durmuşdum, o düz mənim üstümə yüyürdü, məni qucaqladı. Hamı cəld ayağa qalxdı, hamı qorxuya düşdü. Mən daha durub gözləmədim, Yelenanın qolundan tutub, onu bu əxlaqsızlar, canilər yuvasından çıxartdım. Sonra orda nələr olduğunu daha bilmədim. Bizi saxlayan olmadı. Bubnova dəhşət içində donub qalmışdı. |
| 729 |
O qızdırdı, sayıqlamağa başladı. Mən onun solğun üzünə, qanı qaçmış dodaqlarına, diqqətlə daranmış, saç yağı sürtülmüş, bir az yana əyilmiş qara saçına, bütün bəzək-düzəyinə, paltarının hələ də ora-burasında ilişib qalmış xırdaca, çəhrayı bantlarına baxdım, bütün bu mənfur hadisə mənimçün tamamilə aydın oldu. |
| 730 |
Onun vəziyyəti get-edə pisləşirdi. Mən onun yanından ayrılmırdım. Bu axşam Nataşagilə getməməyi qərara aldım. Yelena bəzən uzun kirpiklərini qaldırır, diqqətlə, xeyli mənə baxır, sanki məni tanımırdı. Gecə saat bir olardı ki, onun gözünə yuxu getdi. Mən də onun çarpayısı qarşısında, döşəmənin üstündə yatdım. |
| 731 |
Gecə bəlkə də hər yarım saatdan bir ayılır, zavallı qonağıma yaxınlaşır, diqqətlə ona baxırdım. O, qızdırma içində idi, arabir də sayıqlayırdı. Səhərə yaxın lap bərk yatdı. Düşündüm ki, bu, yaxşı lamətdir, lakin səhər ayılan kimi belə bir qərara gəldim: nə qədər ki yazıq qız yatmışdır, tez gedib həkim gətirim. |
| 732 |
Onun yanına gedəndə saat səkkiz idi. Yolda çox istədim ki, Masloboyevgilə gedim, lakin sonra bu fikirdən daşındım, yəqin o dünənki hadisədən sonra hələ də yatırdı. Bir də ki, Yelena yuxudan ayılar, özünü otağımda görüb qorxa bilərdi, xəstə olduğundan, bəlkə də bura nə vaxt və necə gəldiyini unuda da bilərdi. |
| 733 |
Mən onun baxışlarından başa düşdüm ki, o hər şeyi başa düşür, ağlı da özündədir. Bəlkə də o mənə, vvəlki adətinə görə, cavab vermirdi. Dünən də, üç gün bundan əvvəl də o mənim yanıma gələndə, mənim bəzi suallarıma qarşı bircə kəlmə də söz demirdi, ancaq birdən gözlərini zilləyib xeyli mənə baxırdı. |
| 734 |
İndi isə mən onun baxışlarında sərt bir ifadə gördüm, hətta elə bil ki, o mənə inanmırdı. Qızdırması olub-lmadığını bilmək üçün əlimi onun alnına qoymaq istədim, lakin o öz kiçik əli ilə əlimi dinməz-söyləməz, üsulluca kənara itələyib üzünü divara çevirdi. Onu narahat etməməkçün çəkilib getdim. Mənim iri bir mis çaynikim vardı. |
| 735 |
Odunum vardı, dalandar beş günün odununu birdən gətirmişdi. Sobanı yandırdım, su gətirdim, çayniki oda qoydum. Stəkan-nəlbəkini də hazırladım. Yelena mənə tərəf çevrilərək gördüyüm işə maraqla baxırdı. Mən ondan soruşdum ki, bəlkə bir şey istəyirsən? O yenə də mənə cavab verməyib, üzünü divara çevirdi. |
| 736 |
Mən bu qərara gəldim ki, bütün günü Yelenanın yanında qalım, onu lap sağalana kimi, mümkün qədər tək qoymayım! Lakin bilirdim ki, Nataşa və Anna Andreyevna nahaq yerə məni gözləyib əziyyət çəkə bilərlər. Buna görə də, şəhər poçtu ilə Nataşaya məktub yazıb, bu gün gələ bilməyəcəyimi ona xəbər verməyi qət etdim. |
| 737 |
Bir də ki, atam, məktubla sən ancaq məni əsəbiləşdirirsən. On sətirdən axı nə çıxar! Adam istəyir ki, ətraflı soruşub bilsin, amma sən yoxsan". Buna görə də təkcə Nataşaya məktub yazdım, aptekə dərman almağa gedəndə, məktubu da aparıb yola saldım. Bu arada Yelena yenə yatdı. Yuxuda o, azca inildəyir və diksinirdi. |
| 738 |
Arabir çığırıb yuxudan ayılırdı. O hətta mənə narazı halda baxırdı, elə bil ki, mənim diqqət yetirməyim ona daha artıq əziyyət verirdi. Etiraf edirəm ki, bu mənə çox ağır gəlirdi. Saat on birdə Masloboyev gəldi. O, fikirli görünürdü, zü də elə bil ki, dalğın idi. O ancaq bir dəqiqəliyə gəlmişdi, hara isə bərk tələsirdi. |
| 739 |
Mən bunu başqa cürə izah edə bilmirəm. Mən ona Masloboyevin familiyasını söylədim, bunu da lavə etdim ki, səni ancaq onun vasitəsilə Bubnovanın lindən ala bilmişəm. Bubnova ondan çox qorxur. Birdən onun yanaqları şəfəq kimi alışdı, görünür, yadına nəsə düşübmüş... Mən tez onu bu barədə arxayın etdim. |
| 740 |
Mən elə bilirdim ki, o yatıb, lakin təsadüfən ona tərəf baxanda gördüm ki, Yelena başını qaldırıb mənim yazı yazdığımı diqqətlə müşahidə edir. Mən özümü elə göstərdim ki, guya onun baxdığını görmürəm. Nəhayət, Yelena rahatca yatdı, mən buna çox sevindim, indi o nə sayıqlayır, nə də zarıldayırdı. Məni fikir götürdü. |
| 741 |
Bəlkə də indi onun mənə bir işi düşəcəkdi, ya bəlkə mənə bir iş tapşıracaqdı, mən də ki, onun yanında yox! O ki qaldı Anna Andreyevnaya, heç bilmirdim sabah onun yanında özümü necə təmizə çıxaracağam. Fikirləşdim, fikirləşdim, birdən belə bir qərara gəldim: ora da gedim, bura da! Mənim gedib-gəlməyim iki saatdan artıq çəkməzdi. |
| 742 |
Mən buna təəccüb etdim: yoxsa o yatmayıbmış, zünü bicliyə qoyubmuş? Yeri gəlmişkən, bir şeyi də deyim. Yelena özünü elə göstərirdi ki, guya mənimlə danışmaq istəmir, lakin onun məni tez-tez çağırması, öz şübhələrini həll etmək üçün mənə müraciət etməsi bunun əksini sübut edirdi, etiraf edirəm ki, bu da mənim üçün xoş idi. |
| 743 |
Mən ona təsəlli və ümid verməyə başladım, onu əmin edib dedim ki, mənim yanımda qalmaq istəsən, səni heç kəsə vermərəm. Bunu deyib paltonu, furajkanı çıxartdım. Belə bir vəziyyətdə onu qoyub getməyə ürəyim gəlmədi. O gülümsəmək istədi, qəribə bir halda mənə baxdı, sanki qəlbində oyanan xoş bir hiss ilə mübarizə edirdi. |
| 744 |
O məni böyük bir səbirsizliklə gözləyirdi, məni görüb danlamağa başladı, özü isə yamanca təşviş içində idi. Nikolay Sergeiç nahar edən kimi həyətdən çıxıb getmişdi, hara getdiyi də məlum deyildi. Mən hiss etdim ki, Anna Andreyevna səbir edə bilməyərək, Nataşa haqqında eşitdiklərini, adəti üzrə, eyhamla ona söyləmişdir. |
| 745 |
Bunu söyləyərkən az qalırdı ki, qorxudan Anna Andreyevnanın bədəni əssin, mənə yalvardı ki, Nikolay Sergeiç gələnə kimi burada qal. Mən qəti surətdə bundan boyun qaçırtdım, dedim ki, bəlkə heç sabah gəlməyəcəyəm, slində elə buna görə də qaça-qaça gəlmişəm ki, sizi xəbərdar edim. Bu dəfə az qalmışdı ki, onunla dalaşaq. |
| 746 |
Nataşa bir az etinasızca mənə əl verdi, ayrılarkən ona baxdığımı görüb, üzünü yana çevirdi. Mən onun bu hərəkətinə bir qədər təəccüb edib, qapıdan bayıra çıxdım. Öz-özümə dedim: "Onun üçün düşünməli şey çoxdur. Zarafat deyil!.. Sabah özü hamısını açıb mənə söyləyəcək". Evə qəmgin halda qayıtdım. Hava qaralmışdı. |
| 747 |
Yelena heç mənə baxmadı da, o sanki huşunu itirmişdi. Yaxınlaşdım, o öz-özünə nə isə pıçıldayırdı. Yazıq qız ağlamağa başladı. Get-gedə onun ağlamağı hönkürtüyə çevrildi. Mən bilmirdim ki, nə edim, ona su gətirir, gicgahlarını, başını isladırdım. Axırda o lap əldən düşüb divana yıxıldı, yenə də onu üşütmə tutdu. |
| 748 |
Hiss edirdim ki, bu qız mənim başımı çox qarışdıracaq. Lakin məni daha çox Nataşa və onun işləri düşündürürdü. İndi mən, bu axşam yatarkən çox ağır bir ruhi vəziyyətdə olduğumu xatırlayıram, çox az hallarda mən belə bir vəziyyətdə olurdum, bu məşum bir gecə idi. Yuxudan səhər gec ayıldım, saat on olardı. |
| 749 |
Çıxıb baxdım. Yelena bir əlində süpürgə, o biri əli ilə də, hələ dünən gecədən bəri əynindən çıxarmadığı bəzəkli paltarının balağından tutub, yer süpürürdü. Soba üçün hazırlanmış odun, bir-birinin üstə, bucağa yığılmışdı, stol səliqəyə salınmış, çaynik yuyulub təmizlənmişdi, bir sözlə, Yelena evdarlıq edirdi. |
| 750 |
Düşünərək z-özümə dedim: "Əgər belə isə, onda bu nə sərt təbiətli qızdır!" Bir-iki dəqiqədən sonra o da gəldi, diqqətlə mənə baxa-baxa, kirimişcə gedib divanda, dünənki yerində oturdu. Mən çayniki qaynatdım, çay dəmlədim, onun üçün fincana çay tökdüm, bir parça da ağ çörək verdim. O dinməz-öyləməz çörəyi aldı. |
| 751 |
Yelena balağına baxıb, birdən fincanı yerə qoydu, hər iki əli ilə, görünür, soyuqqanlıqla və sakitcə kiseyi donunu çərtdi, birdən dartıb başdan-ayağa kimi cırdı. Sonra da heç bir söz demədi, başını qaldırıb parlaq gözlərini mənə zillədi. Yelena bunu deyib qəzəblə paltarının üstünə düşdü. Bir anda onu tikə-tikə elədi. |
| 752 |
Yelena mənə elə baxırdı ki, sanki ömründə heç yaxşı insan görməmişdi. O belə bir təzə paltarını əvvəllər də, amansızca cəzalandırılmasına baxmayaraq, parçalayıb tikə-tikə etmişdi, əynindəki paltara da indi o elə bir qəzəblə baxmalı idi, çünki bu ona, bu yaxında baş verən dəhşətli dəqiqələri xatırladırdı. |
| 753 |
Ancaq işin pis cəhəti burasında idi ki, mənim pulum çox az idi. Lakin dünən axşam yatarkən belə bir qərara gəlmişdim: bir adam var, sabah onun yanına gedərəm, ümid var ki, ondan pul almaq olar, yolum da ora eytanbazar tərəfdəndi. Mən şlyapamı götürdüm. Yelena birey gözləyirmiş kimi, diqqətlə mənə baxırdı. |
| 754 |
Müəyyən vaxta qədər ehtiyatlı olmaq lazım idi. Yelena dinmədi, mən də qapını kilidləyib getdim. Mən bir nəşriyyatçı tanıyırdım, üç il idi ki, bir çox cilddən ibarət olan bir kitab nəşr edirdi. Az vaxtda bir qədər pul qazanmaq istəyəndə, mən çox vaxt onun yanına gedib iş götürərdim. Zəhməthaqqımı vaxtında verirdi. |
| 755 |
Bir həftədən sonra kompilyativ bir məqalə verməyi hdəmə götürməklə, ondan iyirmi beş manat ala bildim. Lakin mən öz romanım üçün də vaxt əldə etmək ümidində idim. Çox ağır ehtiyac içində olanda mən belə edirdim. Pulu alıb şeytanbazara getdim. Orada cürbəcür pal-altar satan tanış bir alverçi qarı vardı, onu çox tez tapdım. |
| 756 |
Yaylığın pulunu verəndə düşündüm ki, Yelenaya bir kürdü, ya mantilya, ya da buna bənzər bir şey də almaq lazımdır. Hava soyuq idi, onun isə geyinməyə heç bir şeyi yox idi. Lakin mən bunu gələn dəfəyə qoydum. Yelena tez inciyən, məğrur bir qız idi. Hələ kim bilir, aldığım bu paltarı necə qəbul edəcəkdi. |
| 757 |
Bunları, otağın soyuq və onun xəstə olduğunu bəhanə edib, ona verə bilərdim. Yelenaya alt paltarı da lazım idi! Lakin bunları sonraya qoydum, dedim ki, qoy onunla lap yaxşı tanış olum, sonra alaram. Amma çarpayının qabağından asmaq üçün köhnə bir pərdə aldım, bu zəruri bir şey idi, Yelena bundan çox məmnun qalardı. |
| 758 |
Gördüm ki, o, stolun qarşısında durub, mənim kitablarımı, kağızlarımı əlləşdirir. Mənim gəldiyimi eşidən kimi oxuduğu kitabı tez örtüb qıpqırmızı qızardı, stoldan kənara çəkildi. Onun oxuduğu kitaba baxdım: bu mənim ilk romanım idi, ayrı bir kitab şəklində nəşr edilmiş, baş vərəqində də adım yazılmışdı. |
| 759 |
Buna o çox təəccüb etmişdi, eyni zamanda, mənə elə gəldi ki, o bundan bərk utanırdı. Lakin onun gözlərində mehriban, xoş bir ifadə göründü. Mən onun susduğunu görüb stola tərəf döndüm. Görünür, mənim bu hərəkətim onu heyrətə salmışdı. Yelena gözlərini yerə dikərək oturmuşdu, güclə özünü saxlayırdı. |
| 760 |
Lakin Nataşanın yanına getmək lazım idi. Dünəndən bəri onun barəsində olan narahatlığım azalmırdı, əksinə, get-gedə daha da artırdı. Birdən mənə elə gəldi ki, Yelena, deyəsən, məni çağırdı. Yelena dinmədi, onun dodaqları titrəyirdi. O elə bil ki, mənə bir söz demək istəyirdi, lakin özünü ələ alaraq susurdu. |
| 761 |
Bu dəfə açarı Yelenaya verdim, xahiş etdim ki, gəlib qapını döyən olsa, soruş gör kimdir. Mən yəqin bilirdim ki, Nataşanın başına bir iş gəlib, hələlik bunu məndən gizlədir, vvəllər də bir neçə dəfə belə olmuşdu. İstəyirdim ki, lap bircə dəqiqəliyə onun yanına gedim, çünki belə tez-tez getməklə onu əsəbiləşdirə bilərdim. |
| 762 |
Mən gərək o saat qayıdıb gedəydim, amma dizlərim gücdən düşmüşdü. Bir də ki, kim bilir, onlar onu necə qəbul edəcəklər, heç bilmirəm nə edim. – Sonra qorxa-qorxa soruşdum: – Əzizim, sən necəsən? Dünən deyəsən, kefin yox idi! İndi mən onun yanından heç tərpənə bilmirəm. Mən özümdən çıxmış halda, sürətlə pilləkəndən aşağı endim. |
| 763 |
O, Malaya Morskaya küçəsində, atasının yanında yaşayırdı. Knyaz tək olsa da, mənzili çox böyük idi. Alyoşanın bu mənzildə iki gözəl otağı vardı. Mən Alyoşanın yanına çox az gedərdim, bu vaxta qədər deyəsən, bircə dəfə getmişdim. Amma o mənim yanıma, xüsusən, Nataşa ilə əlaqələri yeni başladığı vaxtlarda, tez-tez gələrdi. |
| 764 |
Nataşanın bu kağızdan xəbəri yoxdur və sizin barənizdə o mənə heç bir şey deməmişdir". Zərfin ağzını yapışdırıb stolun üstünə qoydum. Mən onun nə vaxt gələcəyini soruşanda, xidmətçi dedi ki, Aleksandr Petroviç çox az-az evə gəlir, bu gün də, o ancaq səhərə yaxın evdə olacaqdır. Mən güclə gəlib evə çatdım. |
| 765 |
O, stolun yanında oturub, dinməz-söyləməz təəccüblə Yelenaya baxırdı. Yelena da təəccüblə ona baxır, o da susurdu. Düşünərək öz-özümə dedim: "Yəqin bu qız ona qəribə görünəcək". Nikolay Sergeiç bu sözləri deyə-deyə otağa baxır, Yelenaya işarə edərək gizlincə mənə göz vururdu. Onun gözlərində təəccüb əlaməti vardı. |
| 766 |
İndi o alçaq adam tələb etdiyi pula görə təmin edilir, mən də İxmenevka kəndini bu pulun əvəzində ona verirəm, özüm də kənar bir adam oluram. Bax, bu yerdə mən də başımı qaldırıram. Bəli, hörmətli knyaz, siz iki il məni təhqir etdiniz, siz mənim adımı, mənim ailəmin adını biabır etdiniz, mən də gərək bunun hamısına dözəydim? |
| 767 |
İndi, hörmətli knyaz, məsələ həll olunub qurtarıb, siz təmin edilmisiniz, deməli, ortada daha heç bir əngəl yoxdur, buna görə də iltifat buyurub duelə gəlin! Bax, məsələ belədir! Yaxşı, səncə, mən özümün və mənim başıma gələn bütün müsibətlərin intiqamını almağa haqlı deyiləmmi? Onun gözləri parıldayırdı. |
| 768 |
Lakin mən o saat başa düşdüm ki, o özündə deyil, o hissə qapılıb danışır. Siz istəyirsiniz ki, onu gülünc bir vəziyyətdə qoyasınız, ondan intiqam alasınız, bundan ötrü də öz qızınızın xoşbəxtliyini fəda edirsiniz. Bu xudbinlik deyilmi? Qoca qaşqabaqlı, tutqun halda oturmuşdu, o xeyli dinib-danışmadı. |
| 769 |
Yox, Vanya! Əgər siz orada bu işi düzəldirsinizsə, sən də buna kömək edirsənsə, bu başdan sənə deyirəm: sən Allahın qarşısında cavab verəcəksən, ancaq daha gec olacaq! Sağ ol! Xərcləməzsən, geri qaytararsan. Di sağ ol! İlahi! Sənin rəngin necə olub! Sən ki lap xəstəsən... Mən etiraz etməyib pulu aldım. |
| 770 |
Bu gün heç yerə getmə. Sənin nə vəziyyətdə olduğunu Anna Andreyevnaya deyərəm. Bəlkə həkim lazımdır? Sabah gəlib sənə deyərəm, hər halda, var qüvvəmlə çalışaram, əgər züm ayaq üstə dura bilsəm. İndi heç olmasa, uzanaydın... Di sağ ol! Sağ ol! Qız üzünü yana çevirib! Əzizim, qulaq as! Beş manat da verirəm, bu da qız üçün. |
| 771 |
Alınmalı şey az deyil ki! Sağ ol, əzizim... Mən onu darvazaya qədər yola saldım. İstəyirdim ki, dalandardan xahiş edim, gedib bizə xörək alıb gətirsin. Geri qayıdan kimi başım gicəlləndi, otağın ortasında yerə yıxıldım. Ancaq Yelenanın çığırtısı yadımdadır. O, llərini bir-birinə çırparaq yüyürdü ki, məni tutsun. |
| 772 |
Sonra ancaq yataqda olduğumu hiss etdim. Yelena sonralar mənə danışırdı ki, bu zaman dalandar xörək gətirdi, biz onunla birlikdə sizi gətirib divana qoyduq. Mən bir neçə dəfə ayıldım, həmişə də Yelenanın mənə tərəf əyilən dərdli-ztirablı, qayğılı üzünü gördüm. Lakin bunları mən elə bil ki, yuxuda, duman içində görürdüm. |
| 773 |
O mənə su gətirirdi, adyalımı düzəldirdi, ya da qəmgin və qorxmuş halda divanın qarşısında oturub, xırdaca barmaqları ilə saçımı sığallayırdı. Bir dəfə yavaşca üzümdən pdüyünü də hiss etdim. Bir dəfə də gecə yuxudan ayılıb gördüm ki, balaca stol divana tərəf çəkilmiş, üstündəki şam yanıb korlanmışdır. |
| 774 |
Yadımdadır, mən xeyli onunzünə baxdım: onun dolğun üzündə uşaqlara xas olmayan bir kədər, qəribə, xəstə bir gözəllik vardı, uzun kirpikləri solğun, arıq, yanaqlarına düşmüşdü, başdansovma hörülmüş, qatran kimi qara, sıx saçı çəngə-çəngə üzünün ətrafına tökülmüşdü. O biri əlini balışımın üstünə qoymuşdu. |
| 775 |
Mən ona baxa-baxa sakitcə yatdım, bu, könülə təskinlik verən rahat bir yuxu idi. Bu dəfə mən günortaya qədər yatdım. Ayılanda zümü sağlam hiss etdim. Yalnız bədənimdə olan zəiflik və ağırlıq xəstələndiyimi bildirirdi. Bu cür əsəbi və sürətlirəkgetmələr məndə əvvəllər də olurdu, buna mən çox yaxşı bələd idim. |
| 776 |
Günortaya az qalmışdı. Mənim ilk gördüyüm şey bu oldu: dünən aldığım pərdəni Yelena ipdən keçirib asmış, otağın bir hissəsini özü üçün ayırmışdı. O, sobanın qarşısında oturub çayniki qaynadırdı. Mənim oyandığımı görüb, sevinə-sevinə gülümsədi, dərhal yanıma gəldi. Mən sənin belə rəhmdil olduğunu bilmirdim. |
| 777 |
Yelenanın gözləri parıldayır, yanaqları alışıb-yanırdı. Mən düşünərək öz-özümə dedim: "Görünür, o, bunu nahaq yerə demir". Aydın görünürdü ki, o, tez hirslənən bir qızdır. Qalxıb böyük stola yaxınlaşdım. Yelena divanınstündə qaldı, o, dalğın-dalğın yerə baxır, barmaqları ilə divanın üstünü didişdirirdi. |
| 778 |
İndi onu gözyaşı boğurdu. Dünən ürəyi gedərkən o necə bərk ağlayırdısa, indi də, az sonra, elə şiddətlə ağlamağa başladı, mənim qarşımda dizləri üstə çökərək, llərimi, ayaqlarımı öpürdü... Yelena əsəbi halda dizlərimi qucaqlamışdı. Onun bu vaxta qədər qarşısını aldığı hissləri birdən böyük bir coşqunluqla meydana çıxmışdı. |
| 779 |
O öz ürəyini nə qədər çox açıb söyləmək ehtiyacını hiss edirdisə, bu inadcıllıq daha çox sərtləşir, daha da qüvvətlənirdi. Bu da o vaxta qədər davam edir ki, adam könlündəki sevgini, təşəkkürü, mehribanlığı, gözyaşını ifadə etmək ehtiyacını, özünü unudacaq dərəcədə hiss edir, bunlar böyük bir coşqunluqla meydana çıxır... |
| 780 |
Onun qıçlarıma sarılan qollarını güclə açdım. Aparıb divanın üstünə qoydum. O, üzünü balışda gizlədərək çox ağladı, o sanki mənə baxmağa utanırdı, lakin mənim əlimi balaca əli ilə bərk-bərk sıxır, onu öz qəlbindən ayırmırdı. Yelena yavaş-yavaş sakitləşdi, lakin o yenə də başını qaldırıb mənə baxmırdı. |
| 781 |
Nəhayət, o qızarıb gülümsədi. Mənim bədənimə titrətmə düşdü. O saat bütün bir romanın başlanğıcı təsəvvürümdə canlandı. Tabutçunun zirzəmisində ölən o zavallı qadın, onun yetim qızı, bu qızın hərdən gəlib babasına dəyməsi, qocanın onun anasını qarğıması, ağlını itirən, qənnadı dükanında iti öləndən sonra lən o qəribə qoca... |
| 782 |
Nelli mənə baxıb susdu, cavab vermədi. O yəqin anasının kim ilə getdiyini, atasının kim olduğunu bilirdi. O hətta onun adını mənə söyləmək də istəmirdi, bu özü də ona zab verirdi. Mən ona öz suallarımla iztirab vermək istəmədim. Nelli qəribə bir qız idi, bir müvazinətdə qalmırdı, coşqun təbiətli idi. |
| 783 |
Lakin bu gün, bir neçə saat ərzində, onu ən çox həyəcanlandıran, ona ən çox zab verən keçmiş xatirələrini, ürəkdən yana-yana, hönkürtü ilə ağlaya-ağlaya, bu hönkürtülər içində sözləri qırıla-qırıla açıb mənə danışdı. Mən heç vaxt bu dəhşətli şeyləri unutmayacağam. Lakin onun əsl həyatı hələ irəlidədir... |
| 784 |
Atası da ancaq onun son dəqiqələrində öz tutduğu işindən peşman olmuş, tələsə-tələsə gəlib onu bağışlamaq istəmişdi, lakin gəlib, dünyada ən çox sevdiyi övladının soyuq cəsədini görmüşdü. Bu, ağlını itirmiş bir qoca ilə onun xırdaca nəvəsi arasında baş verən sirli, güclə başa düşülən, qəribə bir laqənin tarixçəsi idi. |
| 785 |
Hava çoxdan qaralmış, axşam olmuşdu, mən ancaq bu zaman sanki dəhşətli bir yuxudan ayılıb, harada olduğumu hiss etdim. Mənim söylədiklərimin hamısını Nelli başa düşmüşdümü – bunu bilmirəm. Mən həm bu söylənilən hvalatdan, həm də dünənki xəstəlikdən sonra həyəcanlı idim, amma yenə də tez Nataşının yanına getdim. |
| 786 |
Nataşanın otağına yol həyətdən idi. Mən pilləkənlə qalxmağa başlayanda, bir adamın da yuxarı qalxdığını eşitdim. O məndən bir pilləkən tini yuxarıda idi, zü də, əllərini divara sürtə-sürtə, ehtiyatla qalxırdı, görünür, nabələd adam idi. Mənə elə gəldi ki, bu adam knyazdır, amma az sonra fikrimi dəyişdim. |
| 787 |
Əlbəttə, pilləkən dar, çirkli, dik və qaranlıq idi, buna söz yox, lakin o, üçüncü mərtəbəyə qalxdıqdan sonra elə söyüşlər söyməyə başladı ki, bunu mən heç də knyazdan gözləməzdim, çünki bu cənab, arabaçı kimi söyüş söyürdü. Pilləkən üçüncü mərtəbədən başlayaraq işıqlı idi. Nataşagilin qapısı qarşısında balaca bir fənər yanırdı. |
| 788 |
Yəqin o belə təsadüfi olaraq mənə rast gəlməsindən son dərəcə narazı idi. Əvvəl o məni tanımadı, lakin birdən bütün sifəti dəyişdi. İlk əvvəl o mənə acıqlı-acıqlı və nifrətlə baxmışdı, indi isə bu baxışlar birdən-birə dəyişdi: o mənə şən, mehriban bir nəzərlə baxdı, böyük bir sevinclə əllərini mənə tərəf uzatdı. |
| 789 |
Mən onun gələcəyini düşünəndə, xüsusilə, Anna Nikolayevnanın gələcəyini, onun arvadı olacağını düşünəndə başım çatlayır... O, Nataşanın adını yanlış söylədiyini duymadı, zəngin dəstəyini tapa bilmədiyi üçün acıqlanmışdı. Qapının heç zəngi yox idi. Mən qapının dəstəyini dartdım. Mavra da o saat qapını açıb əl-ayağa düşdü. |
| 790 |
Aydın görünürdü ki, bizi gözləyirlər. Mavra dərhal bizim paltomuzu çıxartmağa başladı. Biz Nataşanın yanına getdik. Onun otağında heç bir xüsusi hazırlıq görünmürdü, hər şey əvvəlki qaydasında idi. Burası da var ki, onun otağı həmişə elə təmiz, elə səliqəli olurdu ki, onu heç yığışdırmaq lazım gəlmirdi. |
| 791 |
Onun ölgün yanaqları bir anlığa qızarsa da, o, xəstə bir adam kimi arıqlamışdı, bənizi olduqca solmuşdu, mən buna heyrət etdim, gözləri qızdırmalı adamın gözlərinə oxşayırdı. O, kirimişcə, tələsə-ələsə əlini knyaza uzatdı, aydın görünürdü ki, təşviş içindədir, özünü itirmişdir. Mənə heç baxmadı da. |
| 792 |
Sizə söyləməkçün ağlıma o qədər şeylər gəlib ki... Biz, əlbəttə, doyunca danışacağıq! Əvvəla, budur ki, mənim dəmdəməkim, belə görürəm, hələ gəlməyib... Nataşa əlimdən tutub məni şirmanın o biri tərəfinə apardı. Birdən Nataşanın gözləri yaşla doldu, o, üzünü mənim sinəmə sıxdı. Mən Nataşaya baxdım. |
| 793 |
Lakin məni ən çox təəccübləndirən başqa şeydir: siz elə bil ki, məni nə barədəsə təqsirləndirirsiniz, halbuki mən heç burda olmamışam. Bir də ki, Natalya Nikolayevna, mən görürəm ki, sizin ona bərk acığınız tutmuşdur, bunun da səbəbi aydındır! Sizin buna hər barədə haqqınız var, bir də ki... bir də ki... |
| 794 |
Bu üç gündə onun qəlbən nə qədər iztirab çəkdiyini mən ancaq indi başa düşdüm. Onun indi daha hər şeyi bildiyini, hər şeyi başa düşdüyünü göstərən eyhamlı sözləri məni qorxutdu, bu sözlər doğrudan-oğruya knyaza aid idi. Nataşa knyaza olan rəyini dəyişməmişdi, ona öz düşməni kimi baxırdı, bu indi aydın görünürdü. |
| 795 |
Mənim üçün əlverişli odur ki, siz sonradan öz səhvinizi başa düşəndə, onu mənim qarşımda min cür nəvazişlə təmizləyəsiniz. Amma siz elə rəhmdil, elə təmiz, elə təravətli, elə açıqürəkli bir insansınız ki, sizin tövbə edib peşman olduğunuz an füsunkar bir an olacaqdır, mən bunu qabaqcadan hiss edirəm. |
| 796 |
Nataşa qızardı. Mənə də elə gəldi ki, knyazın sözlərində həddindən artıq yüngül, hətta etinasız bir ifadə, it bir zarafat vardır. Doğrudan da, dəhlizdən səs eşidildi, Nataşa diksindi, sanki nəyə isə hazırlaşmağa başladı. Knyaz üzünə ciddi bir ifadə verərək, nəsə olacağını gözləyirdi, eyni zamanda, Nataşaya diqqətlə göz qoyurdu. |
| 797 |
O, üzü gülə-gülə, şən, kefi kök halda cəld içəri girdi. Aydın görünürdü ki, bu dörd günü o xoş və kef içində keçirmişdir. Sanki onun üzündə yazılmışdı ki, sizə deyiləsi sözüm var. Sözünü kəsərək mənə tərəf döndü: – O ancaq xoş dəqiqələrində mənə icazə verir ki, ona sən deyə müraciət edim, vallah, ayrı vaxtda qadağan eləyir! |
| 798 |
Ümumiyyətlə, bu dörd gündə mən dəyişmişəm, tamam, tamam dəyişmişəm, indi hamısını sizə danışacağam. Lakin sonra. İndi əsas bax, odur! Odur! Yenə odur! – Nataşanın yanında otura-otura, onun əlini ehtirasla pə-öpə əlavə etdi: – Nataşa, əzizim, mənim mələyim, xoş gördük! Bu bir neçə günü səndən ötrü yaman darıxmışam! |
| 799 |
Mənim əzizim! Elə bil ki, bir balaca sınıxmısan, bənizin yaman ağarıb... Alyoşa iftixarla onun əllərini öpür, öz gözəl gözlərilə həsrətlə ona baxırdı, sanki ona baxmaqdan doymurdu. Mən Nataşaya baxdım, onun üzündəki ifadədən bildim ki, Alyoşa haqqında bizim ikimizin də fikrimiz birdir: onun heç bir təqsiri yox idi. |
| 800 |
Birdən Nataşanın solğun yanaqları qıpqırmızı qızardı, sanki onun qəlbinə toplaşan bütün qanı birdən-birə başına vurmuşdu. Gözləri parıldadı. O, iftixarla knyaza baxdı. Səndən ötrü mən nə qədər iztirab çəkmişəm! Amma mən hər halda, təqsirkaram! İndi mənim dediklərimi eşidəndə, sən zün hamıdan əvvəl məni təmizə çıxardacaqsan. |
| 801 |
Bunun üçün də gəlmişəm. İstəyirdim bu gün (yarımca dəqiqə boş vaxtım vardı) bir ayaqüstü gəlib səni öpüb gedim, ancaq bu da baş tutmadı: Katya çox mühüm bir iş üçün məni tez öz yanına çağırtdırmışdı. Ata, onda ki sən məni arabada gördün, bu ondan qabaq olmuşdu. Onda mən, aldığım başqa bir kağıza görə Katyanın yanına gedirdim. |
| 802 |
İvan Petroviç, sizin kağızınızı mən ancaq dünən gecə oxuya bilmişəm, siz tamam haqlısınız, yazdıqlarınızın hamısı doğrudur. Ancaq nə edim ki, vaxt tapa bilmirəm! Onda elə-belə də fikirləşdim ki, sabah axşam özümü təmizə çıxardaram. Buna görə də, Nataşa, bu axşam sənin yanına gəlməmək mümkün deyildi. |
| 803 |
Danışdıqca da Nataşanın əlini əlindən buraxmırdı, elə bir ucdan da onu dodaqlarına tərəf aparırdı, sanki öpməkdən doymurdu. Nataşa, çərşənbə axşamında ki mən onun barəsində sənə danışırdım, yadındadırmı, necə iftixarla danışırdım? Hələ onda mən onu heç tanımırmışam! Lap indiyə qədər o öz qəlbini məndən gizli saxlayırmış. |
| 804 |
Əvvəla, Nataşa, o günün səhəri, yəni çərşənbə günü mən burada, bizim aramızda olan hvalatı ona danışdım, heç bilirsən sənin barəndə o mənə nə dedi? Sən bunu eşitsəydin, nə yaxşı olardı... Yeri gəlmişkən, bir şeyi də deyim: yadıma düşür ki, onda mən çərşənbə günü, səhər sənin yanına gələndə, sənin qarşında necə axmaqlıq elədim! |
| 805 |
Knyaz kirimişcə oturub, qalib gəlmiş adam kimi, istehza ilə gülümsəyə-gülümsəyə Alyoşaya baxırdı. Sanki oğlunun özünü belə yüngülməzac, gülünc göstərməsinə sevinirdi. Mən onu lap gedənə kimi diqqətlə müşahidə etdim, onun öz oğlunu çox-çox sevdiyini söyləsələr də, mən tamamilə əmin oldum ki, o qətiyyən öz övladını sevmir. |
| 806 |
Çox az hallarda qrafinyanın yanına gəlirlər, prinsiplərinə görə! Biz Katya ilə insanın vəzifəsindən, görəcəyi işlərindən və başqa şeylərdən danışanda, Katya onları mənə nişan verdi, elə o saat da onlara aparmağa mənə kağız verdi, mən də dərhal onlarla tanış olmağa getdim. Elə həmin axşam biz tamam dostlaşdıq. |
| 807 |
Onlar hamısı təzə cavanlardır, hamısı da bütün insanlığa odlu məhəbbət bəsləyirlər. Biz hamımız, bizim indiki vəziyyətimizdən, gələcəyimizdən, elmdən, ədəbiyyatdan danışdıq. Özü də çox yaxşı, çox açıq, çox sadə danışdıq... Ora bir nəfər gimnazist də gedir. Onlar bir-birilə çox gözəl rəftar edirlər, çox nəcib adamlardır! |
| 808 |
Nataşa, ancaq sən mənə buna oxşareylər demisən. Ah, Nataşa, sən mütləq onlarla tanış olmalısan! Katya tanış olub. Onlar Katya barəsində böyük ixlaskarlıqla danışırlar. Katya da Levinkaya və Borinkaya deyib ki, mən öz dövlətimi idarə etmək haqqını qazandıqdan sonra, elə o saat, mütləq cəmiyyətin xeyrinə bir milyon verəcəyəm. |
| 809 |
Doğrudan da, bu bir milyon haqqında bizim söhbətimiz oldu, bundan necə istifadə etmək barəsində çox danışdıq. Axırda bu qərara gəldik ki, hər şeydən əvvəl, o puldan ictimai maarif üçün istifadə edilsin... Levinka ilə Borinkanın tanışıdır, öz aramızdır, yaman ağıllı adamdır, doğrudan da, dahi adamdır! |
| 810 |
Ağzından dürr tökülür. Sən gülürsən, mən bilirdim ki, güləcəksən! Qulaq as! Sən rəhmdil, nəcib adamsan, sən başa düşərsən. Sən axı bu adamları tanımırsan, sən onları heç görməmisən, onların danışığına qulaq asmamısan! Tutaq ki, sən bu şeyləri eşitmisən, bunları bilirsən, sən yamanca çox bilən adamsan. |
| 811 |
Sən ancaq təsəvvür edirsən ki, bilirsən. Sən onların yanına get, onların danışığına qulaq as, mən söz verirəm ki, onda sən bizim olacaqsan! Xüsusilə, mən səni, sənin belə möhkəmcə yapışıb qaldığın kübar cəmiyyətində məhv olmaqdan, həm də sənin əqidələrindən xilas etmək üçün bütün imkanlardan istifadə etmək istəyirəm. |
| 812 |
Nataşa açıqca ifadə olunan bir nifrətlə onu müşahidə edirdi. Knyaz bunu görürdü, lakin özünü elə göstərirdi ki, guya görmür. Alyoşa sözünü qurtaran kimi, knyaz birdən qəhqəhə ilə gülməyə başladı. O hətta özünü stulun söykənəcəyinə atdı, elə bil ki, gülməkdən uğunub gedirdi. Lakin bu gülüş tamamilə qondarma bir gülüş idi. |
| 813 |
Əksinə, mənim sənə yazığım gəlir. Sən həyatda elə bir addım atmağa hazırlaşırsan ki, bunun üçün gərək daha belə bir yüngülməzac uşaq olmayasan. Mənim fikrim budur. Mən qeyri-ixtiyari olaraq güldüm, heç də səni təhqir etmək istəmirdim. Sən alicənablıq göstərdin, biz hamımız da sənin bu nəcib hərəkətini bəyəndik. |
| 814 |
Elə bil ki, sən çalışırsan bizə sübut edəsən ki, bizim evlənməyimiz gülünc, mənasız bireydir, biz bir-birimizin tayı deyilik. Doğrudan da, elə bil ki, sən özün də bizim üçün hazırladığın bu məsələyə inanmırsan, elə bil ki, bu şeyə bir zarafat, əyləncəli bir oyun, gülməli bir vodevil kimi baxırsan... |
| 815 |
Bunu söz ilə izah etmək çətindir, amma sənin ifadə tərzin bunu aydın hiss etdirirdi, qəlbim duyurdu. İndi də ki, sən yanılırsan. Məni inandır, bu fikirdən döndər, məni ürəkləndir, bir də ki... Nataşanı da inandır, onu da ürəkləndir, çünki sən onun da ovqatını təlx eləmisən. Mən bura girən kimi, ilk baxışda bunu başa düşdüm. |
| 816 |
Alyoşa danışarkən, o bir-iki dəfə öz-zünə dedi: "Hə, hə, elədir!" Deyirsən ki: "Əziyyət də çəksən, mənimlə bir yerdə yaşa!" Axı bu insanlıqdan kənar şeydir, bu nəcib hərəkət deyil! Ümumi məhəbbətdən danışasan, bəşəri məsələlərdən dəm vurasan, eyni zamanda, məhəbbətə qarşı cinayət işləyəsən, bunu görməyəsən – bu axı necə olur? |
| 817 |
Sən hətta Katerina Fyodorovna ilə olan mübahisəni etiraf etdin, sən ona demisən ki, Natalya Nikolayevna məni elə sevir, o elə alicənab adamdır ki, mənim pis hərəkətlərimi bağışlayar. Lakin sən nə haqla Natalya Nikolayevna tərəfindən bağışlanacağını nəzərdə tutursan, bunun üçün mərc gəlməyi təklif edirsən? |
| 818 |
Lakin indiki məsələ o sözdən ciddidir, siz zünüz bunu başa düşərsiniz... Bilirsənmi, Alyoşa mən bura gələndə Natalya Nikolayevnanı necə ağır əzab içində gördüm, bunun səbəbi aydındır: bu dörd günü sən onun üçün cəhənnəmə çevirmisən, amma bu gərək əksinə olaydı, bu onun həyatının ən gözəl günləri olmalı idi! |
| 819 |
Belə bir vəziyyətdən sonra, sən özün hər cəhətdən müqəssir olduğun halda, hələ bir məni müqəssir də hesab edirsən? Knyaz sözünü qurtardı. O hətta natiqlik məharətinə uyaraq, öz qalibiyyət sevincini bizdən gizlədə bilmədi. Mən bayaq sizə dedim ki, siz nə mənə, nə də sizin qurduğunuz evlənmək işinə ciddi bir şey kimi baxmırsınız. |
| 820 |
Oyunu siz yaxşı başlamısınız. Alyoşa sizi məzəmmət edəndə, deyəndə ki, siz bu şeylərə bir vodevil kimi baxırsınız, o haqlıdır. Siz isə ksinə, gərək sevinəydiniz, Alyoşanı məzəmmət etməyəydiniz, çünki o heç bir şey bilmədiyi halda, sizin arzunuzu bütünlüklə yerinə yetirmişdir, hətta bəlkə bundan da artıq etmişdir. |
| 821 |
Mən bu axşam bir toqquşma olacağını gözləyirdim. Lakin Nataşanın həddindən artıq sərt və açıq danışması, sözlərində açıqca ifadə olunan nifrət məni son dərəcə təəccübləndirdi. Mən düşünərək öz-zümə dedim: "Görünür, o, doğrudan da, bir şey bilirmiş, buna görə də təxirə salmadan, əlaqəni kəsməyi qət etmişdir. |
| 822 |
Alyoşa dərdli-dərdli oturub baxırdı, bəlkə də heç birey başa düşmürdü. Alyoşanı sakit eləmək üçün ona Nataşa ilə evlənməyə həqiqətdə deyil, elə-belə, sözdə icazə verim. Siz fikirləşirdiniz ki, toy vaxtını istədiyiniz qədər uzatmaq olar, yeni sevgi də bu zaman başlanmışdı, siz bunu başa düşmüşdünüz. |
| 823 |
Axı əvvəlki qız daha əzab çəkmir, onun taleyi həll olunmuşdur, Alyoşa bütün vaxtını ona verir, bu qıza da bircə dəqiqəsini... Görün Nataşa gərək nə qədər nanəcib olaydı ki, bu bir dəqiqəni də ona qısqanaydı! Sonra isə, heç hiss edilmədən, Nataşadan bu bir dəqiqə əvəzinə bir gün, iki gün, üç gün almağa başlayırlar... |
| 824 |
Xüsusilə, orada hər şey köhnədir, hər şey ona məlumdur... Nataşa qəhərlənmişdi, o az qalırdı boğulsun, lakin o birdəqiqəliyə də özünü saxlaya bildi. Nataşa ilə evlənmək vaxtı hələ ki, təyin edilməmişdi, hələ vaxt çox idi, hər şey dəyişə bilərdi... Bu arada da sizin eyhamlarınız, izahatınız, natiqliyiniz... |
| 825 |
Demə ki, mən sənin sevgini başa düşmürəm, onun qədrini yaxşı bilmirəm! Mən axı bilirəm ki, sən indi də məni sevirsən, bu anda, bəlkə də, mənim şikayətlərimi başa düşmürsən. Mən bunları açıb deməklə çox-çox pis iş tutduğumu bilirəm. Axı mən nə edim ki, bunları başa düşə-düşə səni daha artıq sevirəm... |
| 826 |
Alyoşa qışqıraraq onunstünə yüyürdü. Nataşanın gözyaşını o, gözyaşısız görə bilmirdi. Nataşanın bu uzun, ehtiraslı sözləri, knyaza qarşı olan bu sərt çıxışı (knyaz elə bircə ədəb-ərkan qaydalarını gözləyərək bundan inciməli idi), görünür, dəlicəsinə qısqanclıqdan, təhqir olunmuş sevgidən, hətta xəstəlikdən meydana gəlirdi. |
| 827 |
Knyaz, niyə axı siz məni aldadırsınız? Yoxsa, siz elə zənn edirsiniz ki, mən öz-zümü aldatmaq istəməmişəm? Ah, bir neçə dəfə, bir neçə dəfə aldatmaq istəmişəm! Yoxsa, mən Alyoşanın hər səsinə, səsindəki hər ifadəyə qulaq asmamışam? Yoxsa, mən onun fikirlərini, hisslərini onun üzündən, gözlərindən oxumağı yrənməmişəm? |
| 828 |
Bu doğru deyilmi? Bayaq siz pilləkən haqqında, pis mənzil haqqında nə dediniz? Bizi ehtiyac, aclıq üzündən ayrılmağa məcbur etmək istəyən, bunun üçün də əvvəllər verdiyiniz maaşı onun əlindən alan siz deyilsiniz? Belə mənzil, belə pilləkən sizin üzünüzdən bizə qismət olmuşdur, indi də durub onu məzəmmət edirsiniz, riyakar adam! |
| 829 |
Mən nə üçün sizə elə lazım oldum? Mən dörd gün bu otaqda gəzişmişəm, mən sizin hər sözünüzü, zünüzün hər ifadəsini, hər bir hərəkətinizi təsəvvür edib düşünmüşəm, götür-qoy eləmişəm, ölçüb-biçmişəm, inanmışam ki, onlar hamısı qondarma imiş, yalan imiş, təhqiredici, nalayiq, alçaq bir zarafat imiş, məzhəkə imiş! |
| 830 |
Hər dəfə Alyoşa sizin yanınızdan gələndə, sizin ona dediyiniz, təlqin etdiyiniz sözləri mən onun sifətindən duyurdum, sizin bütün təsirinizi mən onun üzündən öyrənmişəm!.. Yox, siz məni aldada bilməzsiniz! Bəlkə sizin yenə də başqa bir niyyətiniz var, bəlkə də indi ən əsas məsələdən danışmamışam, bunun fərqi yoxdur! |
| 831 |
Qısqanclığın, kor-koranə meydana çıxan bu qəzəbli coşqunluğu sizin xasiyyətinizi mənim üçün tamamilə yeni bir şəkildə, hər bir hüdud xaricində təsvir edir. Siz mənə xəbərdarlıq etdiniz. Biz tələsmişik, doğrudan da, tələsmişik. Siz hətta məni necə təhqir etdiyinizi hiss etmirsiniz, sizinçün bu, əhəmiyyətsiz bir şeydir. |
| 832 |
Əlbəttə, mənim sözüm müqəddəs bir söz olmalıdır, lakin... mən atayam, oğlumun xoşbəxt olmasını istəyirəm... Mən baş əydim. Mənim özümə elə gəlirdi ki, indi daha onunla tanış olmaqdan boyun qaçıra bilməzdim. O mənim limi sıxdı, Nataşaya kirimişcə baş əydi, ləyaqəti təhqir olunmuş bir adam kimi otaqdan çıxdı. |
| 833 |
Onun bütün qüvvəsi birdən-birə tükənmişdi. Alyoşanın əlini əlində tutaraq, özündən getmiş kimi, heç bir şey görməyərək, düz nünə baxırdı. Alyoşa öz dərdinə həzin-həzin ağlayırdı, arabir də qorxa-qorxa və maraqla ona baxırdı. Nəhayət, o çəkinə-çəkinə Nataşaya təsəlli verməyə başladı, ona yalvarırdı ki, acıqlanmasın. |
| 834 |
O ancaq bunu xahiş etdi ki, mənim adımdan knyaza heç bir şey demə, həm də çalışdı ki, Alyoşa gedəndə, daha sevinclə gülümsəyərək onu yola salsın. Alyoşa otaqdan çıxmaq istəyirdi ki, birdən Nataşaya yaxınlaşdı, onun əllərindən tutub yanında oturdu, böyük bir mehribanlıqla ona baxmağa başladı. Ah, Vanya! |
| 835 |
Katya ilə tanış ol, ona diqqətlə bax, sonra da mənə de görüm o necə adamdır. Mən istəyirəm ki, onu sən özün öz gözünlə görəsən. Heç kəs məni sən başa düşən kimi başa düşmür, sən biləcəksən ki, mənə nə lazımdır. Bir şeyə də fikir ver, gör onlar bir-birilə nə qədər dostdur, onların bir-birilə münasibəti necədir, nədən danışırlar. |
| 836 |
Öz dostluğunu bir də mənə sübut elə, əzizim, mənim sevimli Vanyam, bir də mənə sübut elə! İndi mənim ümidim sənədir, ancaq sənədir!.. Evə qayıdanda gecə saat bir idi. Nelli yuxudan ayılıb qapını açdı. Gülümsəyərək, sevinə-sevinə mənə baxdı. Yazıq qız, yatdığına çox peşman olmuşdu, oturub məni gözləmək istəyirmiş. |
| 837 |
O məni sabah saat birdə öz yanına çağırırdı. Nellidən bəzieyləri soruşmaq istədim, ancaq bunu sabaha saxladım, ondan təkidlə tələb etdim ki, mütləq gedib yatsın, zavallı qız onsuz da məni gözləməkdən yorulmuşdu, mən gələndən yarımca saat qabaq yatmışdı. Nelli səhər mənə dünən gələn adam haqqında çox qəribə şeylər danışdı. |
| 838 |
O yəqin bilirmiş ki, mən evdə olmayacağam, son görüşümüzdə mən bunu ona demişdim, bu mənim lap yaxşı yadımda idi. Nelli dedi ki, əvvəl mən qapını açmaq istəmədim, qorxdum, axşam saat səkkiz idi. Amma o, qapının arxasından çox xahiş etdi, dedi ki, əgər mən indi kağız qoyub getməsəm, sabah mənə çox böyük ziyan olacaq. |
| 839 |
Nelli deyirdi ki: Mən yerimdən qalxdım, onunla danışmaq istəmirdim, ondan bərk qorxurdum. O, Bubnovadan danışmağa başladı, dedi ki, o indi yaman acıqlanır, ona görə acıqlanır ki, daha səni öz yanına aparmağa cürət etmir, sonra da sizi tərifləməyə başladı, dedi ki, mən onunla çox yaxın dostam, onu lap uşaqlıqdan tanıyıram. |
| 840 |
Bu mənə gülməli göründü. Sonra dedi ki, bir az da oturum, Vanyanı gözləyim, bəlkə gəldi, məndən də çox xahiş elədi ki, ondan qorxmayım, onun yanında oturum. Mən də oturdum, ancaq onunla heç bir şey danışmaq istəmirdim. Birdən o qayıdıb dedi ki, mən sənin ananı, babanı tanıyırdım... Mən də onunla danışmağa başladım. |
| 841 |
Mən də soruşmadım, öz-özümə dedim ki, sonra Masloboyevdən soruşub bilərəm. Mənə elə gəldi ki, Nelli Masloboyevin verdiyi üç balaca konfeti mənə göstərdi. Bunlar yaşıl, qırmızı kağızlara bükülmüş nabatəkəri idi, özü də çox pisindən idi, yəqin ki, tərəvəz dükanından alınmışdı. Nelli konfetləri mənə göstərəndə güldü. |
| 842 |
Səhərdən bəri mənə belə bir məhəbbətlə baxırdı. O çox şən, çox mehriban görünürdü, eyni zamanda, onunzündə bir utancaqlıq, hətta qorxuya bənzər bir şey vardı, elə bil ki, o məni acıqlandırmaqdan, mənim ona olan hüsn-əğbətimi itirməkdən, bir də ki... bir də ki, öz könlündəkini açıb söyləməkdən qorxurdu, sanki bundan utanırdı. |
| 843 |
Bir əli ilə mənim çiynimdən yapışmışdı, o biri əli ilə sürtukumun qolunu didişdirirdi. Mən üzünə qarşı təriflənən bir müəllif kimi özümü itirdim, lakin mən bu anda onu öpə bilsəydim, hər şeyimi verərdim. Ancaq onu öpmək olmazdı. Nelli susurdu. Sonra birdən əlimi tutub, üzünü sinəmə sıxdı, nədənsə ağlamağa başladı. |
| 844 |
O indi həm gülür, həm də ağlayırdı. Mənə də bu həm gülməli, həm də xoş görünürdü. O, başını qaldırıb mənə baxmaq istəmirdi, mən onun üzünü sinəmdən ayırmaq istəyəndə, o daha bərk-bərk üzünü sinəmə sıxır, get-gedə daha bərkdən gülürdü. Nəhayət, o başını qaldırdı. Biz xudahafizləşdik. Mən tələsmirdim. |
| 845 |
Mən Anna Andreyevnanın ovqatını çox da təlx etmək istəmədim, buna görə də dünənki hadisəni çox da elə kəskinliyi ilə danışmadım, ancaq həqiqəti söylədim. Anna Andreyevna bundan kədərlənsə də, Nataşa ilə Alyoşanın ayrıla biləcəklərinə heç də təəccüb etmədi, mən buna heyrət etdim. Onların evlənməsini heç istəmir! |
| 846 |
Mən əvvəl elə bildim ki, məzəlilik eləyir, sonra gördüm ki, yox, doğru deyir. Onda axı mənim o əziz qızcığazım necə olacaq? Onda Nikolay Sergeiç onu tamam qarğıyacaq. Yaxşı, bəs o, o Alyoşa nə deyir? Anna Andreyevna xeyli məni sorğu-suala tutdu, mən hər dəfə cavab verəndə o, adəti üzrə, ah çəkir, heyifsilənirdi. |
| 847 |
Nataşanın dərdi onun qəlbini parçalayır, səhhətini pozurdu. Nikolay Sergeiç, əynində xələt, ayaqlarında tufli içəri girdi. O titrədib-qızdırdığından şikayətlənirdi, lakin arvadına mehriban bir nəzərlə baxdı, nə qədər ki, mən orada idim, o bir dayə kimi, Anna Andreyevnaya qulluq edir, onun gözlərinə baxır, hətta ondan qorxurdu. |
| 848 |
Mən bir saata qədər onların yanında oturdum. Xudahafizləşib gedəndə, Nikolay Sergeiç dəhlizə kimi məni türdü, Nellidən söhbət açdı. Onun ciddi bir fikri vardı, istəyirdi ki, Nellini qızının yerinə öz evinə gətirsin. Anna Andreyevnanı bu barədə necə yola gətirmək üçün mənimlə məsləhətləşməyə başladı. |
| 849 |
Mən bildiklərimi ona qısaca danışdım. Söylədiyim sözlər ona çox təsir etdi. Düz saat on ikidə Masloboyevgilə getdim. İçəri girəndə mənim gördüyüm ilk adam knyaz oldu, mən buna son dərəcə heyrət etdim. O, dəhlizdə paltosunu geyinirdi, Masloboyev də əl-ayağa düşərək ona kömək edir, onun əl ağacını verirdi. |
| 850 |
Siz yəqin başa düşdünüz ki, mən dünənkini deyirəm... Siz onlarla yaxın dostsunuz, siz bütün hadisəni müşahidə etdiniz, siz onlara təsir edə bilərsiniz... Yamanca təəssüf edirəm ki, elə bu saat sizinlə... işim var! Lakin bu günlərdə, hətta bəlkə daha tez, mən sizin yanınıza gəlmək şərəfinə nail olacağam. |
| 851 |
O mənim əlimi həddindən artıq bərk-bərk sıxdı, Masloboyevə göz vurub qapıdan çıxdı. O göz vuranda Masloboyev də ona göz vurdu. Mən onun ardınca baxa-baxa düşündüm: "Çox qəribədir!" Axşam Nataşanın yanına getmək fikrində idim. Lakin Masloboyevə söz verdiyimdən, bu qərara gəldim ki, onun yanına indi gedim. |
| 852 |
Doğrudan da, Alyoşa orada idi, məni görüb yaman sevindi. O, Nataşaya son dərəcə mehribanlıq və nəzakət göstərirdi, hətta mənim gəlməyim onu daha da sevindirdi. Nataşa özünü şən göstərməyə çalışırdı, ancaq hiss olunurdu ki, bunu o güclə edir. Onun solğun üzü xəstə adamlarınzünə oxşayırdı, görünür, gecə pis yatmışdı. |
| 853 |
O dərhal Nataşanı Katya ilə necə tanış etmək haqqında danışmağa başladı. Onun sözündən belə çıxırdı ki, bu çox asan bireydir, Katya buna yol tapar! O öz fikrini qızğın halda, coşqunluqla izah edirdi. Elə bu gün, hətta ikicə saatdan sonra cavab gətirəcəyinə, axşamı da Nataşanın yanında olacağına söz verdi. |
| 854 |
Mənim özümə Katyanı görmək çox maraqlı idi. Nataşaya yenə də söz verdim ki, gedib onunla tanış olacağam. Axıra yaxın, elə bil ki, onun kefi açıldı. Mən ona Nelli, Masloboyev, Bubnova haqqında olan yeni xəbərləri, Masloboyevgildə knyaza rast gəldiyimi, Masloboyevlə saat yeddiyə görüş təyin etdiyimi söylədim. |
| 855 |
Onun qəşəng üzündən məmnuniyyət və sevinc yağırdı. Masloboyev qəşəng çin tuflisi, bahalı xələt, gözəl təzə alt paltarı geyinmişdi. Üst köynəyinin taxılması və tikilməsi mümkün olan hər yerinə zaponkalar taxılmış, düymələr tikilmişdi. Saçı dəblə yandan ayrılıb daranmışdı, saçına saç yağı sürtülmüşdü. |
| 856 |
Geyinib-kecinib hazırlaşdım, üzümü çevirdim ki, yaxama sancaq taxım, heç demə, o birdən özünü verirkaf tərəfə, bir vurur, iki vurur, bir də gördüm kəlləni atdı yerə. Gedə bilmədik. Bizə heç kəs qonaq gəlmir, heç kəs, heç kəs! Ancaq səhərlər bəzi adamlar gəlirlər, onlar da işçün gəlirlər, məni də o saat qovurlar. |
| 857 |
Bir ildir fikirləşirdim, deyirdim, yaxşı bir qonaq gələr, biz də bu şeylərin hamısını ona göstərərik, onu yedirdib-içirdərik, həm bizi tərifləyərlər, həm də ürəyimiz açılar. Bu axmağın başına saç yağı sürtməyim isə – bu heç ona layiq deyil, onunku elə odur ki, üstü-başı çirkli gəzsin. Görürsünüz onun əynində necə xələt var? |
| 858 |
İndi görərsiniz, o sizi çaydan əvvəl arağa qonaq eləyəcək. Doğrudan da, səninlə bir iş barəsində danışmaq istəyirdim, amma hər şeydən əvvəl, Aleksandra Semyonovnanı sakit etmək lazımdı. O deyirdi ki: "Budur, bir adam var, özü də sənin dostundur, niyə qonaq çağırmırsan?" Qardaş, səninstündə düz dörd gün mənə dinclik vermədi. |
| 859 |
İndi de görüm, niyə dünən sən mənsiz mənim Yelenama nabat şəkəri vermisən, sonra da qarşısında oynamısan? Sən onunla saat yarım nə barədə danışa bilərdin? Aleksandra Semyonovna hətta qızarsa da, gülsə də, Amma sən elə güman edirsən ki, mən sənə kələk gəlirəm. Nabat şəkərini deyirdin, mən axı başa düşdüm. |
| 860 |
Buna görə də məndənübhələnmə, açıq danış, həqiqəti söylə... Vanya, mən ancaq sənə xəbərdarlıq etmək istəyirdim ki, zünü o alçaqdan qoru. Kim ki onunla işə girişir, o, təhlükədən uzaq olmur. Bax, ayıq ol! Sənə deyəcəyim də elə budur. Sən elə güman edirdin ki, mən sənə çox qəribə sirlər açıb danışacağam... |
| 861 |
Axı əclaf haqqında nə deyim? Əclaf əclafdır... Məsələn, onun bir işi haqqında sənə danışım, ancaq mənim sözümdə nə yer, nə şəhər, nə də adam adı olacaq, yəni tarix göstərilməyəcək. Sən bilirsənmi ki, o hələ ilk cavanlığında, hələ dəftərxanada donluqla işləməyə məcbur olanda varlı bir tacir arvadı ilə evlənir. |
| 862 |
Bir əhvalat da söyləyim: o xaricə gedir. Orada... Özü də gör necə eləyib? Qızın atası, deyəsən, bir növ zavod sahibi imiş, ya da buna oxşar bir müəssisədə iştirak edirmiş. Düzünü bilmirəm. Mən ki bu şeyləri sənə danışıram, onu bil ki, başqa məsələlərdən özüm nəticə çıxarıb, özüm mülahizə edib danışıram. |
| 863 |
Vanya, görürsənmi, belə də sevgi olar! Amma qız, heç bilirsən necə qız imiş? İsmətli, nəcib, yüksək fikirli! Doğrudur, bəlkə də onun sənədlərdən çox da elə başı çıxmırmış. O ancaq bir şeyin dərdini çəkirmiş: atası onu qarğıyar! Knyaz buna da bir yol tapır: qıza rəsmi olaraq qanuni iltizamnamə verir ki, səni alacağam. |
| 864 |
Deməli, qızı aldatmaq lazım idi. Aldadır da, çox da həyasızcasına aldadır! Əvvəl budur ki, qızı az qalırmış ki, döysün, ikincisi də, Feferkuxeni qəsdən öz yanına çağırır, o da gəlməyə başlayır, gəlib arvadın dostu olur; bir yerdə dərdləşərlərmiş, axşamları ikilikdə oturub öz günlərinə ağlayarlarmış. |
| 865 |
Knyaz onları qəsdən bir-birinə calayırmış, bir dəfə evə gec gəlir, gəlib görür ki, onlar bir yerdə oturublar. Özündən uydurur ki, onların arasında yaxın əlaqə var, deyir ki, öz gözümlə gördüm. İkisini də evdən qovur, özü isə müvəqqəti olaraq Londona gedir. Arvad hamilə imiş, evdən qovulan kimi bir qızı olur... |
| 866 |
Adını da Volodka qoyurlar. Feferkuxen də onun xaç kirvəsi olur. Arvad Feferkuxenlə çıxıb gedir. Feferkuxenin bir az pulu varmış. Onlar İsveçrəni, İtaliyanı gəzirlər... Yəni bütünairanə yerlərdə, o ki lazımdı, olurlar. Arvad həmişə ağlayırmış, Feferkuxen də sızıldayırmış, bu qayda ilə bir neçə il keçir, qız da böyüyür. |
| 867 |
Gedəndə arvad ona deyir: "Sən alçaq adamsan. Sən mənim var-yoxumu oğurladın, ismətimi əlimdən aldın, məni biabır elədin, indi də məni atırsan. Əlvida! Amma iltizamnaməni sənə verməyəcəyəm. Ona görə yox ki, bir gün sənə ərə getmək istəyəcəyəm, yox, ona görə verməyəcəyəm ki, sən bu sənəddən qorxursan. |
| 868 |
Ümumiyyətlə, bu cür əclaf adamlar üçün yüksək fikirliəxslərlə üz-üzə gəlmək çox əlverişlidir. Bu şəxslər son dərəcə nəcib olduqlarından, onları aldatmaq çox asandır. Bir də ki, bu şəxslər, mümkün olan yerdə, öz işləri üçün qanuna məli surətdə əl atmaq əvəzinə, həmişə yüksək və nəcibanə bir həqarətlə işdən əl çəkirlər. |
| 869 |
Lakin bu barədə fikirləşən yox idi. Bruderşaft da ona ürək-irək verirdi, bu barədə fikirləşmirdi, Şilleri oxuyurdular. Axırda Bruderşaft nədənsə zəifləyib öldü... Amma bu generaldır! Yox, Vanya, yalan dedim, sən general deyilsən, amma mən alçağam! Bax gör, indi mən nəyə oxşayıram? Sənin yanında mən nəyəm? |
| 870 |
O məni qucaqladı, yaş gözlərindən sel kimi axdı. Mən getməyə hazırlaşdım. Mən tələsə-tələsə evə gedirdim. Masloboyevin sözləri məni son dərəcə heyrətə salmışdı. Allah bilir, mənim ağlıma nələr gəlirdi... Evə çatanda, elə bil qəsdən, bir hadisəyə rast gəldim, bu məni elektrik maşını zərbəsi kimi sarsıtdı. |
| 871 |
Mən darvazaya yaxınlaşanda, birdən fənərin dibindən qəribə birey üstümə cumdu, belə ki, mən hətta diksinib çığırdım da. O nədənsə qorxmuşdu, tir-tir əsirdi, özü də dəli kimi idi, qışqıraraq mənim qollarımdan bərk-bərk tutdu. Bu – Nelli idi! Mən qəribə bir hiss ilə yuxarı qalxdım, qapını açanda knyazı gördüm. |
| 872 |
Oxumasa da, hər halda, kitab onun qarşısında açıq idi. Mən axı sizi saat yarım gözləmişəm!.. Bir də ki, mən sizinlə elə söhbət etmək istəyirəm, elə söhbət etmək istəyirəm ki... Siz bilirsiniz nə barədə... Siz bütün bu işləri məndən yaxşı bilirsiniz... Biz bəlkə də bir şey həll etdik, bir nəticəyə gəldik, bir fikirləşin! |
| 873 |
Düşündüm ki, hər halda, gec-tez mən gərək onlara gedəm. Tutaq ki, Nataşa indi təkdir, mən ona lazımam, axı o zü mənə tapşırıb ki, mümkün qədər tez gedib Katya ilə tanış olum. Bir də ki, Alyoşa da bəlkə ordadır. Mən bilirdim ki, Katyadan məlumat gətirməyincə Nataşa rahat olmayacaq, buna görə də qət etdim ki, gedim. |
| 874 |
Mən bu qərara gəldim ki, sabah bu hvalatı ondan müfəssəl surətdə soruşum. Knyazdan üzr istəyib geyinməyə başladım. O məni inandırmağa başladı ki, ora getmək üçün heç də şıq geyinmək, bəzək-düzək lazım deyil. Sonra məni şübhəli bir nəzərlə başdan-ayağa süzərək əlavə etdi: "Bir az elə təzə şey oldu – kifayətdir! |
| 875 |
Axı onlardan tamamilə yaxa qurtarmaq olmaz". – O mənim frak geyindiyimi görüb məmnun qaldı, sözünü belə tamamladı: "Belə gözəl şeyə siz uzun zaman bizim kübar cəmiyyətində rast gələ bilməzsiniz". Biz evdən çıxdıq. Lakin mən onu pilləkəndə qoyub otağa girdim, Nelli də yavaşca içəri girmişdi. Mən bir daha onunla xudahafizləşdim. |
| 876 |
Bu şeylər haqqında düşünmək lazım idi. Knyazın faytonu darvazanın qarşısında dayanmışdı. Torqovi körpüsünə getmək lazım idi, bu da çox uzaqda deyildi. Əvvəl hər ikimiz susurduq. Mən düşünərək öz-zümə deyirdim: "O mənimlə necə danışmağa başlayacaq? Bizim də əvvəlki şərtimizə görə, bu işlərdən bəzisinə o cavab verməli idi. |
| 877 |
Boynuma alıram ki, mən vasvası olmuşam, haqsız olmuşam (yəni onda haqsız olmuşam), lakin bunu zümdə hiss etməmişəm, onun kobud hərəkətləri məni təhqir etmiş, mən acıqlanmışam, acıqlı olduğum üçün də güzəştə getmək istəməmişəm, işi məhkəməyə vermişəm. Bəlkə də siz bunu çox da nəcib bir hərəkət hesab etmədiniz. |
| 878 |
Bu, təbii, insani bir şeydir, etiraf edirəm, təkrar edirəm ki, mən axı İxmenevi, demək olar ki, heç tanımırdım. Alyoşa ilə onun qızı arasında olan dedi-qodulara tamamilə inanırdım, buna görə də onun qəsdən pul oğurlamasına inana bilərdim... İndi bunu kənara qoyaq. Bu saat əsas məsələ budur: indi mən nə etməliyəm? |
| 879 |
Siz Natalya Nikolayevna ilə olan vəziyyəti də buna əlavə edin, görün nə olar... O mütləq pulu mənim üstümə tolazlayar... Natalya Nikolayevnanın, sizin oğlunuzun məsələsi, hansı cəhətdən ki sizdən asılıdır, siz onları həll etməlisiniz, özü də İxmenevləri tamamilə təmin edəcək bir şəkildə həll etməlisiniz. |
| 880 |
Bu özü mənə cəsarət verir ki, sizdən bir şey soruşum: niyə siz bu pulu İxmenevə vermək barəsində narahat olursunuz? Əgər siz özünüzü bu iddianızda haqlı hesab edirsinizsə, onda pulu niyə ona verirsiniz? Bu məsələ ilə maraqlandığım üçün məni əfv edin, ancaq bu məsələ başqa məsələlərlə çox əlaqədardır... |
| 881 |
Eyni zamanda, başqa bir məsələ də məni təhqir etmişdi ki, bu da onun kobud kübar hərəkəti idi: o mənim sualımı eşitməmiş kimi, cavab vermədi, başqa bir sualla mənim sözümü kəsdi, bununla da o yəqin göstərmək istəyirdi ki, sən bu sualı mənə verməklə həddindən artıq uzaqlara getmisən, rəsmiyyətdən çox kənara çıxmısan. |
| 882 |
O, yaşa dolmuş, paltarı bir az kraxmallanmış, döşü ulduzlu, diplomat ədalı bir adam idi. Deyəsən, bu qonağa çox hörmət edirdilər. Qrafinya xaricdən qayıdandan sonra, hələ bu qışı Peterburqda böyük əlaqələr yaratmağa müvəffəq olmamışdı, öz vəziyyətini istədiyi kimi, nəzərdə tutduğu kimi əsaslandıra bilməmişdi. |
| 883 |
Mən səbirsizliklə, diqqətlə ona baxırdım: o, ağ paltar geyinmiş, orta boylu, zərif, sarışın bir qız idi, üzündə dinc, sakit bir ifadə vardı, gözləri, Alyoşanın dediyi kimi, tamamilə mavi idi, onun gözəlliyi ancaq gənclik gözəlliyi idi, vəssalam. Mən çox gözəl bir qız görəcəyimi təsəvvür edirdim, lakin onda gözəllik yox idi. |
| 884 |
Elə bircə onun mənə əl verməsi, heç bir söz söyləmədən, bir növ sadəlövhcəsinə, xüsusi bir diqqətlə xeyli mənim gözlərimə baxması öz qəribəliyi ilə məni heyrətə saldı, mən nə üçünsə ona baxıb gülümsədim. Görünür, mən o saat qarşımda təmiz qəlbli bir insan olduğunu hiss etmişdim. Qrafinya diqqətlə ona göz qoyurdu. |
| 885 |
Bəlkə də o daha cavan deyildi, amma mənə elə gəlirdi ki, onun yaşı iyirmi səkkizdən çox deyil. Üzü hələ də təravətli idi, bir vaxtlar o yəqin ki, ilk gəncliyində, çox gözəl imiş. Tünd-sarı saçı hələ çox gur idi, bir az yüngüllük, dəcəlcəsinə istehza ifadə olunan baxışlarında böyük bir mülayimlik və mərhəmət vardı. |
| 886 |
Onun baxışlarında, eyni zamanda, çoxlu ağıl, amma həreydən çox mərhəmət, şənlik ifadə olunurdu. Mənə elə gəldi ki, onun təbiətində yüngüllük, kef çəkmək həvəsi, xoşməzac, bəlkə də bundan daha böyük bir xudbinlik üstün yer tutur. O, knyazın əli altında idi, onun üzərində knyazın çox böyük təsiri vardı. |
| 887 |
Bunu da eşitmişdim ki, onlar xaricdə olarkən, knyaz onu heç də başqalarına qısqanmazmış. Mənə elə gəlirdi ki (indi də mənə elə gəlir), onları bir-birinə keçmiş əlaqələrindən başqa, ayrı bir şey də bağlayır, bu da qismən, hər birinin boynuna götürdüyü, müəyyən uzlaşmaya əsaslanan sirli bir təəhhüddür... |
| 888 |
Mən Alyoşanın sadə qəlblə etdiyi söhbətlərindən, hər halda belə bir nəticə çıxara bilmişdim, axı Alyoşa hər necə olsa, bir şey duya bilərdi. Mənə eyni zamanda, qismən də Alyoşanın söhbətlərindən elə gəlirdi ki, qrafinya tamamilə knyaza tabe olsa da, knyaz ondan qorxur, buna da yəqin ki, bir səbəb var. |
| 889 |
Sonra mən bildim ki, knyaz qrafinyanı bir adama rə verməyi çox istəyir, onu Simbirsk quberniyasına qismən də bu məqsədlə göndərirdi, ümid edirdi ki, bəlkə əyalətdə ona ləyaqətli bir ər tapa bildi. Oturub qulaq asırdım, bilmirdim necə edim ki, tezliklə Katerina Fyodorovna ilə üz-üzə durub danışa bilim. |
| 890 |
Niyə axı siz hamınız mənə bu şeyləri güclə qəbul etdirirsiniz, məni danlayırsınız, mənə göz qoyursunuz, elə bil ki, mən sizin nəzarətiniz altındayam! Nataşa bilir ki, mən onu necə sevirəm. O mənə inanır, mən də inanıram ki, o mənə inanır. Mən onu qeydsiz-şərtsiz sevirəm, üzərimə heç bir vəzifə götürmədən sevirəm. |
| 891 |
Bu sözləri o doğru deyir, məni istədiyindən deyir, bu heç də o demək deyil ki, Nataşa haqqında o pis fikirdədir, əksinə, atam onun sevgisini, hədd-hüdudu olmayan, heç təsəvvürə sığışmayan, çox qüvvətli bir sevgi hesab edir, elə bir sevgi ki... Katya onun sözünü kəsdi, fikrini tamamlamağa imkan vermədi. |
| 892 |
Katya yavaş-yavaş Alyoşanı elə bir vəziyyətə gətirdi ki, o son dərəcə qəmginləşdi, danışdığına da lap peşman oldu. Alyoşa bizim yanımızda oturub tamamilə məğlub olmuş halda, dinib-danışmadan yerə baxırdı, üzündəki ifadədən iztirab çəkdiyi görünürdü. Lakin Katya susmaq bilmirdi. Mən böyük bir maraqla ona baxırdım. |
| 893 |
Belə mücərrəd, kitabdan götürülmə fikirlər, görünür, onun beynində lap çox idi, yəqin ki, bunları o özü hiss edərək, yaşayaraq dərk etdiyi fikir kimi qəbul edirdi. Mənə elə gəlir ki, həm bu axşam, həm də sonralar mən ona çox yaxşı bələd ola bildim. O, coşqun, hər şeyi tez dərk edən bir qəlbə malik idi. |
| 894 |
Alyoşa gərək ona çox ehtirasla bağlanaydı, mən bunu başa düşdüm. Alyoşa zü düşünməyi, mühakimə yürütməyi bacarmırdı, buna görə də onun əvəzinə düşünənləri, hətta düşünmək istəyənləri sevirdi. Katya onu öz himayəsi altına almışdı. Alyoşa nəcib, füsunkar bir qəlbə malik idi, o bütün təmiz, doğru, gözəleylərə dərhal məftun olurdu. |
| 895 |
Nataşa əvvəllər onu qismən bununla özünə cəlb edə bilmişdi, lakin Katyanın Nataşadan böyük bir üstünlüyü vardı: o da bu idi ki, Katya özü hələ lap uşaq idi, elə bil ki, o hələ uzun zaman uşaq qalacaqdı. Katyanın bu uşaqlığı, aydın zəkası, eyni zamanda, düşüncəsində olan bəzi nöqsanlar onu Alyoşaya daha çox yaxınlaşdırırdı. |
| 896 |
Onlar daha artıq bir-irinin tayı idi, əsas məsələ də bu idi. Bilirsinizmi, İvan Petroviç, indi mən elə bil zülmət içindəyəm ki, mən sizi bir işıq kimi gözləyirdim. Siz bunları mənə başa salın, çünki ən əsas məsələni mən, Alyoşanın mənə söylədiyi şeylərə görə mülahizə edirəm. Başqa soruşmalı adam yox idi. |
| 897 |
Qəti qərara gəlmək üçün, hər şeydən əvvəl, gərək mən bunu bilim, ondan sonra bilim görüm nə etməliyəm. Mən bu sualı ona cəsarətlə verdim, hiss edirdim ki, belə bir sualı tələsib verməklə, mən onun son dərəcə aydın qəlbinin uşaqlara məxsus təmizliyini pozmaram. Daha buna əlavə ediləsi bir söz yox idi. |
| 898 |
Niyə o elə hesab edirdi ki, Alyoşanı xoşbəxt edə bilər, mən daha bunu ondan soruşmadım. Biz onun Nataşa ilə necə görüşməsi, bunu necə düzəltmək haqqında danışmağa başladıq. O dedi ki, mənə göz qoyurlar, mənim ögey anam nə qədər mərhəmətli olsa da, məni sevsə də, heç vaxt razı olmaz ki, mən Natalya Nikolayevna ilə tanış olum. |
| 899 |
Amma onlar çox səmimidirlər, bir də ki... ağıllıdırlar. Özləri də oxuyurlar. Bu hər halda, başqalarının yaşamasından yaxşıdır. Elə deyilmi? Biz çox danışdıq. O az qala, bütün həyatını açıb mənə söylədi, mənim dediklərimi də böyük həvəslə dinləyirdi. Elə hey tələb edirdi ki, mən Nataşa və Alyoşa haqqında daha çox şey danışım. |
| 900 |
Məsələ aydındır! Düşünərək öz-özümə dedim: "O, rəyindəkini açıb söyləmək istəyir, mənə də elə bu lazımdır". Razılaşdım. Pardon, mon ami, bu axı... adamı acıqlandıra bilən bir vasvasılıqdır. Bu ən xırda bir xudbinlikdir. Bu məsələyə, deyəsən, ictimai təbəqələr ənənəsi də qarışmışdır, lap mərc gələrəm ki, bu elə belədir ki, var. |
| 901 |
Mən ona yoxsa, mən sizinlə qətiyyən oturmazdım, demək istəyirdim, ancaq demədim, sözü dəyişdim, bunu da qorxduğum üçün deyil, lənətə gəlmiş zəifliyim, nəzakətli olmağım üzündən dedim. Axı necə ola bilər ki, adama lapzünə qarşı kobudluq edəsən, əslində o buna layiq idi, mən də ona qarşı belə bir kobudluq etmək istəyirdim. |
| 902 |
– O yenə də mənə həyasızcasına göz vuraraq lavə etdi. – Elə deyilmi? İndi bunun ikisindən birini seçin. Bu mühüm bir təhdid idi. Mən onun dediyinə razı oldum. Fikirləşdim ki, "Görəsən, bu məni içirib sərxoş etmək istəyir?" Yeri gəlmişkən, knyaz haqqında danışılan bir sözü qeyd etmək istəyirəm, bunu mən çoxdan eşitmişdim. |
| 903 |
Deyirlər ki, Alyoşa atasının hərdən içdiyini bilir, lakin bunu hamıdan, xüsusilə, Nataşadan gizlətməyə çalışırdı. Bir dəfə az qalmışdı ki, bunu mənə açıb desin, ancaq tez söhbəti dəyişdi, mənim suallarıma cavab vermədi. Hər halda, bu məsələni mən ondan eşitməmişdim, etiraf edirəm ki, əvvəllər buna inanmırdım. |
| 904 |
Deyəsən, buna oxşar bir sözdür! Bu barədə mən haradasa yenə söz-söhbət eşitmişəm. Axı Alyoşa sizin evlənmək istədiyiniz qızı linizdən almışdır, mən bunu bilirəm, amma siz, bir Şiller kimi, onlardan ötrü özünüzü öldürürsünüz, onlara qulluq göstərirsiniz, hətta az qala, onlara nökərçilik edirsiniz... |
| 905 |
Bu hətta ayıbdır! Mən sizin yerinizə olsaydım, xəcalətdən ölərdim, xüsusilə ayıbdır, ayıbdır! Yaxşı, siz necə bilirsiniz, əgər evlənsəniz, necə olar? Görürsünüzmü, mən bu saat lap kənar şeylərdən danışıram, siz nə üçün mənə elə təəccüblə baxırsınız? Mən doğrudan da, onu döymək istəyirdim. Mən daha zümü saxlaya bilmirdim. |
| 906 |
O özü də çox yaxşı bilirdi ki, mən ona qulaq asmaya bilmərəm, bu isə mənim incikliyimi daha da artırırdı. Mən: "Axı onun özünün də mənə ehtiyacı var!" – deyə düşündüm, ona sərt, ağır cavablar verməyə başladım. O bunu başa düşdü. Görürsünüzmü, məndə nə qədər xoş sadəlik, açıqürəklilik və bonhomie var. |
| 907 |
Siz mənə təəccüblənməyin, bütün bu günahsızlıqlar, Alyoşanın bu pastoralları, bu şillerçilik, Nataşa ilə (amma Nataşa çox sevimli qızdır), bəli Nataşa ilə olan bu lənətə gəlmiş əlaqədəki bütün bu yüksəkliklər məni o qədər cana gətirmişdir ki, mən bu şeyləri ələ salmağa, belə bir fürsətin lə düşməsinə istər-istəməz sevinirəm. |
| 908 |
Bir də ki, mən sizin qarşısınızda ürəyimi boşaltmaq istəyirdim. Ha-ha-ha! Nataşagildə olduğunuz o axmaqcasına axşam ki vardı ha, yadınızdadırmı, bircə elə o axşam məni lap cana gətirdi. Hərçənd, Nataşa özü çox əziz, sevimli idi, lakin mən oradan son dərəcə kinli çıxdım, bunu heç yadımdan çıxartmaq istəmirəm. |
| 909 |
Bilirsinizmi, bir zamanlar mən şıltaqlıq üzündən hətta metafizik, filantrop da oldum, başımda da az qala, sizin ideyalarınız kimi ideyalar hərlənirdi. Bu çox-çox bundan vvəl idi, gəncliyimin ən xoşbəxt günlərində idi. Yadımdadır, onda mən insanpərvər bir məqsədlə öz kəndimə gəldim, məlum şeydir ki, çox yaman darıxmağa başladım. |
| 910 |
Ey mənim cavan dostum! Biz axı indi oturub kef eləyirik! Adam ki içir – ürəyini açıb tökür! Mənim təbiətim rus təbiətidir, saxta olmayan rus təbiətidir, mən vətənpərvərəm, rəyimi açıb tökməyi xoşlayıram, bir də fürsəti əldən verməmək, kef çəkmək lazımdır. Ölüb gedəcəyik, bizdən heç bir şey qalmayacaq. |
| 911 |
Mən onu yamanca cəzalandırdım, istədim sgərliyə göndərim (mənim şairim, bunlar hamısı keçmişin dəcəllikləridir), bəli, istədim əsgərliyə verəm, amma vermədim. O mənim xəstəxanamda öldü... Axı onda mənim kəndimdə çox gözəl düzəldilmiş, on iki çarpayılı bir xəstəxana da vardı, özü tərtəmiz, yeri parket... |
| 912 |
Bunlar hamısı keçib getmişdir. Bunu mən romantik duyğulara aludə olanda, insanlara xeyirxahlıq etmək, insanpərvər cəmiyyət düzəltmək istəyəndə etmişdim... Onda belə bir yola düşmüşdüm. O zaman döydürmüşdüm, indi döydürmərəm, indi ağız-burun əymək lazımdır, indi biz hamımız ağız-burnumuzu əyirik, zəmanəmiz belədir... |
| 913 |
İçək, mənim cavan dostum! Mənə baxın: "Sizin arvaddan xoşunuz gəlirmi?" Onun sualına cavab vermədim. Mən ancaq ona qulaq asırdım. O ikinci şüşəni başladı. Siz heç mənə baxmaq da istəmirsiniz... Bəli! Buna görə də mötərizə içində desək, bizim kübar cəmiyyətinin bütün qeyd-şərtləri, ədəb-ərkanı çox yaxşıdır. |
| 914 |
Sözümə belə nəticə verirəm: siz məni əxlaqsızlıqda, föhşdə, rəzalətdə təqsirləndirirsiniz, amma mən indi bəlkə də ancaq o cəhətdən müqəssirəm ki, başqalarından açıq danışıram, vəssalam. Bayaq dediyim kimi, başqalarının hətta öz-zündən gizlətdikləri şeyləri mən gizlətmirəm... Bu pis işdir, amma mən indi belə istəyirəm! |
| 915 |
Mən ləyaqətlə, nəcib hərəkət edirəm. Ümumiyyətlə, mən həmişə nəcib hərəkət edirəm. Narahat olmayın, lap elə tutaq ki, kefim gəlib deyirəm, bunun heç bir səbəbi yoxdur, siz şairsiniz, siz məni başa düşərsiniz, bir də axı mən bunu sizə demişəm. Maskanı birdən-birə çıxarmaqda da, bu həyasızlıqda da xüsusi bir ləzzət var. |
| 916 |
Yandan baxanda hesab edirsən ki, enli plaş geyinmiş bu adam da başqaları kimi öz kefi üçün gəzib-dolanır. Lakin o, təklikdə bir adama rast gələn kimi, çox fikirli, çox ciddi halda dinməz-söyləməz onun üstünə gedər, birdən onun qarşısında dayanıb plaşını açar, nəyi varsa hamısını... lap səmimi-qəlbən göstərərmiş. |
| 917 |
Bu hərəkətini o, kişilərin də qarşısında edərmiş, arvadların da, uşaqların da... Onun aldığı bütün ləzzət də bundan ibarət imiş. Bir nəfər Şillerə də, heç gözləmədiyi halda, birdən dilini çıxarıb göstərəndə, o çaşmış halda qalanda, adam çox vaxt belə ləzzət alır. Onun üzündə çox həyasızcasına bir ifadə göründü. |
| 918 |
Mən bu qəhqəhənin səbəbini başa düşərdim, tamamilə başa düşərdim, özüm də qəhqəhə ilə gülərdim... Bu əhvalatdan çox keçmişdir, lakin o yadıma düşəndə indi də həyəcandan boğuluram. Bir ildən sonra o məni başqası ilə əvəz etdi. Mən istəsəydim də, ona ziyan yetirə bilməzdim. Axı mənə kim inanardı? Görürsünüz necə arvaddır? |
| 919 |
Məsələn, lap çoxdandır ki, mən özümü bütün buxovlardan, hətta vəzifələrdən azad etmişəm. Mən özümü ancaq o şeydə borclu bilirəm ki, o şey mənə bir xeyir gətirmiş olsun. Siz, əlbəttə, məsələyə belə baxa bilməzsiniz, sizin ayaqlarınız bir-birinə dolaşmışdır, zövqünüz də xəstədir. Siz ideal, xeyirxahlıq dərdini çəkirsiniz. |
| 920 |
Bir iş nə qədər xeyirxahcasına olsa, orada xudbinlik bir o qədər də çoxdur. Mənim qəbul etdiyim yalnız bir düsturdur: özünü sev! Həyat – ticarət sazişidir: pulunuzu havayı yerə çölə atmayın, sizin işinizə yarayanlara verin, bununla da sizə yaxın olan adamların qarşısında bütün borcunuzu yerinə yetirmiş olarsınız. |
| 921 |
Yüksək mövqe, rütbə, otel, çoxlu pul qoyub qumar oynamaq mənim çox xoşuma gəlir (qumar oynamağı yamanca xoşlayıram). Amma ən çox xoşuma gələn – qadınlardır... Özü də hər cürəsi. Mən hətta rəngarəng olsun deyə, daha qəribə, daha orijinal, hətta bir az çirkin olan gizlin, cinayətkar əxlaqsızlığı da xoşlayıram... |
| 922 |
Biz, misal üçün, ağla sığışmayacaq dərəcədə yaşamağa qabilik. Bu sizi heç təəccübləndiribmi? Biz səksən, doxsan yaşa qədər yaşayırıq. Deməli, təbiət özü bizə himayəlik edir. Hi-hi-hi! Mən mütləq doxsan il yaşamaq istəyirəm. Ölümü xoşlamıram, özü də ondan qorxuram. Kim bilir, hələ bir necə öləcəksən! |
| 923 |
Cəhənnəm olsun fəlsəfə! Buvons, mon cher! Biz axı qəşəngcə qızlardan danışmağa başlamışdıq... Hara belə? Knyaz diksindi, üzünün ifadəsi dəyişdi, qızarmış gözlərini mənə zillədi, onun gözlərində şübhə və çılğınlıq vardı. Alyoşa ilə Katya tamamilə bir-birinin tayıdır: ikisi də son dərəcə axmaqdır, mənə də elə bu lazımdır. |
| 924 |
Mən adamdan qisas alanam, özü də kinliyəm, mən dediyimdən dönməyəcəyəm. Mən ondan qorxmuram, hər şey, heç şübhəsiz, mənim istədiyim kimi olacaq, buna görə də əgər indi mən ona xəbərdarlıq edirəmsə, bu onun xeyrinədir. Bax, deyirəm sizə: qoy onun tərəfindən heç bir səfehlik-filan olmasın, özünü ağıllı aparsın. |
| 925 |
Heç bilirsiniz mən onun başına nə oyun aça bilərdim, yoxsa, siz bunu başa düşmürsünüz?.. Mən bunu etmədim, ona görə ki, bu vaxta qədər o hələ zünü ağıllı aparmışdır. Arxayın olun, bu altı ayda onların hər bir hərəkətinə, hər dəqiqə çox ciddi göz qoyan olmuşdur, mən hər şeyi ən cüzi təfsilatına qədər bilirdim. |
| 926 |
Mən onun təsəvvüründə ədalətli bir ata kimi qalmışam, mənə də lazımdır ki, o mənim haqqımda belə düşünsün. Ha-ha-ha! O axşam az qala ona kompliment söyləməyim, onun son dərəcə alicənab olması, öz xeyrini güdməməsi, Alyoşaya ərə getmək istəməməsi yadıma düşür, mən bilmək istərdim, görüm o, Alyoşaya necə ərə gedəcəkdi! |
| 927 |
Bəlkə bir şeyi də bilmək istəyirsiniz... Bilmək istəyirsiniz ki, sizi mən niyə bura gətirmişəm, sizin qarşınızda niyə bu qədər həngamə açmışam, niyə bu qədər açıq danışmışam, bir halda ki, mənrəyimi açıb tökmədən də bu şeyləri söyləyə bilərdim, elədirmi? Knyaz bir az səndirləyə-səndirləyə, dönüb mənə baxmadan otaqdan çıxdı. |
| 928 |
Bu söhbətdən hər nə desən baş verə bilərdi. Lakin mən heyrət içində donub qalmışdım, sanki knyaz bütün çirkinliyi ilə qəfildən mənim qarşımda canlanmışdı. Ancaq burası yadımdadır ki, duyduğum hisslər aydın deyildi, elə bil ki, bir şey mənə təzyiq edirdi, məni əzirdi, ağır kədər qəlbimi get-gedə daha artıq sorub gəmirirdi. |
| 929 |
Məsələnin qəti surətdə həll olunacağına heç şübhə yox idi. Bu get-gedə yaxınlaşırdı, bunun necə həll olunacağını hiss etməmək olardımı? Bütün yol uzunu yağış məni islatsa da, evə necə gəlib çıxdığımı heç hiss etmədim. Gecə saat üç idi. Qapını döyən kimi bir inilti eşitdim, Nelli qapını tələsə-tələsə açmağa başladı. |
| 930 |
Mən o qədər sarsılmışdım, əsəblərim o qədər pozulmuşdu ki, ona baxaraq hətta ağladım. Mən özüm də xəstə idim. O mənim ağladığımı görüb, güc ilə və gərgin halda diqqətini toplayaraq, gözlərini qırpmadan, xeyli mənə baxdı, sanki nəyi isə təsəvvür etmək, anlamaq istəyirdi. Hiss olunurdu ki, bunu o çox çətinliklə edir. |
| 931 |
Bu zaman həqiqətlə qeyri-həqiqət onun təsəvvüründə bir-irinə qarışmış, onun gözünə dəhşətli, qorxunc şeylər görünmüşdür. Eyni zamanda mənim qayıdacağımı, gəlib qapını döyəcəyimi tutqun şəkildə dərk edirmiş, buna görə də qapının qabağında uzanaraq, mənim gəlməyimi gözləmiş, qapı döyülən kimi açmışdır. |
| 932 |
Mənim otağımda onun iki dəfə ürəyi getmişdi, ancaq ikisində də yaxşı qurtarmışdı, indi isə o sanki qara qızdırmaya tutulmuşdu. Yarım saata qədər onun yanında oturdum, sonra divanın qabağında bir neçə stul qoyub, paltarımı soyunmadan, ona yaxın bir yerdə uzandım ki, çağıranda tez ayılım. Şamı söndürmədim. |
| 933 |
Mən bu qərara gəldim ki, sabah onun halı xarablaşsa, mümkün qədər tezdən həkimə gedim. Qorxurdum ki, birdən onu doğrudan da qara qızdırma tutar. Mən əsəbi halda titrəyərək düşündüm: "Onu knyaz qorxutmuşdur!" Bu zaman knyazın bir qadın haqqında danışdığı sözlər yadıma düşdü: bu qadın öz pulunu onunzünə çırpmışdı. |
| 934 |
Bu, Nelli ilk dəfə xəstələnərkən çağırtdığım və çoxdan mənim tanışım olan xoş və qəribə təbiətli, subay həkim idi, onun boynundan asılan iri Stanislav ordeni Nellini o zaman son dərəcə təəccübləndirmişdi. Mən gedim, yenə də ona təlqin etməyə çalışın ki, tibbi Hirslənmə, əsəbiləşmə məsləhətlərə qulaq asmaq lazımdır... |
| 935 |
Yazıq qız bu dörd gündə çox arıqlamışdı: gözləri çuxura düşmüşdü: qızdırması hələ də vardı. Üzündəki nadinclik ifadəsi, dəcəlliklə parıldayan gözləri bu halında ona daha artıq yaraşırdı, bu isə həkimi çox təəccübləndirdi: o, Peterburqda yaşayan bütün almanlar içərisində ən xoştəbiətli bir adam idi. |
| 936 |
Həkim bunu deyib yenə də ona dərman vermək istədi. Lakin bu dəfə Nelli heç biclik də etmədi, qaşığı əli ilə altdan yuxarı itələdi, dərmanın hamısı yazıq qocanın manişkasına, zünə töküldü. Nelli bərkdən güldü, lakin onun bu gülüşü bayaqkı kimi sadə, şən bir gülüş deyildi. Onun üzündə sərt, acıqlı bir ifadə göründü. |
| 937 |
O gözləyirdi ki, biz acıqlanacağıq, onu danlamağa, məzəmmət etməyə başlayacağıq; bəlkə də elə bu anda o qeyri-şüuri olaraq istəyirmiş ki, bir bəhanə olsun, ağlasın, lap hönkür-hönkür ağlasın, paroşoku yenə də dağıtsın, hətta acığından bir şey sındırsın, bununla da öz şıltaq, çox-çox əzab çəkmiş dərdlirəyini ovundursun. |
| 938 |
Bu çox adi, çox həyati bir məsələdir: bu da ən çox o zaman olur ki, adamın ürəyində çox vaxt başqalarının bilmədiyi bir dərdi olur, bu dərdi də özgəsinə söyləmək istəsə də söyləyə bilmir, çünki bunu söyləmək olmaz. Nelli onun bu mələkcəsinə rəhmdilliyini, səbrini görüb heyrət etdi: birdən sakitləşdi. |
| 939 |
Bəzən mən onu fikirli görürdüm: o məndən nə üçün qəmli olduğumu, nələr düşündüyünü soruşur, bunun səbəbini bilmək istəyirdi: qəribə burasıdır ki, söhbət gəlib Nataşaya çatanda o dərhal susur, ya da başqa bir şeydən danışmağa başlayırdı. O sanki Nataşa barəsində danışmaqdan çəkinirdi, bu isə məni son dərəcə təəccübləndirirdi. |
| 940 |
Orada cürbəcür sirop, mürəbbə, çolpa, toyuq, alma, Kiyev qaxı, həm də köynək-uman, döşəkağı, əl dəsmalı, qadın köynəyi, bint və kompres vardı: deyirdi ki, mürəbbə xəstə üçündür, toyuq-cücə də ondan ötrüdür ki, xəstə sağalmağa başlayanda yeyər, almadan da piroq bişər, əgər həkim icazə versə portağal, Kiyev qaxı da pis deyil. |
| 941 |
Mən bizim qarını göndərərəm. Tanış bir qarı var. Sizin ki, qulluqçunuz yoxdur... İndi axı nə eləyim? Bu nədir? Otdur... Həkim yazıb? Döş üçündür? – çayını içəcək? Bu saat gedib ocağı qalayım. Lakin mən onu sakit etdim: bizdə işin az olmasına o çox təəccüb elədi, hətta bundan kədərləndi də, amma bu onu qətiyyən ruhdan salmadı. |
| 942 |
Həmişə də deyərdi ki, Filipp Fİlippıç belə tapşırıb. Nellinin o çox xoşuna gəldi. Onlar iki bacı kimi bir-irini sevdilər: mənə elə gəlir ki, Aleksandra Semyonovna da bir çox cəhətdən eynən Nelli kimi uşaqdı. O, Nelliyə cürbəcür əhvalatlar danışar, onu güldürərdi, çox vaxt da, Aleksandr Semyonovna gedəndən sonra darıxardı. |
| 943 |
Nelli susdu: mən çəkilib getdim. On beş dəqiqədən sonra, o, zəif səslə yenə də məni öz yanına çağırdı – su içmək istəyirdi, lakin birdən məni bərk-bərk qucaqlayıb sinəmə yastılandı, xeyli məni buraxmadı. Ertəsi gün, Aleksandra Semyonovna gələndə Nelli onu sevinclə qarşıladı, ancaq elə bil ki, hələ də nədənsə utanırdı. |
| 944 |
Oradan qayıdanda axşamdan xeyli keçmişdi. Nelli yatırdı. Aleksandra Semyonovna da yatmaq istəyirdi. Ancaq xəstənin yanında oturub məni gözləyirdi. Elə o saat da tələsə-tələsə pıçıldayaraq dedi ki, "Nellinin kefi əvvəl çox kök idi, hətta xeyli güldü də, ancaq sonra qəmginləşdi, sizin gəlmədiyinizi görüb susdu, fikrə getdi. |
| 945 |
Mənimlə Natalya Nikolayevna haqqında bəzi şeylər danışmağa başladı, ancaq mən ona heç bir şey deyə bilmədim: o da daha soruşmadı, amma ağlamağa başladı, elə gözüyaşlı da yatdı. İvan Petroviç, sağ olun, mən gedim, mən belə görürəm ki, onun halı hər halda əvvəlkindən yaxşıdır: mən gərək gedəm, Filipp Filippıç belə tapşırıb. |
| 946 |
Ancaq bircə şey var... Ah, ilahi, əzizim İvan Petroviç, mən nə eləyim axı, indi o evə həmişə kefli gəlir!.. Özü də nə iləsə çox məşğuldur, mənə demir, çox fikir çəkir, fikrində mühüm bir şey var: mən bunu görürəm: axşamlar kefli olur... fikirləşirəm ki, o indi evə gəlib, indi onu kim rahat eləyəcək. Yaxşı da! |
| 947 |
Sağ olun, İvan Petroviç! Sizin bütün kitablarınızı gözdən keçirdim: nə çox kitabınız var, yəqin hamısı da qiymətli kitablardır: ancaq mən axmağam, heç kitab oxumamışam... Nelli ertəsi gün yuxudan ayılanda qəmgin və qaşqabaqlı idi, mənim suallarıma könülsüz cavab verirdi. Mənimlə danışmırdı, sanki mənə acığı tutmuşdu. |
| 948 |
Həkimin ona dərman verməsi də həmin bu gün olmuşdu, mən bilmirdim nə edim. Lakin Nelli mənə qarşı tamamilə dəyişmişdi. Onun qəribə hərəkətləri, şıltaqlıqları, bəzən də az qala göstərdiyi nifrəti – o mənim yanımdan tamamilə gedənə qədər, bizim romanı nəticələndirən o fəlakət baş verənə qədər davam etdi. |
| 949 |
Mən Aleksandra Semyonovnanın yanında onu danlayanda, o birdən acıqlandı, ürəyi kinlə, ədavətlə dolu bir adam kimi, mənə sərt cavab qaytardı, lakin sonra birdən susdu, iki gün mənimlə bircə kəlmə də danışmadı, nə dərman qəbul etmək, nə yeyib-içmək istədi, ancaq qoca həkim öyüd-nəsihət verə-erə onu birtəhər yola gətirə bildi. |
| 950 |
Mən heç bilmirdim onunla nə edim. O elə bil mənimlə heç danışmaq istəmirdi, sanki mən onun haqqında pis bir iş tutmuşdum. Bu mənə çox ağır gəlirdi. Hətta mən özüm də qaşqabaqlı oldum, bir gün onunla heç danışmadım, lakin ertəsi gün bu tutduğum işdən xəcalət çəkdim. O, tez-tez ağlayırdı, heç bilmirdim onu necə ovundurum. |
| 951 |
Elə bil məndən utanır, ancaq özümü görməməzliyə qoydum. On beş dəqiqədən sonra, mən bir anlığa mətbəxə getdim. Nelli tez yatağından qalxıb romanı əvvəlki yerinə qoydu, mən geri qayıdanda kitabı stolun üstündə gördüm. Az sonra o məni öz yanına çağırdı: onun səsində bir həyəcan duyulurdu. Dörd gün idi ki, o mənimlə danışmırdı. |
| 952 |
Nelli susdu, daha heç bir söz demədi. Mən gedəndən sonra o ağlamağa başlamış, bütün axşamı ağlamışdı, yatanda da gözüyaşlı yatmışdı, bunu mənə Aleksandra Semyonovna dedi. Hətta gecə yuxuda da ağlayırmış, nəsə sayıqlayaraq deyirmiş. Bu gündən sonra o daha artıq qaşqabaqlı və tutqun oldu, mənimlə daha heç danışmadı. |
| 953 |
Lakin bu xoş nəvaziş, onun oğrun baxışı kimi, bir an davam edirdi, sanki buna cavab olaraq, o az qala hər saat daha artıq tutqunlaşırdı: o hətta həkimə də belə əlaqə bəsləyirdi, həkim onda olan bu dəyişikliyə təəccüb edirdi. Nelli daha sağalmışdı, həkim indi ona çıxıb təmiz havada gəzməyə, ancaq çox az gəzməyə icazə vermişdi. |
| 954 |
Mən səhər tezdən evdən çıxdım: mütləq Nataşanın yanına getməli idim: lakin z-özlüyümdə bu qərara gəldim ki, evə tez qayıdım, Nellini götürüb gəzməyə gedim. Hələlik onu evdə tək qoydum. Mən dəhşətdən çığıraraq cəld otaqdan çıxdım. İvan Petroviç, heç bilirsiniz sizə nə qəribə şeylər danışacağam! Buna ancaq təəccüb etmək olar. |
| 955 |
Biz mətbəxə getdik. Aleksandra Semyonovna ayaqüstü mənə məsələnin nə yerdə olduğunu söylədi. Sonra bu barədə mən daha ətraflı məlumat aldım. Məsələ belə olmuşdu. Nelli mənim gəlməyimə iki saat qalmış kağızı yazıb stolun üstünə qoyur, əvvəl qaça-qaça qoca həkimgilə gedir. Onun adresini əvvəlcədən öyrənibmiş. |
| 956 |
Onda ki mən demişdim sizə ərə gedəcəyəm – mən bunu zarafat üçün demişdim, belə bir şey mənim heç ağlıma da gəlmir. – Qoca alman o qədər özünü itiribmiş ki, Nelli danışıb qurtarana kimi, ağzı açıq oturmuş, siqar tutduğu əli də havada qalıbmış, siqar yadından çıxmış, elə-belə də sönüb getmişdi. Nəhayət... |
| 957 |
Axırda Nelli qocadan əl çəkir: "Ah, ilahi!" deyərək çığırıb otaqdan qaçır. Həkim başına gələn hvalatı söyləyib qurtardıqdan sonra əlavə etdi: "Mən bütün günü xəstələndim, gecə yatandan qabaq dekokt içdim..." Masloboyevgilin də adresini öyrənibmiş, çətinlik çəksə də, onların da evini axtarıb tapır. Masloboyev evdə imiş. |
| 958 |
Aleksandra Semyonovnanın fikri bu imiş ki, məsələni aydınlaşdırana kimi, onu öz yanında saxlasın, lakin bu barədə mənə məlumat versin. Filipp Filippıç isə buna qəti etiraz edir, tapşırır ki, qızı bu saat geri aparsın. Yolda Aleksandra Semyonoviç onu qucaqlayıb pürmüş, Nelli də bu vaxt daha artıq ağlamağa başlayıbmış. |
| 959 |
Bu qayda ilə arabada gələ-gələ bütün yol uzunu ağlamışdır. Arıqlamışdı, rəngi solmuşdu, lakin o elə bil ki, kiminsə qarşısında özünü qoçaq göstərərək, öz xəstəliyindən qorxmurdu. Anna Andreyevnanın sözünə baxıb yatmırdı, öz işindən ötrü harasa gedib-gəlirdi. Mən bilirdim o nə iş üçün gəlmişdir; onun gəlməsini gözləyirdim. |
| 960 |
Onu məndən alsın. Nəhayət, Anna Andreyevna bu yetim qızı evlərinə gətirməyə razı olmuşdu. Mən onunla gizlincə danışaraq onu razı salmışdım: mən onu başa salıb demişdim ki, bu yetim qızın da anasına atası qarğımışdır, bəlkə də qoca bu qızın halını görüb ürəyi yumşaldı. Nataşa haqqında z fikrini dəyişdi. |
| 961 |
Mən demişdim ki, Nelli elə ilk dəfə qocanı görəndə ondan xoşu gəlməmişdi. Sonra gördüm ki, Nellinin yanında İxmenevin adını çəkəndə onun üzündə hətta nifrət hissi ifadə olunur. Qoca başqa yollara əl atmayaraq elə o saat işə başladı. Nelli üzünü balışa qoyaraq hələ də uzanmışdı; İstəyirsənmi, sən gəlib bizim evdə... |
| 962 |
Qocanın qızdırmadan qızarmış gözləri yaşardı. Nellinin gözündən yaş sel kimi axdı. Görünür, bu sözləri o çoxdan düşünmüş, dəfələrlə təkrar edib yadında saxlamışdır ki, qoca bir də onu öz evinə çağırsa – söyləsin. Qoca quruyub qalmışdı; rəngi ağarmışdı. Onun üzündə xəstə bir hissin ifadəsi vardı. Ona görə də hamıdan dilənərəm. |
| 963 |
Birdən o, fincanı stolun üstündən götürüb yerə atdı. Heç başa düşə bilmirəm ki, bu nə uşaqdır. Sağ ol! Mən onun yarasını qanatdım. Deyirlər ki, toxun acdan xəbəri olmaz. Vanya, mən də bunu əlavə edim ki, ac da acı hər vaxt başa düşməz. Di, sağ ol! Mən başqa şeydən danışmağa başladım, lakin qoca ancaq əlini yellədi. |
| 964 |
Siz indi mənim vəziyyətimi təsəvvür edin: evə qayıdanda gördüm ki, Nelli yoxdur. Məni dəhşət aldı. Dəhlizə yüyürdüm, pilləkənlərə baxdım, onu səslədim, hətta qonşuların qapısını döyüb onun onlarda olub-olmadığını soruşdum; mən onun yenə də qaçdığına inana bilmirdim, heç inanmaq da istəmirdim. Axı, o necə qaça bilərdi? |
| 965 |
Sonra başa düşdüm ki, o əvvəl pilləkənin bir yerində gizlənib, mənim evə qayıtmağımı gözləyə bilərdi, mən evə qayıdan kimi o da qaçardı, belə ki, mən onu heç görə bilməzdim. Mən bunu düşünərkən çox məyus oldum. Hər halda, o çox uzaqlaşa bilməzdi. Hər ehtimala qarşı qapını açıq qoyub, böyük bir təşviş içində küçəyə yüyürdüm. |
| 966 |
Nelli də o vaxtdan buralara gəlməmişdir. Mən yorulmuşdum, əldən düşmüşdüm, yenə də Masloboyevgilə getdim, yenə də eyni cavabı aldım; bura heç kəs gəlməmişdi, onlar özləri də hələ qayıtmamışlar. Yazdığım kağız stolun üstündə idi. Mən nə etməli idim? Axşamdan xeyli keçəndən sonra, böyük bir müsibət içində evə qayıdırdım. |
| 967 |
Mən bütün günü heç bir şey yeməmişdim, Nellinin fikri məni götürmüşdü. "Bu axı nə olan şeydir? Yoxsa, bu qəribə hadisə o xəstəliyin nəticəsidir? Bəlkə o dəli olmuşdur, ya dəli olur? Ah, ilahi, indi haradadır, onu mən haradan tapım?" Elə bunu demişdim ki, bir də gördüm Nelli bir neçə addım kənarda, V. |
| 968 |
İstədim onun yanına yüyürəm, amma zümü saxladım. Təəccüblə öz-özümə dedim: "Bu axı burada nə qayırır?" Mən indi arxayın idim ki, daha onu gözdən itirməyəcəyəm; dayanıb onu müşahidə etməyə başladım. On dəqiqə keçdi, o hələ də durub gəlib-gedənə baxırdı. Nəhayət, yaxşı geyimli bir qoca kişi gəlib keçdi. |
| 969 |
Eyni zamanda, mənim ona yaman acığım tutmuşdu; o, ehtiyacı olduğu üçün dilənmirdi; o yiyəsiz deyildi, başlı-başına atılmamışdı, amansız təzyiqlərdən deyil, onu sevib əzizləyən dostlarından qaçmışdı. O sanki bu hərəkəti ilə kimi isə heyrətə salmaq, ya da qorxutmaq istəyirdi; sanki o kiminsə qarşısında lovğalanırdı! |
| 970 |
O sanki özıltaqlıqları, qəribə hərəkətləri ilə bizi təəccübləndirmək, qorxutmaq istəyirdi, sanki o, doğrudan da bizim qarşımızda yünürdü... Yox, belə deyildi! O indi təkdir, o bilir ki, bizlərdən heç kəs onun diləndiyini görmür. Bəs elə olanda o z-özlüyündə bundan həzz alır? O nə üçün dilənir? Pul onun nəyinə lazımdır? |
| 971 |
Yığdığı pulları burada saymağa başladı, mən on addım kənarda durub baxırdım. Onun əlində xeyli pul vardı, görünür, o lap səhərdən dilənirmiş. Pulları ovcunda sıxaraq küçəni keçdi, bir əttar dükanına yaxınlaşdı. Mən o saat, dükanın taybatay açılmış qapısına yaxınlaşdım, baxdım ki, görüm o orada nə edəcək. |
| 972 |
Tacir onu kağıza büküb bağladı, Nelliyə verdi; Nelli çox məmnun halda tələsə-tələsə dükandan çıxdı. O diksinib mənə baxdı, fincan əlindən sürüşüb düşdü, sındı. Nellinin rəngi solğundu; lakin o mənə baxdı, onun bütün tutduğu işlərini gördüyümü bilib birdən qızardı: bu qızartı onun son dərəcə utanıb xəcalət çəkdiyini göstərirdi. |
| 973 |
Evimiz çox uzaqda deyildi. Yolda bircə kəlmə də danışmadıq. Mən otağa girəndə oturdum; Nelli, gözlərini yerə dikərək, mənim qabağımda durmuşdu: o fikirli idi, utanırdı, rəngi əvvəlki kimi solğun idi, başını qaldırıb mənə baxa bilmirdi. Nelli mənə baxdı, birdən yaş onun gözlərindən sel kimi axdı, o mənim sinəmə sıxıldı. |
| 974 |
Mən Aleksandra Semyonovnaya göz vurdum ki, bu barədə bir şey soruşmasın, o məni başa düşdü. Mən mehribanlıqla Nellidən ayrıldım: o hələ də dərdli-dərdli ağlayırdı. Aleksandra Semyonovnadan xahiş etdim ki, mən gələnə kimi onun yanında otursun, özüm isə tez Nataşanın yanına getdim. Gecikmişdim, ona görə də tələsirdim. |
| 975 |
Mən qayıtsam da gec qayıtdım. Aleksandra Semyonovna dedi ki, ogünkü kimi çox ağladı, ondakı kimi də "gözüyaşlı yatdı". İvan Petrovic, mən daha gedim, Filipp Filippıc belə tapşırıb. O yazıq məni gözləyir. Mən ona təşəkkür edib Nellinin baş tərəfində oturdum. Onu belə bir vaxtda qoyub getməyimə özüm də peşman oldum. |
| 976 |
Lakin bu iki həftədə nələr olduğunu nəql etmək lazımdır... Knyazla bərabər B-nin aşxanasında keçirdiyim o unudulmaz axşamdan sonra, mən bir neçə gün Nataşanın başına bir iş gələcəyindən qorxdum. Tez-tez öz-özümdən soruşdum: "Bu məlun knyaz ona nə etmək və ondan necə qisas almaq istəyir?" Ağlıma cürbəcür şeylər gəlirdi. |
| 977 |
Hər halda, bütün bu işdə bir məsələni mənim nəzərimə çatdırdı, bu məsələ haqqında öz fikrini çox aydın söylədi: o, Alyoşa ilə Nataşanın bir-irindən ayrılmasını təkidlə tələb edirdi, gözləyirdi ki, mən Nataşanı bu yaxında olacaq ayrılığa hazırlayım, elə hazırlayım ki: "pastorallıq, şillerçilik və başqa şeylər" olmasın. |
| 978 |
Lakin Nataşada mən böyük bir dəyişiklik mələ gəldiyini görürdüm: onun əvvəlki kimi mənimlə açıqrəklə danışmasından heç əsər qalmamışdı; hələ bu harasıdır, o elə bil ki, daha mənə etibar etmirdi. Mənim söylədiyim təsəllilər ona ancaq əzab verirdi; mənim sorğu-ualım onu get-gedə daha artıq darıxdırırdı, hətta acıqlandırırdı. |
| 979 |
O da əllərini döşündə çarpazlayaraq, otaqda o baş-u başa gəzişir, o tutqundur, bənizi solğun idin, elə bil ki, zünü də, hətta mənim burada, onun yanında olduğumu da unutmuşdur. Hərdən görərdin ki, mənə baxdıqda (o hətta mənim baxışlarımdan da çəkinirdi) – üzündə dərhal bir narazılıq ifadə olunurdu, tez üzünü yana çevirirdi. |
| 980 |
O gün ki Nataşa mənə Alyoşanın kəndə getməsindən xəbərdar olduğunu söyləmişdi (bu, mənim knyazla olan söhbətimdən bir həftə sonra idi), həmin gün Alyoşa ümidsiz halda yanıma gəldi, məni qucaqladı, sinəmə sıxılaraq uşaq kimi ağladı. Mən susub onun nə deyəcəyini gözləyirdim. Sən kənardan baxırsan, bəlkə məndən çox bilirsən... |
| 981 |
Nelli onda hələ xəstə idi, yataqda yatır, dərman içirdi. Alyoşa heç onunla danışmazdı, gələndə ona heç bir əhəmiyyət verməzdi. Katyanı çox sevirəm, ancaq onu nə qədər sevsəm də, kim olur olsun, nə qədər sevsəm də Nataşasız yaşaya bilmərəm, lərəm. Hə, Vanya, bircə gün də onsuz yaşaya bilmərəm, mən bunu hiss edirəm, hə! |
| 982 |
Alyoşanın səsini eşidəndə yarpaq kimi əsirdi, şəfəq kimi qıpqırmızı qızarır, tələsə-tələsə ona tərəf gedirdi, Alyoşanı əsəbi halda qucaqlayırdı, öpürdü, gülürdü... Alyoşa diqqətlə ona baxırdı, bəzən də xəstə olub-olmadığını təşvişlə soruşurdu, ona təsəlli verərək deyirdi ki, tezliklə qayıdıb gələcəyəm, sonra da toyumuz olacaq. |
| 983 |
Nataşa qaşqabağını tökdü. Sonra biz ikimiz tək qalanda mən Nataşaya dedim ki, hər ehtimala qarşı, mən sənin üçün yüz lli manat saxlamışam. Nataşa bu pulu mənim haradan tapdığımı soruşmadı. Bu söhbət Alyoşa gedəndən iki gün vvəl olmuşdu; Nataşanın Katya ilə ilk və son görüşü də bundan bir gün qabaq olmuşdu. |
| 984 |
Mən gedib onu tək gördüm; o, həyəcandan, qorxudan əsə-əsə otaqda gəzişirdi, böyük bir qorxu içində Nikolay Sergeiçin gəlməsini gözləyirdi. Həmişəki kimi, mən yenə də xeyli vaxt ondan nə olduğunu, niyə belə qorxu keçirdiyini öyrənə bilmədim, ancaq aydın görünürdü ki, bunun səbəbini tez öyrənmək lazımdır. |
| 985 |
Budur, atam, İvan Petroviç, axtarıb tapdım, al bax! O mənə bir vərəq poçt kağızı verdi; kağızın yarısı yazılmışdı, lakin elə qara-qura yazılmışdı ki, bəzi yerini heç oxumaq mümkün deyildi. Yazıq qoca! Elə ilk sətirdən başa düşülürdü ki, o nə yazmışdır və kimə yazmışdır. Kağız Nataşaya, onun istəkli Nataşasına yazılmışdı. |
| 986 |
Anna Andreyevna, dinməz-söyləməz mənim qabağımda durmuşdu, qorxu içində gözləyirdi ki, məktubu oxuyub qurtardıqdan sonra mən nə deyəcəyəm. Mən öz fikrimi ona açıqca söylədim. Dedim ki, qoca daha Nataşasız yaşaya bilmir, qəti surətdə demək lazımdır ki, onlar tezliklə barışacaqlar; bununla belə hər şey vəziyyətdən asılıdır. |
| 987 |
Lakin belə də ola bilər: o yəqin eşitmişdir ki, Alyoşa onu bu yaxında buraxıb gedir. O indi Nataşanın nə vəziyyətdə olduğunu başa düşür, özünə baxıb, onun təsəlliyə nə dərəcədə ehtiyacı olduğunu hiss edir. Bununla belə, o zünü qızı tərəfindən təhqir edilmiş, alçaldılmış hesab edir, z hisslərinə qalib gələ bilmir. |
| 988 |
Qoca belə də düşünməli idi, – deyərək mən fikrimi yekunlaşdırdım, – buna görə də məktubu yarımçıq qoymuşdur, hələ bəlkə də bunun özündən yeni təhqirlər meydana gələcəkdir, bu təhqirlər əvvəlki təhqirlərdən daha artıq hiss ediləcəkdir və kim bilir, bəlkə də onların barışması hələ xeyli gec olacaqdır. |
| 989 |
Qoca stolun dalından elə bir həyəcanla qalxmışdı ki, belə xırda şeylər yəqin heç yadında deyil, o elə başa düşəcək ki, kağızı mürəkkəbə özü bulamış, ancaq bu yadından çıxmışdır. Bu qayda ilə Anna Andreyevnaya təsəlli verib, məktubu üsulluca əvvəlki yerinə qoyduq; gedəndə bu fikrə düşdüm ki, onunla Nelli haqqında ciddi danışım. |
| 990 |
Anna Andreyevna mənə çox diqqətlə qulaq asırdı; onun üzü ümid və heyrətdən canlanmışdı. O dərhal məni məzəmmət etməyə başladı. Niyə mən əvvəldən bunu ona deməmişəm? Səbirsizliklə mənə Nelli haqqında sual verməyə başladı, özü də axırda təntənə ilə vəd etdi ki, indi özüm qocaya yalvaracağam ki, o yetim qızı bizə gətirsin. |
| 991 |
Qabaq demişdim ki, Nataşanın mənzilinə pilləkən burula-burula qalxırdı. Pilləkənin, az qala, lap yuxarısına qalxmışdım ki, gördüm Nataşanın qapısında bir adam durub; o qapını döymək istəyirdi ki, mənim ayaq səsimi eşidərək dayandı. Nəhayət, yəqin ki, bir az tərəddüd etdikdən sonra, birdən fikrini dəyişib aşağı enməyə başladı. |
| 992 |
İndi onun ovqatı o qədər təlx idi ki, bu məsələni bütün dərinliyi ilə anlayıb dərk etsə də, sonralıqla, son kədər və ümidsizlik təzyiqi altında olarkən onu necə qəbul edib hiss edərsə elə hiss edə bilməz. İndi hələ onun vaxtı deyildi. O gün mən İxmenevgilə gedə bilərdim, getmək də istəyirdim, amma getmədim. |
| 993 |
O öz işindən danışanda hətta qızardı da. Mən Anna Andreyevnanı sevindirmək üçün elə həmin günü bu əhvalatı ona danışdım, ancaq xahiş etdim ki, indi onun üzünə xüsusi bir ifadə ilə baxmasın, onun yanında ah-ay eləməsin, ehyamlı söz danışmasın, xülasə, bu əhvalatın ona məlum olduğunu heç bir hərəkətilə bildirməsin. |
| 994 |
Lakin ertəsi gün biz hər ikimiz yamanca qorxuya düşdük və narahat olduq. İxmenev, onun işindən ötrü çalışan məmuru səhərçağı görür. Məmur ona deyir ki, knyazı gördüm, knyaz mənə dedi ki, İxmenevkanı mən qaytarmayacağam, amma "bəzi ailəvi vəziyyəti nəzərə alaraq" qocanı mükafatlandırıb ona on min manat verəcəyəm. |
| 995 |
O nədənsə məni otaqdan pilləkənə çağırdı, təkidlə məndən tələb etdi ki, mən bu saat knyazın yanına gedim, knyazı duelə çağırdığını knyaza deyim. Mən buna elə heyrət etdim ki, əvvəl heç bir şey anlaya bilmədim. Sonra onu bu fikirdən döndərməyə çalışdım. Qoca elə qəzəbləndi ki, hətta ürəyi xarab oldu. |
| 996 |
Anna Andreyevna mənə belə dedi: o, evə elə həyəcanlı, ovqatı təlx qayıtmışdı ki, hətta xəstələndi də. O mənimlə çox mehriban idi, ancaq suallarıma az cavab verirdi, aydın görünürdü ki, nəyi isə böyük bir səbirsizliklə gözləyir. Ertəsi gün şəhər poçtu ilə bir məktub gəldi; o məktubu oxuyub çığırdı, başını qamarladı. |
| 997 |
İxmenev, əlində məktub, elə o saat knyazın üstünə gedir. Knyazı yenə də evdə tapmır, lakeydən öyrənir ki, knyaz indi yəqin qraf N-in evindədir. Qoca fikirləşmədən birbaş qrafın evinə yollanır. Pilləkənlə yuxarı qalxanda qrafın qapıçısı onu saxlayır. Qoca son dərəcə qəzəbləndiyindən qapıçını ağacla vurur. |
| 998 |
Qoca öz evinə dəli kimi qayıtdı, elə o saat divana yıxılıb, bir saat uzandı, heç tərpənmədi; sonra yerindən qalxıb təntənə ilə bildirdi ki, öz qızımı həmişəlik qarğıyıram, onu atalıq xeyir-duasından məhrum edirəm. Katya ilə Nataşanın görüşü həmin günə təyin edilmişdi, Katya ertəsi gün Alyoşa ilə Peterburqdan gedəcəkdi. |
| 999 |
Lakin mən, Katyanın faytonu darvaza qabağında dayananda gəldim. Fransız qarı da Katyanın yanında idi; ondan çox-çox xahiş edildikdən və o xeyli tərəddüd etdikdən sonra, nəhayət, Katya ilə bərabər gəlməyə, hətta onu, ancaq Alyoşa ilə, Nataşanın yanına buraxmağa razılıq vermişdi; özü isə faytonda oturub gözləyirdi. |
| 1000 |
O başdan-aşa ağ paltar geyinmişdi. Tünd-sarı saçı hamarca daranmışdı, daldan iri bir düyün şəklində yığılıb bağlanmışdı. Onun belə saç daramasından mənim çox xoşum gəlirdi. Nataşa mənim otaqda qaldığımı görüb, xahiş etdi ki, mən də qonağın qabağına gedim. Mən onun qoluna girdim. Onun hətta rəngi ağardı, deyəsən, çox qorxurdu. |
| 1001 |
Katya onun üzündəki təbəssümü görüb tez ona yaxınlaşdı, llərindən tutub, öz yumşaq, dolğun dodaqlarını onun dodaqlarına yapışdırdı. Sonra da, Nataşaya heç bir söz söyləmədən, ciddi, hətta sərt bir halda Alyoşaya tərəf döndü, ondan xahiş etdi ki, yarım saatlığa bizi tək burax. Ağıllı ol, get bayıra. |
| 1002 |
Nataşa dərdli-dərdli gülümsəyərək ona baxırdı; lakin Katya buna tab gətirə bilmədi: odlu, parlaq bir nəzərlə mənə baxdı, Nataşanı qucaqladı, getmək üçün ayağa qalxdı. Lap elə bil qəsdən fransız qadını bu zaman adam göndərib xahiş edirdi ki, görüşü tez qurtarsınlar, deyilən yarım saat qurtarmışdır. Nataşa ayağa qalxdı. |
| 1003 |
– Birdən əlavə etdi: – Mənə bax, Mənə elə gəldi ki, o qəsdən öz yarasını qanadır, buna ehtiyac hiss edir, – məyus olmaq, iztirab çəkmək ehtiyacı... Böyük itkilərə məruz qalan adamlarda çox vaxt belə hal olur. Amma özü, özü – xaliscə uşaqdır! Mənim əzizim, əzizim! Ah! Qoy onlar xoşbəxt olsunlar! Qoy, qoy, olsunlar, qoy!.. |
| 1004 |
Mən bu görüşü təsvir etməyəcəyəm: bunu xatırlatmaq istəmirəm. Nataşa sanki söz vermişdi ki, özünü möhkəm tutsun, şən, laqeyd göstərsin, ancaq bacarmadı. Alyoşanı əsəbi halda bərk-bərk qucaqladı. Onunla az danışırdı, lakin iztirab dolu bir nəzərlə, diqqətlə, sanki dəli kimi ona baxırdı, ondan gözünü çəkmirdi. |
| 1005 |
Nəhayət, saat on biri vurdu. Mən güclə Alyoşanı başa saldım ki, getmək vaxtıdır. Moskva qatarı düz saat on ikidə yola düşürdü. Bir saat vaxt qalırdı. Nataşa özü sonra mənə dedi ki, heç yadımda deyil – axırıncı dəfə mən ona necə baxdım. Mənim yadımdadır ki, Nataşa ona xaç vurdu, onu pdü, əllərilə üzünü örtərək tez otağa qayıtdı. |
| 1006 |
Ürəyim donmuş halda Nataşanın yanına qayıtdım. O, qollarını döşündə çarpazlayaraq, otağın ortasında durmuşdu, təəccüblə mənə baxırdı, sanki məni tanımırdı. Onun saçı bir yana əyilmişdi; baxışları dumanlı idi, dalğındı. Mavra qəmgin qalda qapı ağzında durub, qorxulu nəzərlə ona baxırdı. Sən ona nifrət edirdin! |
| 1007 |
Mən elə dünən də bunu bilirdim, getmək istəmirəm! Mən özüm onları qarğıyıram!.. Rədd ol burdan! Mənim səni görməyə gözüm yoxdur! Rədd ol, rədd ol! Başa düşdüm ki, o ağır həyəcan içindədir, mənim burda olmağım onda qəzəb və çılğınlıq doğurur, başa düşdüm ki, bu elə belə də olmalıdır, yaxşısı budur ki, çıxıb gedim. |
| 1008 |
Hərdən ayağa qalxıb qapını açır, Mavranı çağırıb Nataşanın halını soruşurdum; Mavra ağlayırdı. Bu qayda ilə saat yarım keçdi. Bu zaman mənim nələr çəkdiyimi heç təsəvvür etmək mümkün deyil. Duyduğum zab və iztirabdan qəlbim parçalanırdı. Birdən qapı açıldı, Nataşa, başında şlyapa, əynində burnus palto, cəld bayıra çıxdı. |
| 1009 |
Sonralar o mənə deyirdi: "Birdən ağlıma gəldi ki, mən dəliyəm, zalımam: axı, necə ola bilərdi ki, mən səni qovum, səni – mənim dostumu, mənim qardaşımı, mənim xilaskarımı! Mən səni, sən zavallını təhqir etdim: eləki gördüm sən pilləkəndə oturmusan, getmirsən, gözləyirsən ki, mən yenə də səni çağırım, – ah, ilahi! |
| 1010 |
– Elə bil ki, ürəyimə iti bir şey soxdular..." Mən onu tutub otağa gətirdim. O özündən getmişdi. Fikirləşdim ki: "İndi mən nə edim! Bu mütləq xəstələnəcək!" O saat həkimə getməyi qət etdim; xəstəliyin qabağını almaq lazımdı. Həkimin yanına tez getmək olardı. Tanıdığım qoca alman, adətən saat ikiyə kimi evdə otururdu. |
| 1011 |
Allahın mənə yazığı gəldi: bir az da gec getsəydim, həkimi evdə tapmayacaqdım; qoca otaqdan küçəyə çıxmışdı ki, mən ona rast gəldim. Bir anda onu – minib gəldiyim faytona oturtdum, belə ki, o heç buna təəccüb etməyə macal tapmadı; faytonu sürətlə Nataşanın mənzilinə sürdürdüm. Bəli, Allahın mənə yazığı gəlmişdi! |
| 1012 |
Yəqin bu gəlişini çoxdan düşünüb hazırlayıbmış. Nataşa özü sonra mənə deyirdi ki, "mən hətta əvvəl knyazın gəlməsinə təəccüb etmədim. Mənim ağlım çaşmışdı". Nataşa mənə belə nəql edirdi: "Mən oturub qulaq asırdım; əvvəl elə bil ki, onun dediklərini başa düşmürdüm. Ancaq yadımda olan budur ki, çox diqqətlə ona baxırdım. |
| 1013 |
Alyoşa ona çox hörmət edərdi, onu çox sevərdi. O çox böyük iqtidar sahibidir, böyük nüfuza malikdir, özü də qocadır, siz, bir qız kimi, onu qəbul edə bilərsiniz. Mən sizin barənizdə ona məlumat vermişəm. O sizi bir işə düzəldə bilər, əgər istəsəniz, sizə çox gözəl bir yer tapar... öz qadın qohumlarından birinin yanında. |
| 1014 |
Biz onu xeyli vaxt sakitləşdirə bilmədik; nəhayət, onu yatağında uzandıra bildik; o sanki qızdırma içində idi, sayıqlayırdı. Birdən ağlıma bir fikir gəldi. Həkimə yalvardım ki, iki Nelli tutqun və həyəcanlı halda küncdə oturmuşdu, qəribə bir nəzərlə mənə baxırdı. Yəqin mənim özüm də qəribə bir vəziyyətdə idim. |
| 1015 |
Nə varsa, hamısını danış! Bunları danışanda Nataşanın atası bu şeyləri öz ürəyinə salacaq. O axı bilir ki, Alyoşa bu gün Nataşanı atıb getmiş, Nataşa alçaldılmış, biabır edilmiş, tək, köməksiz, müdafiəsiz qalmışdır, öz düşməninin həqarəti altındadır. O bunların hamısını bilir... Nelli! Nataşanı xilas et! |
| 1016 |
Mən öz fikrimdən əl çəkə bilməzdim. Mən ona çox inanırdım. Mən Nellinin əlindən tutub evdən çıxdım. Saat üç idi. Göy üzünü bulud alırdı. Son vaxtda hava çox isti və bürkü idi, indi isə çox-çox uzaqlarda göy guruldadı, bu – baharın ilk göy gurultusu idi. Külək əsərək tozlu küçələrdən tüb keçdi. Biz araba tutub mindik. |
| 1017 |
Nellinin sinəsi həyəcanla qalxıb düşürdü, mən onu, yıxılmasın deyə, tutmuşdum: mən onun xırdaca qəlbinin ovcumun içində çırpındığını hiss edirdim, onun qəlbi elə bil ki, köksündən qopub bayıra atılmaq istəyirdi. Yol elə bil heç qurtarmayacaqdı. Nəhayət, biz gəlib çatdıq; mən böyük bir ürək çırpıntısı ilə içəri girdim. |
| 1018 |
Nikolay Sergeiç inadla susurdu, Anna Andreyevna da danışmağa cürət etmirdi. Bizim belə qəfildən gəlməyimiz onları son dərəcə təəccübləndirdi. Anna Andreyevna məni və Nellini görüb nədənsə qorxdu; əvvəl bizə elə baxdı ki, sanki birdən özünü müqəssir hiss etmişdi. O öz fikrini dəyişdi, özü sizin yanınıza gəlmək istədi. |
| 1019 |
Mən necə söhbətə başlamağı fikirləşirdim. Otaq qaranlıq kimi idi; göyün üzünü qara bulud alırdı; yenə də uzaqlardan göy gurultusu eşidildi. Nelli zəif səslə öz adını söyləyib başını daha da aşağı dikdi. Nikolay Sergeiç diqqətlə ona baxdı. Nelli böyük bir həyəcan içində yerindən qalxıb qapıya tərəf getmək istədi. |
| 1020 |
Nikolay Sergeiçin nəhayət, bu yetim qızı oxşayıb zizləməsinə Anna Andreyevna riqqət və sevinclə, ümidlə baxırdı. Nikolay Sergeiç bu son sözləri həyəcanla dedi, bu zaman bu meydanoxuyucu sözləri bizim üzümüzə çırpmaya bilmədi. Buna səbri çatmadı. Onun solğun yanaqları azca qızardı, o bizə baxmamağa çalışırdı. |
| 1021 |
Məni yrətmişdi ki, babam üçün dua eləyim, özü də dua eləyirdi. Anam bundan başqa mənə çox şeylər danışmışdı: babamla vvəl necə yaşadıqlarını, babamın onu necə çox istədiyini, hətta hamıdan çox istədiyini demişdi. Anam onun üçün fortepiano çalarmış, axşamlar ona kitab oxuyarmış, babam onu öpərmiş, ona çox şeylər bağışlayarmış... |
| 1022 |
Babam sırğa alıb gətirir, anam ona deyir ki, mən bilirdim sən sırğa alıb gətirəcəksən, sancaq yox. Anamın bunu bilməsindən babamın acığı tutur, günortaya kimi onunla danışmır, sonra özü gəlib onu öpür, ondan üzr istəyir... Nelli həvəslə danışırdı, hətta onun xəstəlikdən solmuş yanaqları qızarmışdı. |
| 1023 |
Anam məni öz yatağına alıb qucaqlayırdı, özü isə görürdün ki, tir-tir əsir, məmur da çığırır, söyüş söyür. Bir dəfə o istədi ki, kapitanın arvadını döysün, o lap qoca bir qarı idi, zü də ağacla gəzirdi. Anamın ona yazığı gəldi, qarıya havadarlıq elədi, məmur anamı vurdu. Mən də məmuru... Nelli dayandı. |
| 1024 |
Hava qaralanda biz böyük bir küçədən keçirdik, birdən anam çığırdı: "Azorka! Azorka!" O saat tükü tökülmüş böyük bir it anamın yanına yüyürdü, zingildəyib onun üstünə atıldı, anamın qorxudan rəngi qaçdı, çığırıb uca boylu bir qocanın qarşısında dizi üstə düşdü. Qoca əlində ağac, başını aşağı dikib gedirdi. |
| 1025 |
Camaat başımıza toplaşdı, polis işçiləri gəldi. Mən çığıra-çığıra anamı qaldırırdım, anam qalxdı, ətrafına baxıb mənim dalımca gəldi. Mən onu evə apardım. Adamlar bizə çox baxdı, hamısı da başını yırğalayırdı... Nelli nəfəsini dərmək və toxdamaq üçün dayandı. Onun rəngi çox solğun idi, lakin gözləri parıldayırdı. |
| 1026 |
Nelli susdu. Nikolay Sergeiç sanki Azorkadan söhbət düşdüyünə sevindi. Azorkadan da onda danışdı. Bir gün uşaqlar şəhərin kənarında Azorkanın başına ip bağlayıb, çəkə-çəkə çayda boğmağa aparırlarmış. Anam onlara pul verib Azorkanı alır. Babam Azorkanı görən kimi ona baxıb gülür. Ancaq Azorka qaçır. |
| 1027 |
Babam da yüz manat verir, o gündən Azorkadan xoşu gəlir. Anam onu elə istəyirmiş ki, lap öz yatağına buraxırmış. Anam mənə deyirdi ki, Azorka əvvəllər oyunbazlarla bir yerdə küçələri gəzirmiş, özü də oyun çıxara bilirmiş, belində meymun gəzdirirmiş, tüfəng oyunu çıxarırmış, bir çox başqa şeylər də bilirmiş... |
| 1028 |
Babam xoruz, bir də balıqşəkilli şəkərçörəyi, bir konfet, bir də alma aldı, meşin kisədən pul çıxarıb vermək istəyəndə, əli bərk əsdiyindən, yerə bir şahılıq düşdü, götürüb ona verdim. O da bu şahılığı mənə bağışladı, şəkər çörəklərini də verdi, başımı da sığalladı, ancaq heç bir söz demədi, çıxıb getdi. |
| 1029 |
Anam əvvəl mənə inanmadı, sonra elə sevindi ki, lap gecə olana kimi bu barədə mənə suallar verdi, məni öpdü, ağladı. Mən ki hamısını açıb ona danışdım, anam tapşırdı ki, bundan sonra babandan qorxmazsan, o ki qəsdən səni görməyə gəlib, deməli, səni istəyir. Sən babana mehribanlıq göstər, onunla danış. |
| 1030 |
Mən babamdan xeyli aralı, küçənin o biri tərəfi ilə gedirdim, elə gedirdim ki, babam məni görməsin. Heç demə babam çox uzaqda olurmuş, onda hələ o sonra yaşadığı və öldüyü yerdə yaşamırdı. Qorova küçəsində, o biri ev kimi böyük bir evdə, dördüncü mərtəbədə yaşayırdı. Mən bunları bilib, evimizə xeyli gec qayıtdım. |
| 1031 |
Mən babamgilə gəlib qapını açdım – qapı cəftəsiz idi. Babam stol arxasında oturub kartofla çörək yeyirdi, Azorka da onun qabağında durub, quyruğunu bulaya-bulaya onun çörək yeməsinə baxırdı. Babamın o biri otağının da pəncərələri alçaq idi, qaranlıq idi, bu otaqda da bircə stolla stulu var idi. O, tək yaşayırdı. |
| 1032 |
Məni görəndə o elə qorxdu ki, ağappaq ağardı, bütün bədəni əsdi. Mən də qorxdum, heç bir söz demədim, ancaq yaxına gedib, məktubu stolun üstünə qoydum. Babam məktubu görəndə elə acıqlandı ki, tez yerindən qalxdı, əlağacını qapıb üstümə qolaylandı, ancaq vurmadı, məni dəhlizə çıxarıb bayıra itələdi. |
| 1033 |
Mən evə qayıdıb bunun hamısını anama danışdım. Anam yenə də bərk xəstələndi... Bu anda göy bərk guruldadı, yağan leysan pəncərəüşələrinə dəyərək səsləndi, otaq qaranlıqlaşdı. Anna Andreyevna sanki qorxaraq xaç vurdu. Biz hamımız birdən susduq. Nelli çəp-çəp ona baxırdı, özü də böyük həyəcan və iztirab içində idi. |
| 1034 |
Nelli qorxa-qorxa ətrafını gözdən keçirtdi. Qutabı yeyəndə mənə baxırdı, sonra da konfetləri verdi. Evə gələn kimi, bunun hamısını anama dedim. Anamın halı getdikcə xarablaşırdı. Tabutçunun yanına bir tələbə gəlirdi, o anamı müalicə edirdi, tapşırırdı ki, dərmanları içsin. Mən babamın yanına tez-tez gedirdim, bunu anam demişdi. |
| 1035 |
Hərdən də nağıl edərdi ki, dünyada necə yerlər var, necə insanlar yaşayır, hansı dənizlər var, əvvəllər nələr olub. İsa necə bizim hamımızı bağışlayıb... Mən özüm ona sual verməyə başlayanda o çox sevindi, buna görə də mən tez-tez sual verməyə başladım, o da cürbəcür şeylər danışırdı. Allahdan da çox şeylər danışırdı. |
| 1036 |
Hərdən çox danışırdı, birdən susurdu, elə otururdu ki, elə bil yatıb, ancaq gözləri açıq olurdu, hava qaralana kimi bu cür otururdu, hava qaralmağa başlayanda çox qorxunc, çox qoca görünürdü... Hərdən də onun yanına gələndə görərdim ki, o z stulunda oturub fikirləşir, heç bir şey eşitmir, Azorka da onun qabağında uzanıb. |
| 1037 |
Evdə anam mənim yolumu gözləyirdi, o, yatağında uzanmış olurdu, mən də nə varsa, hamısını ona danışırdım, bu qayda ilə axşam keçib gedirdi, mən babam barəsində gördüklərimi söyləyirdim, o da qulaq asırdı. Deyirdim ki, bu gün o nə eləyirdi, mənə nə kimi hvalatlar danışırdı, bu gün mənə hansı dərsi deyib. |
| 1038 |
Anam birdən gülməyə başladı, xeyli güldü, sevindi, dediklərimi bir də mənə söylətdi, sonra da dua eləməyə başladı. Mən də fikirləşib öz-özümə deyirdim: "Niyə axı anam babamı belə istəyir, amma babam anamı istəmir?" Sonra babamın yanına gələndə anamın onu necə çox istədiyini qəsdən danışmağa başladım. |
| 1039 |
Sözünü tamamlaya bilməyib ağladı. Nelli sualedici bir nəzərlə, sanki tərəddüd və qorxu içində mənə baxdı. Nikolay Sergeiç də mənə baxıb çiyinlərini sıxdı, lakin elə o saatzünü yana çevirdi. Babam o saat əl-ayağa düşdü, əlağacını qapıb mənim dalımca yüyürdü, hətta şlyapasını da yadından çıxartdı, hava soyuq idi. |
| 1040 |
O, bir minik arabası saxlatdırdı, qiymət üstündə danışmağa başladı, sürücülər ona gülürdü, Azorkaya da gülürdü, Azorka da bizim dalımızca gəlmişdi. Biz yenə də yüyürməyə başladıq. Babam yoruldu, ağır-ağır nəfəs alırdı, amma yenə də tələsirdi, yüyürürdü. Birdən o yıxıldı, şlyapası da başından düşdü. |
| 1041 |
Babam birdən çığırıb meyit kimi yerə sərildi... Anna Andreyevna bunu deyərək geri döndü, ərinə baxaraq donub qaldı: Nikolay Sergeiç şlyapasını götürüb onun qabağında durmuşdu, gücdən düşmüş titrək əllərilə, tələsə-tələsə paltosunu geyinirdi. Lakin qoca qapıya çatmamışdı ki, qapı birdən açıldı. |
| 1042 |
Onu bir uşaq kimi qaldırdı, aparıb öz kreslosuna qoydu, qarşısında diz çökdü. Onun əllərini, ayaqlarını öpməyə başladı. O öz qızını öpməyə, ona doyunca baxmağa tələsirdi, elə bil ki, yenə də onunla – öz qızı ilə, öz Nataşası ilə bir yerdə olduğuna, yenə də onu gördüyünə, onun səsini eşitdiyinə inanmırdı! |
| 1043 |
Ah, Nataşa, mən əvvəllər səni necə sevirdim, bu sənin yadındadır. İndi səni əvvəlkindən ikiqat artıq, minqat artıq sevirəm, bütün bu müddətdə də mən səni belə sevmişəm! Mən səni ürəyimin qanı ilə sevirəm! Mən ürəyimi sinəmdən dartıb qoparardım, qanı axa-axa sənin ayaqlarına döşəyərdim!.. Ah, mənim sevincim!.. |
| 1044 |
Sən elə bilirdin ki, mən səni qarğımışam, gəlsən, səni qəbul etməyəcəyəm? Axı mən... Qulaq as, Nataşa, axı mən tez-tez sənin yanına gəlirdim, bunu anan bilmirdi, heç kəs bilmirdi. Gah sənin pəncərənin qabağında dururdum, gah gözləyirdim, bəzən on iki saat sənin darvazanın qabağında, səkidə durub səni gözləyirdim! |
| 1045 |
Axşamlar çox vaxt sənin pəncərəndə şam yanardı. Bu qayda ilə Nataşa, axşamlar gör neçə dəfə sənin yanına gəlmişəm, gəlmişəm ki, heç olmasa, sənin şamına baxım, heç olmasa, sənin kölgəni pəncərədə görüm, sənə yatmazdan qabaq xeiyr-dua verim... Sən heç yatmazdan qabaq mənə xeyir-dua verirdinmi? Mən barədə heç fikirləşirdinmi? |
| 1046 |
Qışda neçə dəfə, gecədən xeyli keçəndən sonra, sizin pilləkənlə yuxarı qalxmışam, qapınızın qabağında, qaranlıqda durmuşam, qulaq asmışam, deyirdim, bəlkə sənin səsini eşitdim! Bəlkə sən güldün? Qarğımışam? Mən bu axşam sənin yanına gəlmişdim, səni bağışlamaq istəyirdim, ancaq qapıdan qayıtdım... Ah, Nataşa! |
| 1047 |
Qoy biz alçaldılmış, təhqir edilmiş insan olaq, lakin biz yenə də bir yerdəyik! Qoy bizi alçaldan, təhqir edən o lovğa, o azğın adamlar şənlik etsinlər! Qoy onlar bizi pisləsinlər! Qorxma, Nataşa. Biz əl-ələ verib gedəcəyik, mən onlara deyəcəyəm ki, bu mənim əziz qızımdır, bu mənim istəkli qızımdır, bu mənim günahsız qızımdır! |
| 1048 |
Duyduğum nəşədən az qalmışdı ki, qələmi də, bütün işlərimi də, hətta nəşriyyatçını da atıb Vasilyevskiyə, bizimkilərin yanına gedim. Getmək həvəsi nə qədər böyük olsa da, öz-özümə qalib gəldim, yenə qəzəblə kağıza hücum etdim, hər necə olsa, işi qurtarmaq lazımdır! Nəşriyyatçı belə tapşırıb, yoxsa pul verməz. |
| 1049 |
Bilirəm ki, bu anda əsəblərim son dərəcə pozulmuşdur, sanki qoca həkimin mənə dediyi son sözlərini eşidirəm. O deyirdi ki: "Heç bir bədən bu gərginliyə tab gətirə bilməz, çünki bu mümkün deyil!" Amma hələ ki, bu mümkündür!.. Başım hərlənir, güclə ayaq üstə dururam, lakin qəlbim böyük bir sevinc duyur. |
| 1050 |
O, qeyri-dəbi, lakin çox əlverişli bir alveri təzəcə qurtarmışdı, nəhayət, iki saatdan bəri kabinetində oturan qarayanız bir cuhudu yola saldıqdan sonra, nəvazişlə mənə əl verdi, yumşaq, mehriban, yoğun səsilə səhhətimin necə olduğunu soruşdu. Bu çox sevimli adamdır, zarafatsız, mən ona çox minnətdaram. |
| 1051 |
Sonra, vəd etdiyi əlli manatı vermək üçün öz dəmir sandığına tərəf getdi, lakin pul yerinə mənə qalın bir jurnal uzatdı, bu mənə qarşı düşmənçilik edən bir jurnaldır, onun tənqid şöbəsində mənim son povestim haqqında bir neçə söz yazılmışdı – bunu mənə göstərdi. Baxdım ki, bu "mirzə" nin məqaləsidir. |
| 1052 |
Belə unutqanlıq Aleksandr Petroviçdə tez-tez baş verir, bu sadəlövhcəsinə zəifliyi ilə o bütün dostları arasında məşhurdur. Gör indi o öz karetasında oturub natiqlik edə-də necə sevinir, öz taleyindən necə razıdır, kefi necə kökdür! O, elmi-ədəbi söhbət açmışdır, hətta onun yumşaq, ləyaqətli, yoğun səsində alimlik hiss olunur. |
| 1053 |
Mən daha onun söhbətinə qulaq asmıram. Vasilyevski adasında karetadan düşüb, birbaşa özümüzünkülərin yanına yüyürürəm. Bu da on üçüncü küçə, bu da onların evi! Anna Andreyevna məni görüb barmağı ilə hədələyir, mənə əl eləyir, "sss" edib səslənir ki, mən hay-küy salmayım. Deyirdi ki, "sizinlə bir yerdə Vanyanı gözləyəcəyəm". |
| 1054 |
Ay nadincin biri, nadinc! Siz onun ovqatını elə təlx elədiniz ki, heç bilmirdim necə ovundurum... Sonra əzizim birtəhər yatdı. Nikolay Sergeiç də şəhərə gedib, çay içilənə gələcək, tək qalmışdım, qorxurdum... İvan Petroviç, ona qulluq verirlər, ancaq yadıma düşəndə ki bu Permdədir – az qalır ürəyim qopsun... |
| 1055 |
Deyir ki, kefim kökdür, rahatam, amma mən onun sözünə inanmıram. Vanya, get onun yanına, sonra gəl gizlincə de görüm ona nə olub... Eşidirsən? Mən daha Anna Andreyevnanın dediyini eşitmirəm, bağa yüyürürəm. Bu bağ evindir, onun uzunluğu iyirmi beş addım olar, eni də bir o qədər, özü də başdan-başa yaşıllıq içindədir. |
| 1056 |
Lakin əsl məsələ burasındadır ki, Nelli bu bağı xoşlamışdır, onu tez-tez öz kreslosunda bu bağdakı yola çıxardırlar. Nelli indi bütün evdəkilərin pərəstişkarı olmuşdur. Budur, bu da Nataşa! O, gülərüzlə məni qarşılayır, əlini mənə uzadır. Gör o necə arıqlayıb, bənizi necə solub! O da xəstəlikdən təzə durub. |
| 1057 |
İkinci məktubunda isə tezliklə Nataşa ilə evlənmək üçün bu günlərdə Peterburqa gələcəyindən məlumat verirdi, guya bu qət olunmuşdur, heç bir qüvvə bunun qarşısını ala bilməz. Lakin məktubun yazılışından aydın görünürdü ki, o, ümidini itirmişdir, kənardan edilən təsirlər ona tamamilə üstün gəlmişdir, o daha heç öz-özünə inanmır. |
| 1058 |
Alyoşa yazırdı ki, mən daha səndən əl çəkməli oldum, çalış məni unut. O sübut etməyə çalışırdı ki, bizim evlənməyimiz mümkün olan şey deyil, kənar, düşmən qüvvələrin təsiri həreydən güclüdür, əslində, elə belə də olmalıdır, başqa cür olsa, biz hər ikimiz bədbəxt olarıq, çünki biz bir-birimizin tayı deyilik. |
| 1059 |
Nataşa mənə Katyadan gələn məktubu verdi. Bu məktub Alyoşanın konvertinə qoyulmuşdu, ancaq ayrıca yapışdırılmışdı. Katya çox qısa olaraq, bir neçə sözlə, bildirirdi ki, Alyoşa doğrudan da, çox dərd çəkir, çox ağlayır, elə bil ki, ümidsiz bir hala düşmüşdür, hətta bir az da xəstədir, ancaq mən onun yanındayam, o, xoşbəxt olacaq. |
| 1060 |
Mən hər iki məktubu Nataşaya qaytardım. Biz bir-irimizə baxdıq, heç bir söz demədik. Əvvəlki məktubları da oxuyanda belə olmuşdu, ümumiyyətlə, indi biz keçmiş haqqında danışmaqdan çəkinirdik, sanki bunu öz aramızdaərtləşmişdik. Nataşa son dərəcə əzab çəkirdi, mən bunu görürdüm, lakin o heç mənə də ürəyini açıb demirdi. |
| 1061 |
Bununla belə, o mənə qarşı son dərəcə diqqət və nəzakət göstərirdi, mənə aid olan məsələlərlə son dərəcə məşğul olurdu. Onun tələbi ilə öz haqqımda söylədiyim sözlərə elə inadla, elə diqqətlə qulaq asırdı ki, əvvəlcə bu hətta mənə iztirab verdi: mənə elə gəlirdi ki, o məni, çəkdiyim əzabçün mükafatlandırmaq istəyir. |
| 1062 |
Mən çox yaxşı bilirdim ki, bu yaxında bizim ayrılacağımız Nataşanı son dərəcə narahat edir, o əzab çəkir. O da bilirdi ki, mən onsuz yaşaya bilmirəm, lakin biz bu barədə danışmırdıq, amma gələcək hadisələr haqqında müfəssəl danışırdıq... Mən Nikolay Sergeiçin harada olduğunu soruşdum. Bu evdə hamı Nelliyə pərəstiş edirdi. |
| 1063 |
Mən görürdüm ki, onun qəzəblə dolu qəlbi yumşalmışdır, bütün könlü bizim hamımızın qarşısında açılmışdır, mən buna sevinirdim. Nelli əvvəlki vəziyyətin əksinə olaraq, əhatə olunduğu bu ümumi sevgiyə bir növ iztirab duyulan bir hərarətlə cavab verdi, əvvəlki vəziyyət onda şübhə, qəzəb və inadcıllıq hissi əmələ gətirmişdi. |
| 1064 |
Əvvəl Nataşanı, sonra da qocanı bərk sevdi. Hətta mən onun üçün elə zəruri bir şey oldum ki, bir-iki gün gəlməyəndə xəstəliyi artırdı. Çoxdan bəri qurtarmadığım bir işi yazıb başa çatdırmaq üçün ondan iki gün ayrılmalı idim, bundan ötrü mən onu, sonuncu dəfə olaraq, müxtəlif yollarla xeyli dilə tutub razı salmalı oldum. |
| 1065 |
O bizim hamımızı çox düşündürürdü. Heç bir söhbət olmadan, sözsüz-filansız qət olunmuşdu ki, o həmişəlik Nikolay Sergeiçin evində qalsın, lakin Nataşagilin getmək vaxtı yaxınlaşırdı, onun halı isə get-gedə xarablaşırdı. Biz Nikolay Sergeiçgilə gələn gündən o xəstələnmişdi. Axı mən bunu niyə deyirəm? |
| 1066 |
Otaqda heç kəs yox idi. Üzü qızdırmadan od kimi yanırdı (o, yaman arıqlamışdı), gözləri parıldayırdı. Əsəbi bir ehtirasla mənə tərəf dartındı, mən ona tərəf əyiləndə, qarabuğdayı, arıq qollarını boynuma bərk-bərk dolayıb məni öpdü, elə o saat da Nataşanı öz yanına çağırtdırdı, gedib Nataşanı çağırdım. |
| 1067 |
Görünür, o nəsə demək istəyirdi, qəlbindəki hisslər onu narahat edirdi, lakin o özü də öz hisslərini başa düşmürdü, bilmirdi onları necə ifadə etsin... Nikolay Sergeiçi hamıdan çox istəyirdi, bircə məndən başqa... Bunu da demək lazımdır ki, Nikolay Sergeiç də onu, az qala öz qızı Nataşa qədər istəyirdi. |
| 1068 |
Hər gün axşam biz hamımız bir yerə yığışanda (Masloboyev də az qala hər axşam gəlirdi), bəzən qoca doktor da gəlirdi, indi o bütün qəlbilə İxmenevgilə bağlanmışdı, Nellinin də kreslosunu girdə stolun yanına gətirərdilər. Eyvana olan qapı açılardı. Batan günəşin şüası ilə işıqlanmış yaşıl bağ tamamilə göz qabağında olardı. |
| 1069 |
Nelli öz kreslosunda oturub bizim hamımıza mehribanlıqla baxır, söhbətimizə qulaq asırdı. Bəzən özü də həvəsə gələrək, heç hiss olunmadan, söhbətə qarışırdı. Lakin belə hallarda biz ona hətta narahatlıqla qulaq asırdıq, çünki onun söylədiyi xatirələrində elə şeylər vardı ki, bundan danışmaq olmazdı. |
| 1070 |
Xüsusilə, həkim bu xatirələrin söylənilməsi leyhinə idi, buna görə də Nelli öz xatirələrindən danışmağa başlayanda, biz söhbəti dəyişməyə çalışırdıq. Belə hallarda Nelli bunu başa düşdüyünü göstərmək istəmir, həkimlə, ya da Nikolay Sergeiçlə birlikdə gülüşməyə başlayırdı... Lakin onun halı get-gedə xarablaşırdı. |
| 1071 |
Hətta həkim mənə dedi ki, o çox tezliklə ölə bilər. Mən bunu İxmenevlərə demədim, bu onları həyəcanlandıra bilərdi. Nikolay Sergeiç əmin idi ki, yola düşənə kimi o sağalacaqdır. Nikolay Sergeiç qapıdan içəri girən kimi, adəti üzrə, bərkdən danışmağa başladı. Anna Andreyevna elə o saat lini onun üstünə yellədi. |
| 1072 |
Çox yaxşı olar. Ayılmayıb ki? Gedim onun yanına. Ancaq ona baxacağam... – Yenə də Anna Andreyevnanın əlini yellədiyini görüb əlavə etdi: – Oyatmayacağam, narahat olma! Lakin Nelli oyanmışdı. On beş dəqiqədən sonra yenə də hamımız stolun ətrafında oturub axşam çayı içirdik. Nellini kresloda gətirdilər. |
| 1073 |
Sanki pis yuxu görmüşdü, bu barədə düşünürdü. Masloboyevin gətirdiyi hədiyyə onu çox sevindirdi, çiçəkləri stəkanda onun qarşısına qoymuşdular, o da nəşə ilə çiçəklərə baxırdı. Henrixlə mən bu qərara gəldik ki, anam ilk dəfə yatağından qalxanda (o bir ay idi ki, yataqdan durmamışdı), bütün otaqları çiçəklə bəzəyək. |
| 1074 |
Biz bunların hamısını çələng kimi hörüb asdıq, dibçəklərə də qoyduq, burada elə çiçəklər də vardı ki, lap bir ağac kimi, özü də iri çəlləklərdə idi. Bunları da bucaqlara, anamın kreslosunun trafına qoyduq, anam bu otağa gələn kimi, bu qədər çiçəyi görüb təəccübləndi, özü də çox sevindi, Henrix də sevindi... |
| 1075 |
O bizə mavi göylərdən, görüb gəzdiyi qarlı, buzlu hündür dağlardan, dağəlalələrindən həyəcanla danışdı, sonra İtaliyanın göllərindən, dərələrindən, güllərindən, ağaclardan, kənddə yaşayan adamlardan, onların geyimindən, qarayanızzlərindən, qara gözlərindən, sonra da başlarına gələn cürbəcür hadisələrdən, təsadüflərdən danışdı. |
| 1076 |
Bu vaxta qədər o bizə ancaq tutqun, qaraqabaq bir şəhərdən, onun insana təzyiq edən, baş gicəlləndirən, zəhərli havasından, həmişə çirkli olan zəngin palatalarından, sönük, solğun günəşindən, dəli kimi, acıqlı adamlarından, bu adamlardan həm onun, həm də anasının çəkdiyi müsibətlərdən bəhs etmişdi. |
| 1077 |
Nelli də ayrıca mənim təsəvvürümdə canlanırdı, o zaman ki, bu şeyləri təkbaşına, anasız xatırlayırdı, o zaman ki, Bubnova onu döyə-döyə, vəhşicəsinə bir zalımlıqla onun iradəsini qırmağa çalışaraq, onu pis yollara getməyə məcbur etmək istəyirdi... Axırda Nellinin halı pisləşdi, onu öz yatağına apardılar. |
| 1078 |
O bunu elə xahiş etdi ki, bu dəfə həkim özü onun arzusunun yerinə yetirilməsini tələb etdi və hamı otaqdan çıxdı. Mən onun tələbinə heyrət etdim, bununla belə, o hadisəni bütün təfsilatı ilə danışdım. Mənə elə gəlirdi ki, Nelli sayıqlayır, ya da keçirdiyi bayqınlıqdan sonra fikri hələ tamam açılmamışdı. |
| 1079 |
Yadımdadır, mən hadisəni danışıb qurtarana kimi o, qızdırmadan parıldayan qara gözlərilə diqqətlə məni müşahidə edirdi. Otağa qaranlıq çökmüşdü. Vanya, doğrudan da, əvvəllər o bir dəfə bunu mənə demişdi, anam öləndən sonra, onda ki mən onun yanına gedirdim. Onda o lap xəstə idi, çox az şey başa düşürdü. |
| 1080 |
Mən də yığıram, gəlib bunu da əlimdən alır. Mən ona deyirəm ki, onsuz da bunun hamısını sənə verəcəyəm, heç bir şey gizlətməyəcəyəm. Mən onu yenə də başa salmağa, bu fikrindən döndərməyə başladım, axırda deyəsən, başa sala bildim. O dedi ki, indi yatmağa qorxuram, ona görə qorxuram ki, yenə də babamı görəcəyəm. |
| 1081 |
Lap belə fransız kralı kimi yatarsan! Hə? Qal. Sabah erkən oyanarıq, çiçəkləri gətirərlər, biz də saat səkkizə kimi otağı çiçəklə bəzəyərik. Nataşa da kömək edər, onun zövqü bizimkindən yaxşıdır... Razı olursan? Gecəni qalırsan? Qərarımız bu oldu ki, gecəni mən burada qalım. Nikolay Sergeiç gedib işi düzəltdi. |
| 1082 |
İxmenevlər tez yatırlar: axşam saat on birdə. Masloboyev gedəndə fikirli idi, mənə nəsə demək istəyirdi, ancaq gələn dəfəyə saxladı. Mən Nikolay Sergeiçlə, Anna Andreyevna ilə xudahafizləşib yuxarı otağa qalxanda, Masloboyevi orada görüb çox təəccüb etdim, o stol arxasında oturub kitab vərəqləyir, məni gözləyirdi. |
| 1083 |
Niyə mən bunu sənə deyirəm – sonra izah edərəm. Deməli, belə lazımdır. Sus, qulaq as, bil ki, bu dediklərim hamısı gizlindir... Bilirsən, məsələ necə olub? Hələ qışda, hələ Smit lməmişdən qabaq, knyaz Varşavadan qayıdan kimi, bu məsələni başlamışdır. Yəni bu işi o çox qabaq, hələ keçən il başlamışdır. |
| 1084 |
Bunun üstündən bir il keçəndən sonra knyaz şübhələnməyə başlamışdır. Bəzi məsələlərdən o daha vvəllər hiss etmişdir ki, Smitin qızı onlar deyən deyil. Onun qarşısında belə bir məsələ durur: bəs Smitin qızı necə olmuşdur? Onun ağlına gəlmişdir ki (elə-belə, heç bir sübutsuz-filansız), bəlkə o Peterburqdadır? |
| 1085 |
Mənimlə tanış olmağı ona məsləhət görmüşdülər, demişdilər ki, o belə-belə işlərlə məşğul olur, həvəskardır və sairə və sairə... Bəli, məsələni o mənə izah elədi, ancaq şeytan oğlu, çox üstüörtülü, iki mənalı danışdı. Səhvləri çox idi, bir neçə dəfə təkrar etdi, faktları eyni zamanda bir neçə şəkildə söylədi. |
| 1086 |
Çünki bu sonuncu məsələdə yəqin ki, sən də, əziz oğul, öz şairanə əqlinlə anlaya bilərsən ki, o məni aldatmışdır. Çünki bir lazımlı işin qiyməti tutaq ki, bir manatdır, amma başqa bir lazımlı işin qiyməti dörd dəfə bundan bahadır, mən onda gərək axmaq olum ki, dördmanatlıq işi ona bir manata eləyim. |
| 1087 |
Cavab verim: elə bircə ona görə ki, knyaz həddindən artıq l-ayağa düşdü, nədənsə yamanca qorxdu. Əslinə qalanda axı niyə də qorxsun? Qızı tovlayıb aparıb, qızın boynuna uşaq düşüb, o da qızı atıb gedib. Burada axı təəccüblü nə var? Bu, xoş, nəşəli bir nadinclikdir, başqa bir şey deyil. Knyaz kimi bir adam bundan qorxmaz! |
| 1088 |
Ancaq onun əmisi qızları vardır, onlardan biri (indi Peterburqda bir bulkaçıda ərdədir) vvəllər Henrixə bərk vurulubmuş, onun şıq geyimli, kök bir bulkaçı əri, bu ərdən də təsadüfən səkkizcə uşağı olduğu halda, Henrixi yenə də düz on beş il sevmişdir. Bax, mən onun bu əmiqızısından cürbəcür yollarla mühüm şeylər yrənə bildim. |
| 1089 |
Məsələn, mən cənab Smit barəsində, onun qızının atasından oğurladığı pulun miqdarı, bu pulu ələ keçirən knyaz barəsində məlumat topladım. Axırda məktubda olan cürbəcür nidalar, eyhamlı, iki mənalı sözlər, rəmzlər arasında əsl məsələni görə bildim, yəni Vanya, başa düşürsənmi, heç bir şey görə bilmədim. |
| 1090 |
Məlum deyil. Yəni, qardaşım Vanya, mən acığımdan saçlarımı yolurdum, axtardım, axtardım, yəni gecə-gündüz axtardım. Axırda Smiti tapdım, o da öldü, heç sağ ikən üzünü də görə bilmədim. Bu arada mən birdən bir hadisə ilə əlaqədar olaraq bildim ki, məndən ötrü şübhəli olan bir arvad Vasilyevski adasında ölmüşdür. |
| 1091 |
Onun romantik, divanə qəlbi mələyinin zibilə çevrilməsinə, xüsusilə, bu təhqirə tab gətirə bilməmişdir, bilirsən bu necə təhqirdir! O, dəhşət içində, xüsusilə, bunu qüruruna sığışdıra bilməyib, ona hədsiz dərəcədə nifrət edərək, ondan uzaqlaşmış, onunla olan bütün laqələrini kəsmiş, bütün sənədləri cırmışdır. |
| 1092 |
Anası özü ona deyib. Bu şeyləri ona qızdırma içində, dərd içində deyə bilərdi. Ayrı bir adam yox idi ki, açıb desin, Nelli əlinə düşüb, hamısını ona danışıb. – Sonra əllərini bir-birinə sürtərək ləzzətlə əlavə etdi: – Bəlkə bir sənəddən-zaddan da əlimizə keçdi... Vanya, indi başa düşürsənmi, mən nə üçün buralarda veyllənirəm? |
| 1093 |
Nellinin halı xarablaşdı, o daha otaqdan bayıra çıxa bilmədi. Sonralar da o bir daha bu otaqdan bayıra çıxmadı. O iki həftədən sonra öldü. Bu iki həftə içərisində o çox ağır vəziyyətdə oldu, bircə dəfə də olsun, tamamilə özünə gəlmədi, öz qəribə xəyallarından can qurtara bilmədi. Sanki onun şüuru pozulmuşdu. |
| 1094 |
Bunu da ona de ki, mən bu yaxında İncili oxudum. Orada belə yazılıb: bütün düşmənlərinizi bağışlayın. Mən bunu oxudum, amma yenə də onu bağışlamıram, çünki anam öləndə, hələ danışa biləndə, onun mənə dediyi son sözü bu oldu: "onu qarğıyıram", mən də onu qarğıyıram, özümdən ötrü yox, anamdan ötrü qarğıyıram... |
| 1095 |
Bunu söyləyərkən Nellinin rəngi ağardı, gözləri parıldadı, ürəyi elə bərk döyünməyə başladı ki, başını balışa qoyub uzandı, iki dəqiqə heç danışa bilmədi. Nelli sonuncu dəfə olaraq məni bərk-bərk qucaqladı. Evdəkilər hamısı içəri girdi. Nikolay Sergeiç başa düşə bilmirdi ki, o ölür, bunu heç ağlına sığışdıra bilmirdi. |
| 1096 |
Nellinin hər bir kiçik arzusunu, hər bir istəyini qabaqcadan hiss edərək yerinə yetirməyə çalışırdı, onun otağından çıxıb bizim yanımıza gələndə dərdli-dərdli ağlayırdı, lakin bir az sonra yenə dəmid etməyə başlayır, bizi inandırmağa çalışırdı ki, o sağalacaqdır. Nikolay Sergeiç onun bütün otağını gül-içəklə bəzəmişdi. |
| 1097 |
O axşam ki, Nelli bizimlə halallaşdı, qoca Nikolay Sergeiç onunla həmişəlik vidalaşmaq istəmirdi. Nelli ona baxıb gülümsəyir, bütün axşamı şən görünməyə çalışırdı. Nikolay Sergeiçlə zarafat edirdi, hətta gülürdü... Biz hamımız onun yanından ümidlə çıxdıq, lakin ertəsi gün o danışa bilmədi. İki gündən sonra ldü... |
| 1098 |
O, Nellinin üstündə elə ağlayırdı ki, sanki Nelli onun öz doğma övladı idi. Nataşa, mən, biz hamımız ona təsəlli verirdik, lakin o ovunmurdu, Nellinin dəfnindən sonra o, bərk xəstələndi. Anna Andreyevna Nellinin boynundan çıxartdığı müşənbəni mənə verdi. Nellinin anasının knyaza yazdığı məktub bu müşənbənin içində idi. |
| 1099 |
Hava isti idi, gün işığı par-par parıldayırdı, onlar bir həftədən sonra gedəcəkdi. Nataşa qəribə bir nəzərlə xeyli mənə baxdı. Vanya, axı niyə mən sənin xoşbəxtliyini məhv etdim! Rus dilindən tərcümə edən: Nəriman Əbdülrəhmanlı İkihəftəlik ayrılıqdan sonra axır ki, geri döndüm. Bizimkilər üç günüydü Ruletenburqdaydılar. |
| 1100 |
Aydın idi ki, onlar hardansa pul ələ keçiriblər. Hətta mənə elə gəldi, general üzümə baxmağa bir az vicdan əzabı çəkir. Marya Filippovnanın başı əməlli-başlı qarışıq idi, mənimlə başdansovdu danışırdı; amma pulları qəbul elədi, saydı və 1örünür, Baden-Baden şəhəri nəzərdə tutulur mənim raportuma axıracan qulaq asdı. |
| 1101 |
Şübhəsiz, o, bunu qəsdən elədi. Amma biz söhbətləşməliydik. Ürəyim yaman dolmuşdu. Mənə otelin dördüncü qatında kiçik bir otaq ayırdılar. Burada bilirlər ki, generalın məiyyətinə məxsusam. Həreydən görünür ki, onlar hər halda, özlərini göstərə biliblər. Generalı hamı burda çox zəngin rus kübarlarından sayır. |
| 1102 |
Hər halda, mən sizin tərbiyəçiniz deyiləm, belə rolu öz üzərinə götürməyi də arzulamıram, amma heç olmasa, məni nüfuzdan salmamağınızı arzulamağa ixtiyarım var..." Nahardan qabaq uşaqlarla evə qayıdanda bütöv bir dəstə ilə rastlaşdım. Bizimkilər hansısa xarabalığa gedirdilər. İki qəşəng fayton, əla atlar! |
| 1103 |
Mən elə belə də bilirdim ki, nahar masası arxasında yığışanda m-r le comte məni tanımayacaq. General, əlbəttə, bizi tanış etməyi, yaxud heç olmasa, məni ona təqdim eləməyi, qəti fikirləşməzdi də; amma m-r le comte özü Rusiyada olmuşdu və onların outchitell adlandırdıqları quşun necə balaca olduğunu bilir. |
| 1104 |
Amma boynuma alım, axı mən nahara da çağırılmamış gəlmişdim; görünür, general tapşırıq verməyi yadından çıxarmışdı, yoxsa yəqin ki, məni 4-b qraf – fransızca 5-m, qrafinya – fransızca table do not arxasında nahar eləməyə göndərərdi. Mən zbaşına gəlmişdim, ona görə də general üzümə narazılıqla baxdı. |
| 1105 |
İndisə budu, qəfildən ona artıq Ruletenburqda rast gəldim. Ömrümdə heç zaman ondan artıq utancaq adamla üz-üzə gəlməmişdim; o, sarsaqcasına utancaqdı, əlbəttə, bunu özü də bilir, ona görə ki, heç də axmaq deyil. Bununla belə, çox sevimli və sakit adamdı. Rusiyadakı ilk görüşümüzdə onu danışmaq zorunda qoydum. |
| 1106 |
Polina içəri ümumi masa – fransızca girəndə ingilis şəfəq kimi alışıb yandı. O, masa arxasında mənim onunla yanaşı oturduğuma çox şad idi. Deyəsən, artıq məni özünə yaxın dost sayırdı. Masa arxasında fransızciyəz qeyri-adi hərəkətlər eləyirdi: o, hamıyla etinasız, lovğa davranırdı. Moskvadasa, yadımdadı, boş-boş qırıldadırdı. |
| 1107 |
General arabir əks fikirlər söyləməyə cəsarət eləyirdi – amma ciddiyyətlə, yalnız öz vüqarını büsbütün itirməmək üçün. Mən qəribə ovqatdaydım, şübhəsiz, hələ naharın yarısınacan özümə adi, həmişəki sualımı verməyə fürsət tapmışdım: – Bu generalla vaxtımı niyə öldürürəm, elə vvəlcədən onlardan niyə aralanmıram? |
| 1108 |
Üzümü generala çevirdim, birdən tamamilə ucadan və aydın şəkildə, həm də deyəsən, onun sözünü kəsib dedim ki, bu yay ruslara otellərin ümumi masaları arxasında nahar eləmək qətiyyən olmaz. General təəccüblü baxışlarını mənə dikdi. Əgər, yalnız siz russunuzsa, bir söz deməyə imkan yoxdu. Bunları fransızca dedim. |
| 1109 |
Onda yaman acığım tutdu; qalxdım, abbata yaxınlaşdım və qətiyyətlə dedim ki, monsinyor başqalarını qəbul elədiyi kimi məni də yola sala bilər. Qəfildən abbat məndən qeyri-adi təəccübləz döndərdi. Sadəcə, o anlaya bilmirdi ki, miskin bir rus zünü monsinyorun qonaqlarıyla eyniləşdirməyə necə cəsarət eləyir. |
| 1110 |
Bir sözlə, özümü elə göstərdim ki, əl çəkməyəcəyəm. Abbat mənə sonsuz qəzəblə baxdı, sonra pasportumu əlimdən qapdı və yuxarı apardı. Bir dəqiqədən sonra artıq pasportuma viza vurulmuşdu. Budu, ba-ax, baxmaq istəməzsinizmi? Mən pasportumu çıxarıb Roma vizasını göstərdim. Fransız uzun-uzadı və tələsik danışmağa başladı. |
| 1111 |
Nəhayət, Marya Filippovna söhbəti kəsməkdən ötrü nə haqdasa danışdı. General məndən çox narazıydı, ona görə ki, biz artıq fransızla az qala qışqırmağa başlamışdıq. Ancaq görünür, mənim fransızla mübahisəm mister Astleyin çox xoşuna gəlmişdi. O, masanın arxasından qalxıb mənə onunla bir qədəh şərab içməyi təklif elədi. |
| 1112 |
Mən də Mişanı fəvvarənin yanına göndərdim, nəhayət, biz tək qaldıq. Əvvəlcə şübhəsiz, işlər haqqında danışmağa başladıq. Mən ona cəmi-cümlətanı yeddi yüz qulden verəndə, Polina sadəcə, hirsləndi. Əminiydi ki, mən Parisdə onun brilyantlarını girov qoyub, ən azı iki min, yaxud daha artıq qulden gətirəcəyəm. |
| 1113 |
Bir dəfə (bu İsveçrədə baş verdi) vaqonda yuxuya gedib, deyəsən, Polinayla ucadan danışırdım, bununla da yanımda oturan yol yoldaşlarımın hamısını Yenə də, o suala cavab verə bilmədim, daha doğrusu, düzünü desəm, mən yenə, yüzüncü dəfə özümə cavab verdim ki, ona nifrət eləyirəm. Bəli, onu görməyə gözüm yoxuydu! |
| 1114 |
And içirəm, əgər onun sinəsinə yavaş-yavaş isti bıçaq soxmaq mümkün olsaydı, əlimə ləzzətlə bıçaq götürərdim. Bununla belə, bütün müqəddəslərə and olsun ki, əgər Şlangenberqdə dəbdə olduğu kimi ayaqlarının ucuna qalxıb doğrudan da mənə desəydi, "aşağı atılın", elə o saat atılardım, hətta bundan ləzzət də alardım. |
| 1115 |
Bütün dünyanın və daha çox bizim rus qəzetlərinin felyetonlarındakı bu yaltaqlığa dözə bilmirəm; o qəzetlərdə demək olar, hər yaz felyetonçular iki şey barədə söhbət açırlar: birincisi, Reyn üzərindəki şəhərlərin oyun zallarındakı dəbdəbə bolluğundan, ikincisi, guya masalarınstündə yığılan qızıl tığlarından. |
| 1116 |
Bununla belə əgər tək olsaydım, onda elə fikirləşirəm, tezliklə çıxıb gedərdim, oyuna başlamazdım. Boynuma alıram, ürəyim çırpınırdı və soyuqqanlı deyildim; yəqin bilirdim, çoxdan qət eləmişdim ki, Ruletenburqdan elə-belə çıxıb getməyəcəyəm; mütləq taleyimdə nəsə köklü və qəti dəyişikliklər baş verəcək. |
| 1117 |
Bu nə qədər gülməli olsa da, özümçün ruletkadan çox şey gözləyirəm, amma mənə elə gəlir, hamının qəbul elədiyi oyundan nəsə gözləməyin axmaqlıq və mənasız olması barədə mühafizəkar fikir daha gülməlidi. Nəyə görə, qumar pul əldə eləməyin hansısa üsulundan, məsələn, tutaq ki, alverdən pisdi? O düzdü ki, yüzündən biri udur. |
| 1118 |
Mən tezliklə və daha çox udmaq arzusunda qətiyyən natəmiz bir şey görmürəm; kiminsə "axı az-az oynayırlar" bəraətinə: "daha pis, ona görə ki, xırda tamahdı" cavabı verən bir gonbul, harın moralistin fikri mənə həmişə çox axmaq görünürdü. Düzdü, xırda tamah və iri tamah – hamısı eyni deyil. Bu proporsional məsələdi. |
| 1119 |
Ən yaxşısı odur ki, adamlar bir-irindən utanıb-çəkinmirlər, əksinə, açıq, səmimi hərəkətlər eləyirlər. Öz-özünü aldatmağın axı nə əhəmiyyəti var? Ən mənasız və xeyirsiz məşğuliyyətdi! İlk baxışda bu qumar claflarının masalarının başına yığışmasındakı ciddiyyət və hətta ehtiram xüsusilə çirkin hərəkətiydi. |
| 1120 |
Əgər ona məsələn, elə görünsəydi ki, bütün qalan oyunçular da, quldenin üzərində əsən bütün bu yaramazlar da elə onun zü kimi varlılar, centlmenlərdi, yalnız təkcə əyləncəyə və marağa görə oynayırlar, hətta çox-çox pis olmazdı. Bu həqiqəti tamamilə bilmək, adamlara günahsız nəzər salmaq, lbəttə, fövqəladə kübarlıq olardı. |
| 1121 |
Xanım udurdu, yaxud uduzurdu, mütləq gülümsünürdü, çox razı halda uzaqlaşırdı. Bizim general ləyaqət və vüqarla masaya yaxınlaşdı; nökər ona stul vermək üçün az qala irəli atılmışdı, amma o, Bununla belə, bir fransız mənim yanımda nəşəylə, hər cür həyəcansız-filansız əvvəlcə uddu, sonrasa otuz min franka qədər uduzdu. |
| 1122 |
Ümumiyyətlə, centlmen üçün həddən artıq diqqətli müşahidəyə layiq olan tamaşalar azdı. Bununla yanaşı, əxsən mənə elə gəldi ki, bütün bunlar da xüsusilə, yalnız təkcə müşahidə üçün gəlməyən, özünü də səmimi qəlbdən, vicdanla bütün yaramazlara aid eləyən kəs üçün həddən artıq diqqətli müşahidəyə dəyər. |
| 1123 |
Yaramaz doğrudan da, çox iyrənc oynayır. Mən hətta o fikirdən də uzaq deyiləm ki, burda masanın yanında çoxlu n adi oğurluqlar baş verir. Masaların başında və ayağında oturan, banklara nəzarət eləyən, uduşları verən xidmətçilərin işi həddən artıq çoxdu. Üstəlik də, bunların çox hissəsi fransızlardı. |
| 1124 |
Bu axşam Polina Aleksandrovnanın pullarından yüz quldenlə oynamağı qət elədim. Oyuna özümdən ötrü girməməyim barədə fikir əl-yağımı soyudurdu. Duyğu həddən artıq xoşagəlməziydi, ondan canımı mümkün qədər tez qurtarmaq istəyirdim. Mənə elə gəlirdi ki, Polina üçün başlamaqla öz xoşbəxtliyimə xələl gətirmirəm. |
| 1125 |
Yalnız birtəhər əl çəkmək, çıxıb getmək üçün qəribə xəstə duyğuyla qırmızıya daha beş fridrixsdör qoydum. Qırmızı çıxdı. Qırx fridrixsdör alıb, bundan nə çıxaracağını bilmədən, on iki orta rəqəmə iyirmi fridrixsdör qoydum. Mənə üçqat artıq pul verdilər. Beləliklə, on fridrixsdörümdən qəfildən səksən fridrixsdör yarandı. |
| 1126 |
Amma səksən fridrixsdörün hamısını bir dəfə də cüt rəqəmə qoydum. Bu dəfə dörd çıxdı; mənə daha səksən fridrixsdör saydılar və yüz altmış fridrixsdörün bütün qalığını götürüb Polina Aleksandrovnanı axtarmağa getdim. Onlar hələ də hardasa, parkda gəzişirdilər. Onunla yalnız şam yeməyi arxasında görüşə bildim. |
| 1127 |
Mən quru tərzdə ona dedim ki, çox az pulum var, buna görə də əgər oynasam belə, həddən artıq gözəçarpacaq dərəcədə uduza bilərəm. Yuxarı, öz otağıma gələndə Polinaya uduş məbləğini verə bildim, ona dedim ki, gələn həftə artıq ondan trü oynamayacağam. Amma dünən də bütün günü, o, oyun barədə mənimlə bir kəlmə də danışmadı. |
| 1128 |
Onun qürurunu, hamıya təkəbbürlə yanaşdığını bilsəm də, aramızda nəsə qəribə, bir çox cəhətdən məndən trü anlaşılmaz münasibət yaranıb. Məsələn, onu dəlicəsinə sevdiyimi bilir. Hətta ehtirasım barədə maneəsiz, qadağasız danışmağa mənə icazə verməkdən başqa, nifrətini bildirməyi nəyləsə ifadə eləyə bilməzdi. |
| 1129 |
Heç zaman məni öz dostyana səmimiyyətiylə sakitləşdirməyə layiq ola bilməyəcək. Bir də ki, mənim də rahatsız olduğum, onun qayğılarından, uğursuzluqlarından bəlkə də özündən üçqat artıq qayğılandığım, əzab çəkdiyim barədə hisslərimə fikir verməyə dəyərmi? Mən hələ üç həftə qabaq onun ruletkada oynamaq niyyəti haqqında bilirdim. |
| 1130 |
Amma məsələ bundadır ki, o mənə sual yağdırmağa imkan verə-erə onlara cavab vermir. Bir çox hallarda o, sualları heç eyninə də almır. Bax, bizim işimiz belədi! Dünən bizə dörd gün qabaq Peterburqa göndərilən, hələ də cavabı alınmayan teleqram haqqında çox danışıldı. General görünür, rahatsız və fikirlidir. |
| 1131 |
Mənə hətta elə gəldi ki, bizim fransız da qabaqlar mister Astleylə rastlaşıb. Bununla belə, mister Astley o qədər utancaq, həyalı, az danışandı ki, ona demək olar ki, etibar eləmək mümkündü – evin sirrini bayıra çıxarmaz. Hər halda, fransız ona ötəri baş yir və heç üzünə belə baxmır; deməli, belə çıxır ki, qorxmur. |
| 1132 |
Aydındı ki, indi xalasının ölümü barədə teleqram ondan ötrü hansı əhəmiyyət kəsb eləyir! Mənə Polinanın söhbətdən yayınması məqsədli göründü. Amma özüm də soyuq, etinasız görkəm aldım: elə hey fikirləşdim ki, o, indicə mənə yaxınlaşacaq. Buna rəğmən, dünən və bu gün bütün diqqətimi əsasən m-lle Blanche-yə yönəltdim. |
| 1133 |
Əlli beş yaşında bu cür ehtirasla vurulmaq, əlbəttə, bədbəxtlikdi! Onun üstünə də dulluğunu, uşaqlarını, tamam dağılmış malikanəsini, borclarını və nəhayət, vurulmalı olduğu qadını da əlavə eləyin. M-lle Blanche öz-özlüyündə gözəldi. Amma bilmirəm, əgər desəm ki, onun qorxunc siması var, məni başa düşərlərmi? |
| 1134 |
Hündür və enlikürəkdi, dik çiyinləri var; boynu və sinəsi genişdi; dərisinin rəngi qarabuğdayı – sarıdı, saçının rəngi tuş kimi qaradı, həm də o qədər çoxdu ki, iki bərbərə bəs edər. Gözləri qaradı, gözlərinin ağı sarımtıldı, baxışları həyasızdı, dişləri dümağdı, dodaqları həmişə boyalıdı, ondan müşk qoxusu gəlir. |
| 1135 |
Mən ortaya soxulub düz nəzarətçinin yanında durdum; sonra iki və üç əsginaz qoya-oya cəsarətsizcəsinə oyunu sınaqdan keçirməyə başladım. Bununla belə, müşahidə eləyə-eləyə sezirdim; mənə elə gəldi ki, öz-özlüyündə hesablamaların az əhəmiyyəti var, heç də bir çox oyunçuların verdikləri diqqətə layiq deyil. |
| 1136 |
Mən icazə verilən ən böyük məbləğ – dörd min qulden qoydum və uduzdum. Sonra qızışıb olan-qalanımın hamısını çıxartdım, elə həmin rəqəmə qoydum, yenə uduzdum, ardından gicəllənmiş kimi masadan aralandım. Hətta mənə nə olduğunu belə başa düşmürdüm, uduzmağım barədə Polina Aleksandrovnaya nahardan azca qabaq elan elədim. |
| 1137 |
Fransız m-lle Blanche bu dəfə də bizimlə nahar edirdilər. Sən demə, m-lle Blanche səhər oyun zallarındaymış, mənim qəhrəmanlığımı da görübmüş. Bu dəfə o mənimlə nəsə diqqətlə söhbətləşirdi. Fransız birbaşa və sadəcə, soruşdu ki, doğrudanmı mən öz pullarımı uduzmuşam? Mənə elə gəlir ki, o, Polinadan şübhələnir. |
| 1138 |
Fikirləşdim ki, general bəzi iradlar eləyəcək, amma o susurdu; bununla belə onun sifətində həyəcan və rahatsızlıq duydum. Bəlkə də belə qəfil bir vəziyyətdə on beş dəqiqə rzində mənim kimi öz xeyrini bilməyən axmağın əlindən bu cür sanballı sərvət yığınının gəlib-getməsini eşitmək sadəcə, ondan ötrü ağırıydı. |
| 1139 |
Bilmirəm niyə, əlavə elədi ki, ruslar çox oynasalar da, heç nəyə qabil deyillər. Bəs sonra nə olacaq? Böyük oğula da asan deyil: onun orada Amalhen kimi ürəkdən vurulduğu biri var, – amma evlənmək olmaz, ona görə ki, hələ yetərincə qulden toplanmayıb. Onlar da abırla və səmimi qəlbdən gözləyirlər, təbəssümlə də qurban gedirlər. |
| 1140 |
Hə, möhtəşəm mənzərə deyilmiş: yüzillik, yaxud ikiyüzillik irsi əmək, dözüm, namusluluq, xarakter, mətanət, haqq-hesab, evin damında leylək! Artıq nə istəyirsiniz, axı burda ali heç nə yoxdu, onların özləri də bu nöqtədən dünyanı və günahkarları mühakimə, daha doğrusu, azacıq özlərinə oxşamayanları edam edirlər. |
| 1141 |
Mənim inamım belədi. Adəti üzrə o, sözünü axıracan demədi. Əgər bizim general nə haqdasa, adi gündəlik söhbətdən heç olmasa, bir damcı vacib şeylər barədə danışmağa başlayırdısa sözünü heç zaman bitirmirdi. Fransız gözlərini azca bərəldib etinasızlıqla qulaq asırdı. O mənim danışdığımdan demək olar, heç nə anlamadı. |
| 1142 |
Bizim xanımlar fransızlara bu qədər alçalırlar, çünki onların forması yaxşıdır. Məncə, bununla belə, heç bir forma da yoxdu, yalnız xoruz var, le coq qaulois. Amma bunu başa düşə bilmərəm, mən qadın deyiləm. Ola bilər, xoruzlar da yaxşıdılar. Hə, ümumiyyətlə, ağ yalan danışdım, sizsə məni saxlamırsınız. |
| 1143 |
Bunu sizə bəyan edirəm. Hətta hansısa ləyaqətin dərdini də çəkmirəm. İndi mənim içimdə hər şey dayanıb. Siz özünüz bilirsiniz ki, nəyə görə. Mənim beynimdə bircə insani fikir də yoxdu. Axı, artıq çoxdan nə dünyada, nə Rusiyada, nə burda nələr baş verdiyini bilmirəm. Bax, Drezdenə getdim. Drezdenin necə olduğunu xatırlamıram. |
| 1144 |
Sizi nəyə görə sevdiyimi də bilmirəm. Ola bilsin, heç də yaxşı deyilsiniz. Təsəvvür eləyin ki, hətta sizin, hətta sifətinizin gözəl olub-olmadığını bilmirəm! Qəlbiniz yəqin ki, gözəl deyil; ağlınız nanəcibdi; bu çox güman ki, belədi. Yadımdadı, o məni nəsə xüsusi diqqətlə nəzərdən keçirirdi. |
| 1145 |
Şlangenberq məsələsindəsə, hətta indi də şərəfimə and içirəm: əgər o zaman mənə aşağı atılmağı əmr eləsəydi – atılardım. Blanche-yə ehtirasa mübtəla olmuş, müflisləşmiş və ağlını itirmiş adamın qızlığısınız; sonrasa – bu fransız, sizə öz sirli təsiriylə... bax, indi də mənə bu cür... ciddi sual verirsiniz. |
| 1146 |
Yaxud məni səmimiyyətə layiq görməkdən utanırsınız bəyəm, siz məndən utana bilərsiniz? Yox ey, sizlik deyil! Əlbəttə, əmrə görə öldürəcəksiniz də, sonrasa sizi göndərməyə cəsarət elədiyimə görə, məni də ldürməyə gələcəksiniz. Bu sözləri eşidəndə elə bil, nəsə beynimə vurdu. O qəfildən qəhqəhə çəkdi. |
| 1147 |
Baronessa Vurmerhelmdi. Üçcə gündü ki, gəlib. Ərini görürsünüz, uzundraz, arıq, əlində əl ağacı olan prusiyalını? Yadınızdadı o, üçüncü gün bizə necə diqqətlə baxırdı? Bu dəqiqə durun, baronessaya yaxınlaşın, şlyapanızı çıxarın, ona fransızca bir söz deyin. Mən, sadəcə, gülmək istəyirəm. Hə, yalnız onu istəyirəm, vəssalam! |
| 1148 |
Əlbəttə, bu axmaqlığıydı, əlbəttə, boyun qaçıra bilməzdim, amma baronessaya yaxınlaşmağa başlayanda, yadımdadı, elə bil, mənim özümü nəsə qızışdırdı. Məhz məktəblisayaq qızışdırdı. Həm də dəhşətli dərəcədə, kefli kimi qızışmışdım. Budur, artıq o axmaq söhbətdən iki gün keçib. Nə qədər qışqırıq, səs-küy, dedi-qodu, taqqa-tuk! |
| 1149 |
Görəsən, nə baş verir, doğrudan da azğın vəziyyətdə olub-olmadığım, yaxud sadəcə, yolumu azdığım, əl-ayağımı bağlayanacan ağlıma gələni eləməyim barədə özümə hesabat verməyi bacarmıram. Bəzən mənə elə gəlir ki, hələ uşaqlıqdan, heç məktəb skamyasından belə uzaqlaşmamışam, sadəcə, özümü kobud məktəbli kimi aparıram. |
| 1150 |
Bəlkə də o olmasaydı, məktəbli kobudluğu da baş verməzdi. Kim bilir, bəlkə də mən bütün bunlarımidsizlikdən (bununla belə, bu cür fikirləşmək nə qədər axmaqlıq olsa da) eləyirəm. Başa düşmürəm, başa düşmürəm, onda yaxşı nə var? Axı başqalarının da ağlını başından çıxarır. Ucaboylu, qədd-qamətlidi. Ancaq çox incədi. |
| 1151 |
Beş addım məsafə qalanda şlyapamı çıxarıb təzim elədim. Yadımdadı, baronessa açıq-boz rəngli, büzməli gen paltarda idi, quyruğu olan çənbərli tuman geyinmişdi. Özü balaca, qeyri-adi dərəcədə kök idi, dəhşətli dərəcədə qalın və sallaq buxağı olduğundan, boynu qəti görünmürdü. Sifəti tünd-qırmızı idi. |
| 1152 |
Sifəti alman qaydasınca əyriydi, minlərlə xırda qırışlarla rtülmüşdü; eynək taxmışdı; qırx beş yaşı olardı. Ayaqları az qala sinəsindən başlanırdı; deməli, bu cinsdi. Tovuzquşu kimi qürurludu. Bir balaca yöndəmsizdi. Üzünün ifadəsində, dərin zəkalılığı özünəxas tərzdə əvəz eləyən qoyun görkəmindən nəsə vardı. |
| 1153 |
Yalnız baron azacıq qaşlarını çatdı. Baronessa eləcə mənim üstümə üzüb gəlirdi. Sonra təzim elədim, şlyapamı başıma qoydum və nəzakətlə üzünə baxa-baxa, gülümsəyərək baronun yanından keçdim. Şlyapamı çıxarmağı mənə o tapşırmışdı, ancaq təzim eləməyi, məktəblisayaq hərəkət etməyi özümdən toqquşdurmuşdum. |
| 1154 |
Camaatın arasından bəziləri danışırdılar, başqaları bir şey anlamadan mənə baxırdılar. Bununla belə, yaxşı xatırlamıram. Mən dönüb adi addımlarla Polina Aleksandrovnaya doğru getdim. Amma onun oturduğu yerin yüz addımlığına çatmamışdım ki, gördüm, qalxdı və uşaqlarla otelə sarı yollandı. Bütün axşamı parkda keçirdim. |
| 1155 |
Yalnız saat on birdə evə qayıtdım. O dəqiqə generalın göndərdiyi adam dalımca gəldi. Bizimkilər oteldə iki mərtəbəni tuturlar: onların dörd otağı var. Birinci – böyük salondu, royalı var. Onun böyründəki də böyük otaq isə generalın kabinetidi. General məni burda, kabinetin ortasında əzəmətli görkəmlə durub gözləyirdi. |
| 1156 |
Şlyapamı çıxardım və nəzakətlə (sizi inandırıram ki, nəzakətlə) dedim: "Madame, j'ai l'honneur qetre votre esklave". Baron çevrilib "heyn!" qışqıranda, birdən elə zümdən çıxdım ki, "Ja wohl!" qışqırdım. Məncə, iki dəfə qışqırdım: bir dəfə adi qaydada, ikinci dəfə isə var gücümlə, uzada-uzada. Vəssalam. |
| 1157 |
Onu da bilirsinizmi, general, mən günahımı tamamilə boynuma alıram. Amma burda öz gözlərimdə məni günahdan azad eləyən bir məsələ var. Son vaxtlar, təxminən iki, hətta üç həftədi, mən özümü pis hiss eləyirəm: xəstə, əsəbi, qəzəbli, fantastik vəziyyətdəyəm, bir sıra hallarda da öz üzərimdə nəzarəti tamamilə itirirəm. |
| 1158 |
Bilmirəm, mən ondan üzr istəyəndə, baronessa Vurmerhelm bu vəziyyəti nəzərə alarmı (ona görə ki, mən ondan üzr istəmək fikrindəyəm)? Güman eləyirəm ki, qəbul eləməz. Üstəlik də, eşitdiyimə görə, axır vaxtlar vəkillər cinayət prosesləri zamanı öz müştərilərini, caniləri həddən artıq tez-tez təmizə çıxarmağa nail olurlar. |
| 1159 |
Onlara, ola bilər ki, hüquqi-tibbi aləmdəki bu tərəqqi hələ məlum deyil, ona görə də mənim izahatlarımı qəbul eləməyəcəklər. Biz ayrıldıq, hörmətli cənab! Siz məndən qalan bu dörd yüz frixsdörünüzü, üstəlik, burdakı hesabdan dörd florin almalısınız. Bu pul, bu da haqq-hesab kağızı; bunları yoxlaya bilərsiniz. |
| 1160 |
Sizdən başağrısından, xoşagəlməz hərəkətlərdən özgə bir şey görməmişəm. Mən bu saat xidmətçini çağıraram, ona deyərəm ki, sabahdan sizin oteldəki xərcləriniz daha mənlik deyil. Burdan gedəndə, yenidən sizi öz evimə qəbul eləməyə hazıram. Mən indi ancaq belə, hə, bir sözlə, – axı səbəblərini bilirsiniz ki! |
| 1161 |
Bundan başqa məndə bəzi hiss və arzular formalaşmışdı: əgər mən, məsələn, onun qarşısında zbaşına yox olaramsa, bu, heç də o demək deyil ki, adamların qarşısında islanmış cücəyəm, təkcə baron "məni dəyənəklə vurmayacaq". Bütün bunları ələ salmaq, həm də vəziyyətdən yaxşı çıxmaq istəyirdim. Qoy baxsınlar. |
| 1162 |
Səsləməsə də, hər halda görəcək ki, mən islanmış toyuq deyiləm... Bu nə işdi belə? Dayə deyir, o, çoxdan hazırlaşırdı; ancaq necə ola bilər ki, bundan heç kəs xəbər tutmasın? Bununla belə, bəlkə təkcə mən bilmirdim? Dayə ağzından qaçırtdı ki, hələ üçüncü gün Marya Filippovna generalla ciddi söhbət eləyib. |
| 1163 |
Bu, yəqin m-ee Blanche-ylə bağlıdı. Hə, burda nəsə, ciddi hadisələr hazırlanır. Səhəri xidmətçini çağırıb elan elədim ki, mənə xüsusi hesab yazıblar. Nömrəm hələ o qədər baha deyildi ki, məlli-başlı qorxum və oteldən çıxıb gedim. Mənim on altı fridrixsdörüm vardı, ordasa... orda, bəlkə də var-dövlət! |
| 1164 |
O dəqiqə anladım ki, burda nəsə xüsusi bir iş var. O, çox lütfkarlıqla içəri girdi, otağımla bağlı mənə kompliment dedi. Əlimdə şlyapa durduğumu görüb soruşdu ki, məgər gəzməyə belə tez gedirəm? İş üçün mister Astleyin yanına getdiyimi eşidəndə nəsə fikirləşib dərk elədi və onun sifəti fövqəladə qayğılı görkəm aldı. |
| 1165 |
Məsələn, fantastik, orijinal, qeyri-di olmağa lüzum görürsə, onda onun fantaziyası çox axmaq, qeyri-təbii olur, əvvəlcədən hazırlanmış, artıq çoxdan bayağılaşmış formalardan tərtib olunur. Təbii fransızsa ən meşşan, xırda, adi müsbət keyfiyyətlidən ibarətdi, bir sözlə, dünyada ən cansıxıcı məxluqdu. |
| 1166 |
Sizin bütün fikirlərinizin hamısı əlbəttə, çox ağıllıdı; amma məhz məndən xahiş elədi, sizə çatdırım ki, bu, qətiyyən baş tutmayacaq. Ən azı baron sizi qəbul eləməyəcək, nəhayət, o axı bütün hallarda sizin tərəfininzdən yol veriləcək növbəti xoşagəlməzliklərdən canını qurtarmaq üçün hər cür vasitəyə malikdi. |
| 1167 |
Axı bu kifayət qədər lverişlidi, elə deyilmi? Mən ona tamamilə sakitcə etiraz etdim ki, bir qədər səhv eləyir; ola bilər ki, baron məni qovmasın, əksinə, qulaq assın, onu qəbul eləməyimi istəsin, güman ki, sonra gəlib yrənməyə çalışsın: bütün bu işləri məhz necə görəcəyəm? Mənim əzizim, bağışlayın, sizin adınızı unutmuşam. |
| 1168 |
Hava bir qədər məni özümə gətirdi. Yalnız iki dəqiqədən sonra dərk eləməyə başladım, mənə iki fikir əyan oldu: birincisi, – belə boş şeylərdən, bir neçə məktəblisayaq hərəkətlərdən, dünən sözarası deyilmiş, ağlagəlməz uşaq təhdidlərindən belə ümumi həyəcan qalxıb! İkinci fikir: ancaq bu fransızın Polinaya təsiri necədi, görən? |
| 1169 |
Hətta fərz eləmək olar ki, o yalnız bu yaxınlarda De-Qriye kimi adlanmağa başlayıb. Çünki burda ona başqa ad altında rast gələn bir adam tanıyıram. Beləliklə, mənim əhvalatım qurtardı. Bir dəfə eyniylə knyaz kimi qraf da yox oldu; mademoiselle Zelma axşam oynamağa tək gəldi; bu dəfə heç kəs ona əlini təklif eləmədi. |
| 1170 |
Nəticədə baronessanın şikayəti əsasında axşam bir daha vağzalda görünməmək barədə təklif aldı. Əgər mənə bu xırda, xoşagəlməz təfərrüatların məlum olmasından təəccüblənirsinizsə, bütün bunları elə həmin axşam mademoiselle Zelmanı öz faytonunda Ruletenburqdan Spaya aparan bir qohumumdan, mister Fiderdən eşitmişəm. |
| 1171 |
Razılaşın ki, ən azı toya qədər o, baronun və baronessanın diqqətini özünə cəlb eləmək istəməzdi. Bir sözlə, hazırda qalmaqal ona sərfəli deyil. Siz onların eviylə bağlısınız; sizin hərəkətləriniz qalmaqala səbəb ola bilər, xüsusən ona görə ki, o, hər gün camaat arasında generalla, ya da miss Polinayla qol-qola görünür. |
| 1172 |
Otelin geniş eyvanının böyük meydançasında pillələrlə kresloda gətirilmiş, nökərlərlə, qulluqçularla, otelin çoxsaylı quyruqbulayan qətiyyətilə, ali qonağı qarşılamağa çıxmış ober-kelnerin özünün iştirakıyla xüsusi qulluqçuları, bağlama və çamadanlarının gurultulu səs-küyləri gələn nənə təntənəylə oturmuşdu! |
| 1173 |
O da hələ yüz addımlığından məni iti gözləriylə süzürdü, kresloda aparanda, məni tanımışdı, adımı atamın adıyla səsləmişdi – onu da adəti üzrə birdəfəlik yadında saxlamışdı. Belə birisini tabutda uzanan, basdırılmış və miras qoyub getmiş halda gözləyirdilər, o isə bizim hamımızdan, bütövlükdə oteldəkilərdən çox yaşayacaq! |
| 1174 |
O, yəqin ki, bütün otelin altını üstünə çevirəcək! Təzim eləmək, salamlaşmaq bacarmırsan, nədi? Yoxsa lovğalanırsan, istəmirsən? Bəlkə məni tanımadın? Eşidirsən, Potapıç, – onu müşayiət eləyən əyanına, franklı, ağ qalstuklu, çəhrayı dazlı, ağsaç qocacığaza müraciət elədi. – Eşidirsən, tanımır! Dəfn eləyiblər! |
| 1175 |
Axı mən həreyi bilirəm! Bax, görürsən. Mən sağ-salamatam! Nənəni apardılar; mən geniş pilləkənlə irəlidə gedirdim. Yürüşümüz çox təsirliydi. Kim rast gəlirdi, – dayanıb dörd gözlə baxırdı. Bizim otel burada ən yaxşı, ən bahalı və kübar otel sayılırdı. Pilləkən və dəhlizlərdə həmişə əla xanımlar, vüqarlı ingilislər görürsən. |
| 1176 |
O, əlbəttə, bütün soruşanlara cavab verirdi ki, bu, çox hörmətli əcnəbidi, une russe, une comtesse, qrande deme və bir həftə əvvəl laqrande duchesse de N-in tutduğu həmin o otaqları tutacaq. Kresloda aparılan nənənin hökmü və amiranə görkəmi təsirin başlıca 43us qrafiniyası, hörmətli xanımdı – frans. |
| 1177 |
Məni elə bil, nə isə qızışdırmışdı, irəlidə həddən artıq şad görkəmlə gedirdim. Bizimkilər üçüncü qatda məskən salmışdılar; mən heç xəbər də göndərmədim, hətta qapını da döymədən, sadəcə, taybatay açdım, nənəni təntənəylə içəri apardılar. Onların hamısı elə bil, qəsdən generalın kabinetinə yığışmışdılar. |
| 1178 |
Generaldan, Polinayla uşaqlardan, onların dayəsindən başqa De-Qriye, m-lle Blanche, yenə də amazonkada, onun anası m-me veuve Cominges, balaca knyaz, bir də onlarda birinci dəfə gördüyüm alman, alim-səyyah da kabinetdəydilər. Nənənin kreslosunu düz otağın ortasında, generalın üç addımlığında yerə qoydular. |
| 1179 |
Nənə də dinməzcə, tərpənmədən onu süzdü, – amma bu təntənəli, meydan oxuyan, kinayəli baxışıydı! Onlar bir-birinə bütün ətrafdakıların dərin sükutu içində düz on saniyə baxdılar. De-Qriye əvvəlcə çaşdı, amma sonra onun üzündə qeyri-adi narahatlıq göründü. M-le Blanche qaşlarını dartdı, ağzını açıb vəhşi nəzərlərlə nənəyə baxdı. |
| 1180 |
Polinanın baxışlarında həddən artıq təəccüb, anlaşılmazlıq ifadə olunurdu, amma o, qəfildən yaylıq kimi ağardı; bir dəqiqədən sonra qan sürətlə üzünə vurdu və yanaqlarını qızartdı. Bəli, bu hamısı üçün faciəydi! Mən ancaq baxışlarımı nənədən bütün ətrafdakılara və əksinə 46azıq generalın burnunun ucunda – frans. |
| 1181 |
Burda təəccüblü nə var axı? Ən sadə tərzdə. Onların hamısı da buna təəccüblənirlər. Salam, Bax, görürsənmi: yatdım-yatdım, müalicə elədilər, elədilər, mən həkimləri qovdum, Nikoldan ponomarı çağırdım. O elə bu xəstəlikdən ot ovuntusuyla bir qadını sağaldıb. Hə, mənə də kömək elədi; üçüncü gün qan-tərə batıb qalxdım. |
| 1182 |
Bir günün içində yığışdım, keçən həftə cümə günü qızı, Potapıçı da, nökər Fyodoru da götürdüm. O berlinli Fyodoru da qovdum, ona görə ki, görürəm, o heç lazım deyil, təkbaşıma da gəlib çıxardım... Xüsusi vaqon götürərəm, yükçülərsə, bütün stansiyalarda var, iki qrivnaya hara istəsən, apararlar. Gör, necə mənzil tutmusunuz! |
| 1183 |
– Bunu hansı pullarla eləyirsən, atam-atam? Axı, sənin hər şeyin 48şağı rütbəli keşiş Rusiyada qədim xırda pul girov qoyulub. Təkcə bu fransızciyəzə də pul borclusan axı! Mən axı, hamısını bilirəm, hamısını bilirəm! Mister Astley dəvətdən həddən artıq razıydı. Nənə Polinanı başdan-ayağacan diqqətlə, məmnun baxışlarla süzdü. |
| 1184 |
Amma daha mənim vaxtımdı. Gəzmək də istəyirəm, yoxsa elə hey vaqon ki, vaqon... Hə sənə nə olub, hələ də məndən inciksən? – qarı generala müraciət elədi. Hə, indi mənim nömrəmə baxmaq lazımdı, sonrasa hər yerə baş çəkərik. Di qaldırın. Nənəni yenə qaldırdılar, hamısı dəstəylə kreslonun arxasınca pilləkənlə aşağı yönəldi. |
| 1185 |
Həqiqətən də bu otaqlarda bir həftə vvəl hansısa qrande duchesse qalırdı. Bu haqda əlbəttə, mənzilin qiymətini daha da qaldırmaq üçün dərhal da yeni qonaqlara məlumat verildi. Nənəni otaqların hamısında gəzdirdilər, daha doğrusu, itələyə-itələyə apardılar, qarı da hər şeyə diqqətlə, ciddiyyətlə baxdı. |
| 1186 |
O saat kitaba qeyd elədilər: "Madam ela generale prinsesse de Tarassevitcheva". Baxmayaraq ki, Ober-kelner dedi ki, yəqin hansısa qrafinyanın portretidi. Mən izah elədim ki, ruletkalar vağzalda, zallarda yerləşir. Sonra suallar yağmağa başladı: Çoxdularmı? Çoxmu oynayırlar? Bütün günümü oynayırlar? Necə qurulublar? |
| 1187 |
Vağzalacan yarım verstiydi. Yolumuz bağa qədərabalıd ağaclarının xiyabanıyla uzanırdı, bağın yanından tüb düz vağzala dirənirdi. General bir azca rahatlandı, çünki yürüşümüz yetərincə gülməli olsa da, nizamlı və abırlıydı. Mineral sularda ayaqdan şikəst xəstə, zəif adamın peyda olması faktında da təəccüblü heç nə yox idi. |
| 1188 |
M-lle Blanche gülürdü, bir az nəşəliydi və hətta hərdənbir nənəylə tamamilə iltifatla əylənirdi, buna görə qarı, nəhayət, onu təriflədi. O biri tərəfdən Polina nənənin bu cür dəqiqəbaşı, saysız-hesabsız suallarına cavab verməliydi: "Bu keçən kişi kimiydi? Bu gələn qadın kimdi? Şəhər böyükdümü? Bağ iridimi? |
| 1189 |
Bununla belə, vağzal polisi kifayət qədər ayıqdı. Əlbəttə, basırıqdan qaçmaq olmaz; ksinə, camaatın axışıb gəlməsinə sevinirdilər, ona görə ki, sərfəlidi; amma masaların ətrafında oturan səkkiz nəzarətçi dörd gözlə pul qoyuluşunu diqqətdə saxlayırdılar, elə onlar da uduşları verir, mübahisə düşəndəsə, yoluna qoyurdular. |
| 1190 |
Sonuncu halda, bu dələduzluq nəzarətçilər, yaxud oyunçular tərəfindən daha tez sezilir. Lakin məbləğ bir elə böyük deyilsə, onda pulun əsl sahibi qalmaqala baş qoşmayıb, mübahisəni davam etdirməkdən imtina eləyir və çıxıb gedir. Ancaq oğrunu ifşa etməyə macal tapılarsa, həmin dəqiqə oyundan çıxarırlar. |
| 1191 |
Oynamayan, amma oyunu kənardan izləyən çoxlu tamaşaçı (əksəriyyəti ailəsiylə birlikdə olan ingilislər) oyunçuların arxasından nənəyə baxmaq üçün elə o saat masaya sarı sıxlaşdılar. Çoxlu gözlük ona tərəf döndü. Nəzarətçilərdə ümid yarandı: belə məzlum oyunçu elə bil, doğrudan da, nə isə qeyri-adi bir şey vəd eləyirdi. |
| 1192 |
O mənə yarımpıçıltıyla kəskin, qırıq-qırıq suallar verirdi: bu kişi kimdi? Bu qadın kimdi? Masanın axırındakı çox böyük oyun oynayan, min franklarla pul atan, ətrafdakıların pıçıldadıqlarına görə qarşısında qızılla və bank biletləriylə qalaqlanmış qırx min frank pul udmuş çox cavan oğlan onun daha çox xoşuna gəldi. |
| 1193 |
Xidmətçilər onun ətrafında vurnuxurdular, arxa tərəfdə kreslo qoyurdular ki oğlanın yeri rahat olsun, sıxışdırmasınlar deyə yan-yörəsini təmizləyirdilər – bütün bunları əməlli-başlı nəsə ummaq üçün eləyirdilər. Başqa oyunçular uduşdan onlara bəzən saymadan, elə-belə, sevincdən əlləri tutduğu qədər pul verirlər. |
| 1194 |
Nənə onu bir neçə dəqiqə müşahidə elədi. İndi mənə izah elə görüm, hər dönüş nə deməkdir və pulu necə qoymaq lazımdır? Mən imkan daxilində qoyulmuşların bu çoxsaylı kombinasiyasının, rouge et noir, Pair et imrair manque et Passe-nin və nəhayət, sular sistemində müxtəlif çalarların nə demək olduğunu izah elədim. |
| 1195 |
Nənə tamamilə razı qaldı. Qara və ağ, cüt və tək, yarımçıq və artığın – frans. Sıfır – frans. İkinci fridrixsdörü də uduzduq; üçüncünü qoyduq. Nənə yerində güclə duruş gətirirdi. O, par-par yanan gözlərini fırlanan çarxın girinti-çıxıntılarında atılıb-düşən kürəciyə zilləyib durmuşdu. Üçüncünü də uduzduq. |
| 1196 |
Douze? Douze? Mən tələsik sualı fransızca izah elədim. Ən böyük uduşu olan nənəylə xüsusi diqqət, hörmətlə hesablaşdılar. O, düz dörd yüz iyirmi fridrixsdör, daha doğrusu, dörd min florin və iyirmi fridrixsdör almalı oldu. İyirmi fridrixsdörü qızıl pulla, dörd min florini isə bank biletləri ilə verdilər. |
| 1197 |
Qarı hətta itələşmirdi, zahirən titrəmirdi. Əgər belə mümkünsə, daxilən əsirdi. Kreslonu salonun o başına qapıya doğru itələdilər. Nənə evə çatıb, hələ pilləkəndə ober-kelnerlə rastlaşıb onu yanına çağırdı və udmağıyla öyündü; sonra Fedosyanı çağırdı, ona üç fridrixsdör bağışlayıb yemək verməyi tapşırdı. |
| 1198 |
Siz mütləq itirəcəksiniz – frans. Nənənin yanından beyni dumanlanmış halda çıxdım. Öz-özümə təsəvvür eləməyə çalışırdım ki, indi bizimkilərin hamısının halı necə olacaq və vəziyyət hansı şəkil alacaq? Aydın görürəm ki, onlar (əsasən general) hətta ilk təəssüratdan da hələ özlərinə gəlməyə macal tapmayıblar. |
| 1199 |
Bu da bir fakt: nənə hətta uduşdan sevindiyindən hamıya pul paylayanda, hər ötüb-keçəni dilənçi hesab eləyəndə, hətta bu vaxt da ağzından generala müraciətlə: "sənəsə, onsuz da verməyəcəyəm!" sözlərini çıxarırdı. Deməli, bu fikir beyninə yerləşib, inada düşüb, zünə belə söz verib; – qorxuludu, qorxuludu! |
| 1200 |
Daha bir zərbə – hər şey sona çatacaq, faş olunacaq. Hər şeydə maraqlı olsam da, öz taleyim barədə demək olar ki, narahatlıq keçirmirdim. Ovqatım qəribədi: cibimdə cəmi iyirmi fridrixsdör var; uzaqda, yad yerdəyəm, nə yaşamağa yerim var, nə vəsaitim, nə ümidim, nə də haqq-hesabım var. Amma bunun qayğısını çəkmirəm! |
| 1201 |
Onun gizlinlərinə bələd olmaq istəyirəm, istərdim ki, mənim yanıma gəlib desin: "Axı, mən səni sevirəm". Əgər belə olmasa, əgər bu dəlilik ağlagəlməzdisə, onda... yaxşı, özgə nə arzulayım? Mən özüm elə bil, öz-özümü itirmişəm, təki bədi, həmişə, ömrüm boyu yalnız onun yanında, onun trafında, onun işığı içində olum. |
| 1202 |
Bir də, bəyəm, ondan əl çəkə bilərəm? Üçüncü mərtəbədə, onların dəhlizində, elə bil, nəsə məni itələdi. Çevrildim. İyirmi addım, bəlkə də bir az artıq məsafədə qapıdan çıxan Polinanı gördüm. O, doğrudan da, məni gözləyir, məni izləyirdi. O dəqiqə də yanına çağırdı. Əlimlə işarə elədim, dayandı, məktubu ona verdim. |
| 1203 |
Qısqanclıq mənə əzab verirdimi? Amma çox pis əhvali-uhiyyədəydim. Nə barədə yazışdıqlarını da heç bilmək istəmirdim. Deməli, o, Polinanın inanılmış adamıdı! "Dost olmağına, dostdu, – fikirləşirdim, bu da aydındı (nə vaxt dostlaşmağa vaxt tapıb), – amma aralarında sevgi varmı? – Əlbəttə, yox", – ağlım mənə pıçıldayırdı. |
| 1204 |
Məsələ xoşagəlməz şəkildə mürəkkəbləşirdi. Otelə girməyə macal tapmadım ki, şveytsarla öz otağından çıxan ober-kelner xəbər verdilər ki, məni tələb eləyirlər, axtarırlar, üç dəfə dalımca adam göndəriblər yrənsin, mən hardayam? Xahiş eləyirlər bacardıqca tez generalın otağına gedim. Mən çox pis əhvali-ruhiyyədəydim. |
| 1205 |
Onlar üçlükdə nə barədəsə qızğın mübahisə eləyirdilər, hətta kabinetin qapısı da örtülüydü, heç vaxt belə şey olmurdu. Mən qapıya yaxınlaşanda, uca səslər eşitdim, – De-Qriyenin kobud, kinayəli səsini; Blanche-nin ədəbsiz, söyüş dolu, azğın qışqırığını; generalın, görünür, nədəsə zünə bəraət qazandıran yazıq səsini... |
| 1206 |
Qeyd eləyim ki, o mənimlə indiyəcən inanılmaz dərəcədə etinasızlıqla davranırdı, hətta təzimlərimə də cavab vermirdi, sadəcə, məni vecinə almırdı. O, əziz Aleksey, xeyirxah olun – frans. hörmətlə döyüldü; açdılar, – dəhliz qulluqçusu döyürdü, onun arxa tərəfində, bir neçə addımlığında Potapıç dururdu. |
| 1207 |
Yolboyu bayaqkı kimi, hər şey barədə sual vermirdi. Bizim yanımızdan yel kimi ötüb keçən çox zəngin kolyaskanı görəndə, yalnız əlini qaldırıb soruşdu: "Bu nədi? Mənim elə sən də bəsimsən, – onlar tələsik baş əyib evə sarı götürüləndə qarı mənə müraciətlə əlavə elədi. Artıq nənəni vağzalda gözləyirdilər. |
| 1208 |
Ən azı nənəyə artıq qurban kimi baxırdılar. Sonra bizimkilər nə güman etmişdilər, o da baş verdi. Məsələ bax, belə oldu. Nənə birbaşa zero-nun üstünə atıldı, o dəqiqə də on iki fridrixsdör qoymağı tapşırdı. Bir, iki, üç dəfə qoyduq – zero çıxmırdı. "Qoy, qoy!" – nənə səbirsizliklə məni itələyirdi. Mən əməl eləyirdim. |
| 1209 |
Qoyduq – uduzduq; sonra yenə, yenə uduzduq. Kreslonu itələdim, yükçülər gəldilər, biz vağzaldan çıxdıq. "Tez, tez, tez!" – nənə əmr verirdi. – "Yolu göstər, Aleksey İvanoviç, yaxındakına apar, uzaqdadımı?". Amma bağdan xiyabana burulan döngədə qabağımıza bütün dəstəmiz çıxdı: general, De-Qriye və anasıyla m-lle Blanche. |
| 1210 |
Qəfildən De-Qriye irəli atıldı. Onların üçü də yaxınlıqdaydılar; m-lle Blanche-nin anacığazıyla bir qıraqda durduğunu, knyazcığazla dilxoşluq elədiyini sezdim. General açıq-aşkar gözdən düşmüşdü, demək olar, ağzıbirə salınmışdı. Blanche yanında vargücüylə quyruq bulasa da, hətta ona baxmaq da istəmirdi. |
| 1211 |
De-Qriye yalnız onu böyük məbləğlərdən yayındırmaq istəyirdi: o, rəqəmlərə bir-bir və birlikdə qoymağı təklif eləyirdi. Mən onun göstərişiylə ilk onikilikdə bir sıra tək rəqəmlərə, on səkkizdən iyirmi dördədək olan rəqəmlər qrupunun hərəsinə beş fridrixsdör qoydum: cəmi on altı fridrixsdör qoyduq. Çarx fırlandı. |
| 1212 |
Hədsiz incimiş De-Qriye çiyinlərini çəkdi, nifrətlə nənəyə baxıb aralandı. Baş qoşduğundan elə özü də utandı; heç özünü saxlaya bilməmişdi. Nə qədər əlləşsək də, bir saatdan sonra hamısını uduzduq. Nənə xiyabana qədər bir kəlmə belə danışmadı. Xiyabanda, artıq otelə yaxınlaşanda ondan çığırtılar çıxmağa başladı. |
| 1213 |
De-Qriye onun ardınca getdi. Beş dəqiqədən sonra Marfa Polina ilə geri döndü. Bütün müddət ərzində Polina uşaqlarla öz otağında oturmuşdu, elə bil, qəsdən bütün günü bayıra çıxmamağı qərara almışdı. Onun sifəti ciddi, qəmli və qayğılıydı. Praskovya! Bu fransızciyəz sənə xeyir gətirməyəcək. Polina pörtdü. |
| 1214 |
Öz otağıma gəlib çarpayıma sərələndim. Başımı llərimin üstünə qoyub hardasa, yarım saat arxası üstə uzanmışdım. Artıq qəza baş vermişdi, fikirləşməyə bir şey vardı. Qərara gəldim ki, sabah Polinayla ciddi söhbət eləyim. Hə! Fransızciyəz? Belə çıxır ki, doğrudu! Amma bir də ki, burda nə ola bilərdi, axı? |
| 1215 |
Bütün bunlar, sadəcə, ağlagəlməzdi. Qəfildən qeyri-xtiyari yerimdən sıçradım, dərhal mister Astleyi axtarıb tapmaq, necə olursaolsun, onu danışmağa məcbur eləməkçün getmək istədim. Əlbəttə ki, o bu məsələdə də məndən çox bilir. Mister Astley? Məndən ötrü daha bir müəmmaydı! Amma qəfildən otağımın qapısını taqqıldatdılar. |
| 1216 |
Tərslikdən o, rusca başa düşürdü, hətta üç dilin qarışığıyla birtəhər danışırdı, beləliklə, onlar bir-birini az-çox başa düşürdülər. Nənə onu elə hey rəhmi gəlmədən söyürdü, polyakcığaz fasiləsiz "qalağın altına pansayağı döşənirdi", amma "Sizinlə necə müqayisə eləyəsən, Aleksey İvanoviç" – Potapıç danışırdı. |
| 1217 |
Hamısınıuduzdu; nə ki varıydı, sizin dəyişdiyinizin hamısını. Biz onu – ananı bura gətirdik, yalnız su içmək istədi, xaç çəkdi və yatağa girdi. Əldən düşmüşdümü, nədi, o dəqiqə yuxuya getdi, Allah ona mələk yuxusu versin! Oh, bu da məndən ötrü xaric olub! – Potapıç sözünə yekun vurdu, – deyirdi ki, xeyirliyə deyil. |
| 1218 |
Bütün bunların hamısı nəsə qəribə, biabırçı, ən azı, məndən ötrü faciəviydi. Başıma bəzi hadisələr – demək olar, möcüzəvi şeylər gəlmişdi; mən o hadisələrə indiyəcən ən azı, belə baxıram – ancaq başqa nöqteyi-nəzərə görə, xüsusilə mənim onda içinə düşdüyüm burulğana görə, bu hadisələr bir o qədər adi deyildilər. |
| 1219 |
Qəribədi, heç olmasa, nəyləsə məşğul olmaq üçün burdakı yaramaz kitabxanadan oxumaqdan ötrü Pol de Kokun, demək olar, zəhləm gedən romanlarını (almancaya tərcümədə) götürürəm, amma onları oxuyuram, özümə təəccüblənirəm: elə bil ciddi kitabla, yaxud ciddi məşğuliyyətlə bir az əvvəlki keçmişin cazibəsini dağıtmağa çalışıram. |
| 1220 |
Elə belə də olmalıydı: belələrindən kim bircə dəfə bu yola düşürsə, o, elə bil, qarlı dağdan xizəklə sürüşür, get-gedə daha sürətləütüyür. Nənə bütün günü axşam saat səkkizəcən oynadı; mən onun yanında olmamışam, yalnız söylənilənlərdən bilirəm. Potapıç onun yanında, vağzalda bütün günü növbə çəkdi. |
| 1221 |
Onları qovanda Potapıç irəli durub məlumat verdi ki, cibləri qızıl pullarla doludu. Nənə dərhal da nəzarətçidən xahiş elədi ki, göstəriş versin, hər iki polyakcığaz nə qədər qışqırsalar da (elə bil, iki tutulmuş xoruzuydular) polis gəlib çıxdı, o dəqiqə hər ikisinin cibləri nənənin xeyrinə boşaldıldı. |
| 1222 |
O da "qalağı pansayağı" öpürdü, Amma beləliklə, bu pan əvvəlcə, elə bil, onun oyununu düzəltdi, az qala udmuşdu, ona görə də nənə özü də artıq ondan əl çəkə bilmirdi. Bir saatdan sonra vağzaldan çıxarılmış hər iki polyakcığaz təzədən nənənin stulunun arxasında peyda oldular, təzədən öz xidmətlərini təklif elədilər... |
| 1223 |
Üstəlik, tamam uduzmuş nənə saat səkkizdə otelə qayıdanda burda da üç, yaxud dörd polyakcığaz hələ də ondan əl çəkmək istəmirdi, nənənin onları nədəsə doladığına, nəsə verməli olduğuna, tələm-tələsik inandıra-inandıra, var gücləriylə qışqıra-qışqıra kreslonun ətrafında o tərəf-bu tərəfə qaçışırdılar. |
| 1224 |
Generalla De-Qriye bu səhər bir, yaxud iki dəfə məsləhətləşmişdilər. Onları məhz bu məşğul eləyirdi: doğrudan da, birtəhər polisdən istifadə etmək olmazmı? Belə ki, bax, deməzsənmi, bədbəxt, amma hörmətli qarı ağlını itirib, axırıncı pullarını uduzur və i.a. Bir sözlə, hər hansı nəzarət, yaxud qadağa əldə eləmək olarmı? |
| 1225 |
Nəhayət, generala əlini yelləyib, hardasa gizləndi. Axşam öyrəndilər ki, o, əvvəlcədən m-lle Blanche-ylə qətiyyətlə, gizli söhbət aparıb, tamamilə oteldən çıxıb gedib. M-lle Blanche-yə gəldikdə, hələ lap səhərdən qəti tədbirlər görmüşdü: o, generalı özündən tamamilə uzaqlaşdırmışdı, hətta gözlərinə də görünmürdü. |
| 1226 |
Yaxşı, daha nə soruşmalıydım, axı. Bununla belə, mən hələ də onunla yanaşı gedirdim, amma qəfildən yolununstündə yerləşən "De quatre saisons" otelinə döndü, mənə baxıb başını tərpətdi və gözdən itdi. Evə qayıdanda az-çox başa düşdüm ki, əgər onunla iki saat da danışsaydım, qəti birey anlamayacaqdım. |
| 1227 |
O artıq çoxdan generaldan uzaq qaçırdı, demək olar, onunla heç nə, ən azı ciddi bir şey barədə danışmırdı. Bunu çoxdan sezmişdim. Amma generalın bu gün hansı vəziyyətdə olduğunu bilə-bilə, fikirləşdim ki, o, Polinanın yanından ötə bilməzdi, daha doğrusu, onların arasında müəyyən vacib ailə çək-çeviri olmaya bilməzdi. |
| 1228 |
Öz otağıma tamamilə hiddətli vəziyyətdə gəldim. Əlbəttə, mən onunla söhbət eləməkdən qaçırdım, Vurmerhelmlərlə baş verən hadisədən sonra onunla bir dəfə də üz-üzə gəlməmişdim. Bununla yanaşı, müəyyən qədər özümü çəkir, tərslik eləyirdim; amma vaxt nə qədər ötürdüsə, məndə əsl qəzəb get-gedə o qədər çox qaynayırdı. |
| 1229 |
Axı, bilir ki, mən onu, doğrudan da, sevirəm: axı, onunla belə danışmağa özü icazə verirdi, imkan yaradırdı! Düzdü, bu münasibət bizim aramızda bir qədər qəribə başladı. Bir müddət əvvəl – iki ay qabaq sezməyə başladım ki, mənimlə dostlaşaraq öz inanılmış adamı eləmək istəyir. Hətta qismən bunu sınaqdan da keçirir. |
| 1230 |
Mənə qadağan eləmirlər; hətta bir dəfə də özü məni danışığa çağırdı və... əlbəttə, bunu məsxərəylə elədi. Mən yəqin bilirəm, bunu dəqiq sezmişəm – qulaq asıb, əməlli-aşlı acıqlandırıb, qəfildən müəyyən bir hərəkətlə, böyük nifrət və etinasızlıqla karıxdırmaq onun xoşuna gəlirdi. Axı, zü də bilir ki, onsuz yaşaya bilmirəm. |
| 1231 |
Amma o da mənsiz yaşaya bilməz axı! Mən ona lazımam, həm də, – doğrudanmı, doğrudanmı, Balakirevin təlxəyi kimi? Onun sirri var – bu aydındı! Nənəsiylə söhbəti ürəyimə iynə kimi batdı. Axı onu dəfələrlə mənimlə səmimi olmağa çağırmışdım, axı uğrunda doğrudan da başımı verməyə hazır olduğumu bilirdi. |
| 1232 |
Amma burda artıq məsələ tamamilə anlaşılmaz olurdu, bununla belə, ilahi, mən necə zab çəkirdim? Evə gəlib dəlisov hərəkətlə qələmi qapdım, ona yazdım: "Polina Aleksandrovna, mən aydın görürəm ki, düyünün açılmaq vaxtı çatdı, bu, əlbəttə, sizə də toxunacaq. Axırıncı dəfə təkrar eləyirəm: sizə mənim başım lazımdı, ya yox? |
| 1233 |
Bəli, əlahəzrət, bəli, – birdən töhmətləndirici tərzə keçə-keçə yerindən atılır, otaqda gəzişə-gəzişə davam eləyirdi; – siz hələ bunu tanımırdınız, əlahəzrət, – o, küncdəki hansısa xəyali əlahəzrətə müraciət elədi, – beləliklə, tanıyacaqsınız da... bəli... bizdə belə qarıları muma döndərirlər, muma, muma, bəli... oh, lənət şeytana! |
| 1234 |
Mənim hər şeyim onda girov qoyulub; mən tamamilə lütəm! Sizin gətirdiyiniz həmin pullar... həmin pullar, – bilmirəm, orda nə qədərdi, deyəsən, yeddi yüz frank qalıb, bu da kifayətdi, vəssalam, sonrasa – bilmirəm, bilmirəm..." O, fikirli-fikirli baxırdı, amma deyəsən, heç nə başa düşə bilməmişdi və heç məni deyəsən eşitməmişdi. |
| 1235 |
Hə! – amma dərhal da təzədən knyaz haqqında danışmağa başladı, dedi ki, indi Blanche onunla gedəcək və onda... və onda – mən neyləyim, Aleksey İvanoviç? – Qəfildən mənə müraciət eləyirdi – Allaha and içirəm! Mən neyləyim axı, – deyin, axı bu naşükürlükdü! Axı bu, naşükürlükdü ki?" Axır ki, gözyaşını sel kimi axıtmağa başladı. |
| 1236 |
Bununla belə, ondan birtəhər canımı qurtardım, amma dayəni xəbərdar elədim ki, ona tez-tez baş çəksin, üstəlik bundan başqa çox ciddi oğlan olan dəhliz xidmətçisiylə danışdım; o da öz tərəfindən generala göz qoyacağına məni əmin elədi. Yenicə generalı tərk eləmişdim ki, Potapıç məni nənənin yanına çağırmağa gəldi. |
| 1237 |
Mən onun yanına yollandım: qarı tamamilə əldən düşmüş görünürdü və xəstə halda kresloda oturmuşdu. Marfa ona bir fincan çay verdi, demək olar, zorla içməyə məcbur elədi. Nənənin səsi də, danışıq tərzi də açıq-aşkar dəyişmişdi. Sən onu inandır ki, ağlına başqa şey gəlməsin, imtina eləməsin. Mən, hələ yetərincə varlıyam. |
| 1238 |
Üstəlik, hələ pul da tapılar, hamısını özümlə götürməmişəm. Bunu ona görə deyirəm ki, o, tələm-tələsikübhələnməsin. Aha, bax, bu da özü! Yaxşı insan olduğu görünür. Mister Astley nənənin ilk çağırışındanca yanına tələsmişdi. Azacıq fikirləşmədən, çox danışmadan o, dərhal nənənin də imzaladığı borc kağızıyla üç min frank saydı. |
| 1239 |
Mənə, qoca sarsağa acığın tutmasın. İndi daha cavanları yüngülbeyinlikdə günahlandırmayacağam, üstəlik, o bədbəxti, sizin generalınızı belə mühakimə eləmək də məndən ötrü günahdı. Düzdü, ona istədiyi kimi pul verməyəcəyəm, ona görə ki, məncə, o, həddən artıq kütbeyindi. Ancaq mən də, qoca axmaq da ondan ağıllı deyiləm. |
| 1240 |
Amma mən nənəni ötürmək istəyirdim. Bundan başqa, qəribə intizar içindəydim. Elə hey gözləyirdim, elə hey gözləyirdim ki, lap indicə nəsə baş verəcək. Otağımda otura bilmirdim. Dəhlizə çıxırdım, hətta bir dəqiqəliyə xiyabanda gəzməyə çıxdım. Mənim ona məktubum aydın, qətiyyətliydi, indiki qəzasa deyəsən, əlbəttə, sonuncuydu. |
| 1241 |
"Sağ ol, atam, təmənnasız mərhəmətinə görə, – o mənimlə vidalaşdı, – bir də Praskovyaya axşam ona dediklərimi çatdır – mən onu gözləyəcəyəm". Evə getdim. Generalın nömrəsinin yanından keçəndə, dayəylə rastlaşıb generaldan xəbər tutdum. Amma mən içəri girdim, kabinetin qapısı ağzında tamamilə heyrət içində ayaq saxladım. |
| 1242 |
Sonra mən elə Blanche-nin özündən yrəndim ki, o, knyazı qovub, generalın ağlamağından xəbər tutub, ona təskinlik verməyi fikirləşib, bir dəqiqəliyinə otağına gəlib. Amma bədbəxt general bilmirdi ki, bu dəqiqələrdə taleyi daha həll olunub, Blanche günü sabah, birinci sübh qatarıyla Parisə "uçmaq" üçün yır-yığış eləməyə başlayıb. |
| 1243 |
Cəld yaxınlaşıb, baxdım. Nəfəsim kəsildi: bu Polinaydı! Bu mənim adətimdi. Bunu indi görəcəksiniz: şamı yandırın. Şamı yandırdım. O qalxdı, masaya yaxınlaşıb qarşıma ağzı açılmış məktub qoydu. Bunu deyib, onun təəccüb və sual dolu baxışlarına cavab vermədən otaqdan qaça-qaça çıxdım; o, arxamca nəsə qışqırdı, amma qayıtmadım. |
| 1244 |
Bir də bu inam onda və artıq belə çoxdan mənim qəlbimdə niyə belə möhkəm yuva qurdu? Deyəsən, doğrudu, mən bu barədə götür-qoy eləyirdim, – sizə təkrar deyirəm, – başqa hadisələrin sırasında ola biləcək (amma belə çıxır ki, həm də olmayacaq) hadisə kimi yox, belə bu cür artıq baş verməsi mümkünsüz olan hadisə kimi! |
| 1245 |
Saat on birdə oyun masalarının arxasında əsl fədakar oyunçular qalır, onlardan kurorta yalnız onun üçün gəliblər, trafda baş verənlərə o qədər də fikir vermirlər, bütün mövsüm ərzində də heç nəylə maraqlanmırlar, yalnız səhərdən gecəyarısınacan oynayırlar. Düzünə qalsa, əgər mümkün olsaydı, bütün gecəni səhərəcən oynayardılar. |
| 1246 |
"Passe" – on doqquzdan axırıncı da daxil olmaqla otuz altıyacan rəqəmlər sırasıdı. Birinci sıra isə birdən on səkkizəcən sonuncuyla birlikdə "Manque" adlanır; amma bunluq halımmı varıydı? Oyunu başlayıb axırıncı zərbənin hansı rəqəmə düşdüyünü hesablamadım, hətta "Axırıncı üç oyun, cənablar!" – frans. |
| 1247 |
Mənə üç əlli fridrixsdörlük bağlama, on qızıl pul saydılar; cəmi əvvəlkilərlə iki yüz fridrixsdörüm oldu. Elə bil, qızdırma içindəydim, bütün bu pul qalığını qırmızının üstündə sürüşdürdüm – qəfildən də özümə gəldim! Bütün bu gecəki oyun ərzində yalnız bir dəfə qorxu canımı buza döndərdi, əl-ayağım əsməyə başladı. |
| 1248 |
Yalnız onu xatırlayıram ki, min florinlərlə pul götürdüm; onu da yadıma salıram ki, hamısından çox mənim bağlandığım on iki orta rəqəm çıxırdı. Bu rəqəmlər qəribə tərzdə müntəzəm peyda olurdular – mütləq üç-dörd dəfə dalbadal çıxırdılar, sonra iki dəfə yox olurdular, sonra yenə üç, ya dörd dəfə dalbadal geri qayıdırdılar. |
| 1249 |
Başa düşmürəm, məni nə xilas elədi! Bununla belə, hərdənbir beynimdə haqq-hesab dolaşmağa başlayırdı. Başqa rəqəmlərə, şanslara uyurdum, lakin tezliklə onları bir tərəfə qoyurdum, yenə demək olar, üursuz halda pul atırdım. Ola bilsin, çox fikirli idim; yadımdadır ki, nəzarətçilər bir neçə dəfə oyunuma düzəliş elədilər. |
| 1250 |
Gicgahlarım tərdən islanmışdı, əllərim titrəyirdi. Polyakcığazlar da xidmət göstərmək üçün üstümə atıldılar. Fəqət mən kimsəni eşitmirdim. Xoşbəxtlik ara vermirdi! Qəfildən ətrafımda ucadan danışıq və gülüş qopdu: "Bravo, bravo!" hamı qışqırırdı, bəziləri hətta əl çaldı. Mən burdan da otuz min florin uddum. |
| 1251 |
Trente et quarantenin arxasında kübar cəmiyyət oturur. Bunlar ruletka yox, kartdı. Burda bank bir dəfəyə yüz min taler ödəyə bilir. Burda da ən çox qoyuluş dörd min florindi. Mən oyunu qətiyyən bacarmırdım, kartda da olan qırmızıdan və qaradan başqa demək olar, heç bir qoyuluşu bilmirdim. Elə onlara da uydum. |
| 1252 |
Yadımda deyil, həmin vaxt heç olmasa, bir dəfə Polina barədə fikirləşdimmi? Onda qabağımda yığın-yığın qalanan kağız pulları qapmağa, kürüməyə qəribə qarşısıalınmaz nəşə duyurdum. Doğrudan da, elə bil, məni qismətim itələyirdi. Bu dəfə sanki qəsdən, yeri gəlmişkən, oyunla tez-tez təkrar olunan bir əhvalat baş verdi. |
| 1253 |
Məsələn, adama elə gəlir ki, on altı dəfə qırmızı çıxandan sonra on yeddinci zərbə mütləq qaraya dəyəcək. Təcrübəsizlər dəstə-dəstə bunun üzərinə atılırlar, qoyuluşu ikiqat, üçqat artırır, əməlli-başlı uduzurlar. Amma mən anlaşılmaz qəribə şıltaqlığım üzündən qırmızının yeddi dəfə dalbadal çıxdığını sezib, qəsdən ona uydum. |
| 1254 |
Həqiqətən goplamıram, əgər oyunun nizamnaməsi bir dəfəyə əlli min florin qoymağa icazə versəydi, yəqin ki, o pulu qoyardım. Dörd yanımda qışqırırdılar ki, bu ağılsızlıqdı, qırmızı artıq on dördüncü dəfədi çıxır! Onlara qulaq asmadım. Xiyaban qaranlığıydı, elə qaranlığıydı ki, öz əllərini seçmək mümkün deyildi. |
| 1255 |
Xiyabanın az qala lap qurtaracağında məni qəfildən qorxu bürüdü: "Əgər indi məni soysalar, öldürsələr, nə olar?" Hər addım atdıqca qorxum ikiqat artırdı. Demək olar ki, qaçırdım. Qəfildən xiyabanın sonunda saysız-esabsız lampalarla işıqlandırılmış otelimiz göründü, – Yaşadığım mərtəbəyəcən qaçdım, cəld qapını açdım. |
| 1256 |
"Sən məni sevirsən... sevirsən... sevəcəksən!" Gözlərimi onunzündən çəkmirdim; hələ bu vaxtadək onu belə nəvaziş və sevgi tutması içində görməmişdim: düzdü, bu, əlbəttə, sayıqlamaydı, amma mənim ehtiraslı baxışlarımı görüb, qəfildən naz-qəmzəylə gülümsəməyə başlayırdı; yerli-yersiz gözlənilmədən Mister Astley barədə danışırdı. |
| 1257 |
"Hə, hə, pəncərənin altında, – hə, aç, bax, bax, o burdadı, burdadı!" O məni pəncərəyə doğru itələyirdi, amma mən getməkçün hərəkətə gələn kimi gülməkdən uğunub gedirdi, mən də yanından aralanmırdım, o isə qucaqlamaq üçün üstümə atılırdı. Məncə, Berlində çatarıq. Sən necə düşünürsən, biz ona çatanda, o bizi görəndə nə deyər? |
| 1258 |
– Of, onda baronun yanında necə gülməli görünürdün; mən oturacaqdan ikinizə də baxırdım; o vaxt səni göndərəndə necə də getmək istəmirdin. Onda necə güldüm, onda necə güldüm, – qəhqəhə çəkə-çəkə əlavə elədi. Gözlənilmədən də yenə məni öpür, qucaqlayırdı, yenəzünü ehtiras və navəzişlə üzümə söykəyirdi. |
| 1259 |
Başım hərlənirdi... Məncə, özümə gələndə, səhər saat yeddiyə qalırdı; günəş işığı otağa düşürdü; Polina böyrümdə oturmuşdu elə bil anlaşılmaz zülmətdən çıxa-çıxa, xatirələrini bir yerə yığa-yığa qəribə tərzdə ətrafa baxırdı. O da indicə ayılmışdı, diqqətlə masaya, pullara baxırdı. Başım ağırlaşmışdı, ağrıyırdı. |
| 1260 |
Dəhşət içində ağlıma gəldi: indi nə olacaq, bunun axırı nəylə qurtaracaq. Bilirəm, əlbəttə, həmin dəqiqə onun ağlı başında deyildi, bununla belə, həmin müvəqqəti ağılsızlığı da başa düşmürəm. Düzdü, o, hələ indiyə qədər, üstündən bir ay keçəndən sonra da xəstədi. Amma bu vəziyyətin, başlıcasısa, bu hərəkətin səbəbi nəydi? |
| 1261 |
Axı onun sayıqlaması və xəstəliyi o qədər də güclü deyildi ki, əlində De-Qriyenin məktubu mənim yanıma gələ-ələ, nə elədiyini tamam-kamal unudaydı? Deməli, o nə elədiyini bilirdi. Bütün kağızlarımı, qızıl qalağımı necə gəldi, tələm-ələsik yatağa basdım, üstünü örtdüm və Polinadan on dəqiqə sonra çıxdım. |
| 1262 |
Həm də danışırdılar ki, gələn nənə onun anasıymış, sonra Rusiyanın özündən oğluna m-lle de Comingeslə nikaha qadağa qoymaq, qulaq asmadığından bu mirasdan məhrum eləmək üçün gəlib. Oğlu doğrudan da, qulaq asmadığından, qrafinya qəsdən gözlərinin qabağında bütün pullarını ruletkada uduzdu ki, ona artıq heç nə çatmasın. |
| 1263 |
Bu m-me veuve Comingesiydi, məni m-lle Blanchenin göstərişiylə səsləyirdi. Mən m-lle Blanchenin mənzilinə girdim. Onların iki otaqdan ibarət kiçik nömrəsi vardı. Yataq otağından m-lle Blanchenin qışqırtısı və gülüşü eşidilirdi – o, yataqdan qalxırdı. Əgər həddən artıq axmaq olmasan, səni özümlə Parisə apararam – frans. |
| 1264 |
Bilirsənmi ki, bu həyatın bir ayı mənim bütün mövcudluğumdan yaxşıdı. Bir ay – et apres le deluqe! Mais tu ne peux somprendre, va! Get, get, sən buna dəymirsən! Həmin dəqiqədə o biri ayağını geyindirdim, amma zümü saxlaya bilmədim və öpdüm. O, ayağını çəkib ayaq barmaqlarıyla üzümə döyəcləməyə başladı. |
| 1265 |
"Eh bein, mon outchitel, je t'attends, si tu veux100 Evə qayıda-qayıda artıq başım gicəllənmiş kimiydi. Nolar, mən günahkar deyiləm ki, m-lle Polina bütöv pul dəstəsini sifətimə çırpdı, hələ dünən mister Astleyə üstünlük verdi. Dağılmış əsginazlardan bəziləri hələ də döşəmənin Ah, alçaq qul! – frans. |
| 1266 |
Amma sən bunu anlaya bilməzsən, get!.. sən neyləyirsən? – frans. Yaxşı, müəllim, əgər istəsən, səni gözləyirəm – frans. stündə qalmışdı; mən onları yığışdırdım. Həmin dəqiqələrdə qapı açıldı, ober general özü (əvvəl mənə baxmaq istəməyən) dəvətlə peyda oldu; aşağı, bayaq qraf B-ın durduğu əla nömrəyə köçmək istəmirəmmi? |
| 1267 |
M-lle Blanche mənə baxa-baxa, zündən gedənəcən qəhqəhə çəkib gülürdü. Veuva Cominges onun səsinə səs verirdi; mənim şad olduğumu deyə bilmərəm; həyatım ikiyə qırılmışdı, amma dünənki gündən bəri hər şeyi qumara qoymağa adət eləmişdim. Ola bilsin, pula tab gətirmədiyimi və başımın gicəlləndiyi həqiqətən doğrudu. |
| 1268 |
Mən yalnız yüz min frank barədə danışıram; qalan yüz mini m-lle Blancheyə nağd pul kimi verdim, Frankfurtda əlli min və üç gündən sonra Parisdə də elə əlli min frank borc kağızıyla verdim, bununla belə, bir həftədən sonra məndən pulu da aldı, "et les sent miele francs, qui nois restent tu les mangeras aves moi mon outchitel". |
| 1269 |
Onlar hətta məni lə salmaq fikrinə düşdülər, amma mən şampandan vurdum və arxa otaqda uzanıb yatdım. Bunlar məndən ötrü həddən artıq iyrənciydi. Şampana çox tez-tez əl atmağa başladım, ona görə ki, həmişə çox kədərliydim, hədsiz darıxırdım. Mən hər qəpiyin hesablandığı, ölçülüb-biçildiyi ən burjuy, ən pulgir mühitdə yaşayırdım. |
| 1270 |
Bu belə baş verdi: bizim Parisə köçürülməyimizdən bir həftə sonra general petda oldu. O, birbaşa Blanchenin yanına gəldi, elə birinci görüşündən də bizdə qaldı. Düzdü, onun hardasa öz balaca otağı varıydı. Blanche onu sevinclə, şən Ürəyiyumşaq, kütbeyin general bütün bunlardan dəhşətli dərəcədə məmnunuydu. |
| 1271 |
O, ailəni rüsvay elədi! Əgər burda qanun olsaydı, mən onu qoç buynuzuna soxardım! Hə, hə-ə!" De-Qriyeyə gəldikdəsə, hətta onun adını eşitmək belə istəmirdi: "O məni məhv elədi, – deyirdi, – o məni qarət elədi, o məni doğram-oğram elədi! Bu məndən ötrü iki il davam eləyən dəhşətiydi! O, aylarla dalbadal yuxuma girirdi! |
| 1272 |
Birinci Blanche mənə dedi – babouschka indi artıq doğrudan da, xəstədi və mütləq öləcək. Mister Astley teleqram göndərib; razılaş ki, o, hər halda onun varisidi. Əgər hətta belə olmasaydı da, o heç nəyə mane olmayacaq. Birincisi, onun öz pensionu var, ikincisisə, yan otaqda yaşayacaq, tamamilə xoşbəxt olacaq. |
| 1273 |
Onların hər ikisiylə nəsə baş vermişdi. Blanche də nəsə xüsusi bir ləyaqətlə baxmağa başlamışdı. Nəhayət, biz ayrıldıq, Blanche, o yelbeyin Blanche mənimlə vidalaşanda hətta göz yaşları tökdü. "Tu etais bon enfant, – hıçqıra-hıçqıra deyirdi. – Je te croyais bete es tu en avais e'air, amma bu sənə çox yaraşır". |
| 1274 |
Mən səni axmaq sayırdım, sən də mənə gicbəsər kimi baxırdın – frans. amis, əgər yenə udsan, mütləq mənim yanıma gəl, et tu seras heureux!" Özümün elə beş yüz frankım qalmışdı; bundan başqa min franklıq əla saat, brilyant taxma düymələr, başqa düymələr var, beləliklə heç nəyin qayğısını çəkmədən hələ kifayət qədər keçinmək olar. |
| 1275 |
Dəqiq öyrəndim ki, o burdan gəlib keçəcək, iş üçün bir sutka dayanacaq. Hər şeydən xəbər tutaram... sonrasa, – sonra düz Qamburqa. Ruletenburqa getməyəcəm, ən azı, gələn il gedərəm. Doğrudan da, deyirlər, eyni bir masanın arxasında iki dəfə dalbadal xoşbəxtlik axtarmaq pis əlamətdi, Qamburqdasa elə sl həqiqi oyun da var. |
| 1276 |
Budur, hardasa səkkiz aydı ki, bu qeydlərə baxmırdım, indi qüssədən və dərddən başımı qatmağı fikirləşdim, təsadüfən bu qeydləri yazdım. Onda elə orda qalmışdım ki, Qamburqa gedəcəyəm. İlahi! Müqayisəli desəm, o vaxt bu son sətirləri necə arxayınlıqla, necə özünə inamla, sarsılmazmidlərlə yazmışdım! |
| 1277 |
Dilənçi nədi! Dilənçiliyə tüpürüm. Mən sadəcə, özümü məhv eləmişəm! Bununla belə, müqayisə eləməli bir şey yoxdur, özümə nəsihət vermək faydasızdı... Belə bir vaxtda nəsihətdən sarsaq bir şey yoxdu! Ey zündənrazı adamlar: bu boşboğazlar öz nəsihətlərini necə lovğa özündənrazılıqla oxumağa hazırdılar! |
| 1278 |
Nə olsun, onlar mənə bilmədiyim bir şey deyə bilərlər? Burda məsələ ondadır ki, çarxın bir dövrəsi, hər şeyi dəyişir, elə bu moralistlərin zləri də dostluq zarafatlarıyla məni təbrik eləməyə birinci (buna əminəm) gəlirlər. Həm də hamısı məndən indiki kimiz döndərməyəcəklər. Əşi, tüpürüm onların hamısına! |
| 1279 |
Zero. Sabah nə ola bilərəm? Sabah dirilib, yaşamağa başlaya bilərəm! Hələ məhv olmamış özümdəki insanı tapa bilərəm! Mən onda doğrudan da, Qamburqa getdim, amma... sonra həm təzədən Ruletenburqda oldum, həm Snada oldum, həm də hətta yaramaz, buradakı keçmiş ağam müşavir Qintsenin kamerdineri kimi səfər elədiyim Badendə oldum. |
| 1280 |
Bu həbsxanadan sonra baş verdi. (Axı mən burdakı borclarımın birinə görə, Ruletenburqun həbsxanasında da yatmışdım. Naməlum adam mənə pul verib, buraxdırmışdı – kimiydi? Mister Astley? Polina? Bilmirəm, amma borcum, cəmi iki yüz taler dənmişdi, mən də azadlığa çıxmışdım.). Hara gedəydim? Bu Qintsenin yanına xidmətə girdim. |
| 1281 |
Mən onun yanına əvvəlcə ayda otuz quldenə katib kimi çalışdım; amma ona əsl nökərçilik eləməklə qurtardım: katib saxlamağa imkanı yox idi, ona görə də maaşımı azaltdı; bəs hara gedəydim, qaldım – beləliklə, öz-özünə nökərə çevrildim. Mən onun qulluğunda doyunca yeyib-içmirdim, vəzində beş ay ərzində yetmiş qulden yığdım. |
| 1282 |
Oh, ürəyim necə döyünürdü! Yox, məndən ötrü pul əziz deyildi! Onda yalnız istəyirdim ki, elə sabah bütün bu Qintselər, bütün bu ober-elnerlər, Badenin bütün bu gözəl qadınları hamısı mənim barəmdə danışsınlar, mənim hekayətimi söyləsinlər, mənə heyrət eləsinlər, məni tərifləsinlər, mənim yeni uduşum qarşısında baş əysinlər. |
| 1283 |
Əminəm ki, onları Blanche kimisinin birisinə səpələrdim, yenə Parisdə bir cütü on altı min franka olan atlarda üç həftə gəzərdim. Mən yəqin bilirəm ki, xəsis deyiləm. Hətta bir az bədxərcəm, – bununla yanaşı, amma nəzarətçinin trente e tun rouge, imraire et passe, yaxud guatre, noir, pair et manque! |
| 1284 |
Bəli, elə bu cür anlarda bütün əvvəlki uğursuzluqlarını da unudursan! Axı mən bunu az qala həyatımı riskə qoyub əldə eləmişdim, riskə cəsarət göstərmişdim, budur, yenə adam sırasındayam! Mən otaq tutdum, qapını bağladım, üç saata qədər oturub pullarımı saydım. Səhərisi gün yuxudan artıq nökər kimi ayılmadım. |
| 1285 |
Bundan mister Astleylə görüş zamanı aldığım təəssürat üzrə nəticə çıxarıram. Biz elə həmin vaxtdan görüşməmişdik, qəfildən də rastlaşdıq; bax, bu belə oldu. Mən bağa gedirdim, hesablayırdım ki, indi demək olar, pulsuzam, amma əlli quldenim var, – bundan başqa, hücrə tutduğum oteldə, çüncü gündən hesabı ödəyib tamam qurtardım. |
| 1286 |
Hərdənbir bu cür dörd saat gəzirdim, Qomburqa yorğun və ac qayıdırdım. Bağdan parka təzəcə çıxmışdım ki, qəfildən skamyada mister Astleyi gördüm. O məni birinci görüb çağırdı. Mən onun yanında oturdum. Onda bir qədər təkəbbürü sezib, elə o saat sevincimi boğdum; yoxsa onu görməyə həddən artıq şad olmuşdum. |
| 1287 |
Qətiyyən xoşunuza gəlməsə də, sizə etiraf eləməliyəm ki, ingilislərin əksəriyyəti qaba, yöndəmsizdirlər, ruslarsa gözəlliyi kifayət qədər həssaslıqla duyurlar, ona aludədirlər. Amma qəlbin gözəlliyini fərqləndirmək üçün, bundan ötrü həddən artıq çox sərbəstlik və azadlıq – bir də, hər halda daha çox təcrübə lazımdı. |
| 1288 |
Bu hətta necə deyərlər, tək bircə inadkarlıqdan, şöhrətpərəstlikdən qalacaq, ona görə ki, elə bu De-Qriye onun yanına bir vaxtlar nəcib markiz, midsizliyə qapılmış liberal və müflis olmuş (guyamı?) adam kimi, onun ailəsinə, yüngülbeyin generala kömək eləyərək gəlib. Bütün bu fırıldaqlar sonra açıldı. |
| 1289 |
Biz səmimiyyətlə qucaqlaşdıq və mister Astley çıxıb getdi. Yox, o, hallı deyil! Əgər mən Polinaya və De-Qriyeyə qarşı kobud, kütbeyindimsə, o da ruslara qarşı kobud, tələskəniydi. Özüm barədə heç nə demirəm. Bununla belə... bununla belə, bütün bunların hamısı hələ mənasızdı. Bütün bunlar söz, söz, yalnızca sözdü, amma iş lazımdı! |
| 1290 |
Elə sabah – eh, əgər elə sabah yola düşmək mümkün olsaydı! Təzədən doğulmaq, dirilmək mümkün olsaydı! Onlara göstərmək lazımdı... Qoy Polina bilsin ki, mən hələ insan ola bilərəm. Yalnız lazımdı ki... amma yeri gəlmişkən, artıq keçdi, amma sabah... Oh, vvəlcədən hiss eləyirəm ki, bu başqa cür ola bilməz! |
| 1291 |
Doğrudanmı, başa düşürəm ki, özüm məhv olmuş adamam. Amma nəyə görə təzədən həyata qayıda bilmərəm. Bəli! Heç olmasa, həyatda bir dəfə sərhesab, səbirli olmaq lazımdı və... vəssalam! Yalnız heç olmasa, bir dəfə xasiyyətimə sabiq qalmağa dəyər, mən bir saatda bütün taleyimi dəyişə bilərəm! Başlıcası – xarakterdi. |
| 1292 |
Mən bu quldeni manqueyə qoydum və doğrudan da, tənha, yad ölkədə, vətəndən və dostlardan uzaqlarda və bu gün nə yeyəcəyini bilmək, sonuncu, ən, ən sonuncu quldenini qoymaq duyğusunda xüsusi nəsə var! Uddum, iyirmi dəqiqədən sonra cibimdə yüz yetmiş qulden vağzaldan çıxdım. Bu faktdı! Görün, bəzən axırıncı qulden nəyə qadirdi! |
Комментарии